Một mặt hàng gần tỷ USD của Việt Nam chinh phục hơn 110 nước đang “gặp khó”, Thủ tướng vừa chỉ đạo gì?

Đó là cá ngừ.

Mới đây, Văn phòng Chính phủ có Văn bản số 8640/VPCP-NN truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về việc xử lý thông tin phản ánh liên quan đến xuất khẩu cá ngừ.

Văn bản nêu rõ, vừa qua, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản (VASEP) có thông tin việc xuất khẩu cá ngừ dự báo khó đạt mục tiêu cả năm. Cụ thể, theo VASEP, xuất khẩu cá ngừ Việt Nam đang chững lại khi kim ngạch trong tháng 7 giảm 20% so với cùng kỳ, từ đó kéo lũy kế 7 tháng đầu năm nay xuống còn gần 542 triệu USD, thấp hơn 3% so với năm trước.

VASEP cũng cho biết, kể từ ngày 7/8, Mỹ bắt đầu áp thuế đối ứng mới cho từng quốc gia. Vì sự chênh lệch về mức thuế áp cho các sản phẩm của Việt Nam với các nước đối thủ như Thái Lan, Indonesia hay Ecuador… đang làm giảm sức cạnh tranh của các sản phẩm Việt Nam.

Ngoài ra, những bất ổn về địa chính trị, logistics và biến động nhu cầu tại một số thị trường trọng điểm như Nga, Israel, Chile… cũng đang tác động không nhỏ tới hoạt động xuất khẩu của nước ta sang các thị trường này.

Trong khi đó, doanh nghiệp cá ngừ đang phải đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức, khi những nút thắt về quy định trong hoạt động đánh bắt, chế biến và xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam hiện vẫn chưa được tháo gỡ. Vì vậy, VASEP dự báo năm nay cá ngừ Việt Nam khó có thể bứt phá và giữ vững được thị phần.

Về việc này, Thủ tướng giao Quyền Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường nghiên cứu thông tin báo nêu; đồng thời chủ trì, phối hợp với các Bộ, cơ quan liên quan đánh giá tình hình xuất khẩu cá ngừ năm 2025, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc theo thẩm quyền và quy định.

Mới đây, ngày 15/9, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cũng đã có thư gửi Bộ trưởng Thương mại Mỹ (DOC) Howard Lutnick, đề nghị DOC và NOAA cân nhắc lại quyết định từ chối công nhận tương đương 12 nghề khai thác hải sản của Việt Nam để tránh những gián đoạn nghiêm trọng đối với thương mại song phương và bảo vệ sinh kế của hàng trăm nghìn ngư dân và người lao động Việt Nam.

Theo thông tin từ VASEP, các loài hải sản khai thác theo các nghề cá này sẽ bị dừng nhập khẩu vào Mỹ kể từ ngày 1/1/2026. Đây là biện pháp tương đương với cấm nhập khẩu, gây ra ảnh hưởng rất lớn đến xuất khẩu nhiều loài hải sản chủ lực của Việt Nam sang Mỹ như cá ngừ, cá kiếm, cá mú, cá thu, cá đối, ghẹ, mực, cá nục…

Theo các doanh nghiệp xuất khẩu , sau quyết định của Mỹ, thiệt hại kinh tế trước mắt là rất lớn. VASEP ước tính rằng, ngành hải sản có thể thất thu khoảng 500 triệu USD mỗi năm từ thị trường Mỹ. Đây là con số tương đương với tổng giá trị xuất khẩu các mặt hàng bị ảnh hưởng sang Mỹ trong năm 2024, với 511,5 triệu USD.

Đáng chú ý, cá ngừ, mặt hàng chiếm tỷ trọng lớn nhất với 387 triệu USD trong tổng kim ngạch gần 1 tỷ USD (năm 2024), đứng trước nguy cơ mất trắng thị trường Mỹ. Ngoài ra, những sản phẩm quan trọng khác như ghẹ, mực, cá mú, cá thu, cá kiếm cũng sẽ chịu chung số phận.

Hơn nữa, quyết định từ phía Mỹ còn tác động trực tiếp đến sinh kế của hàng trăm nghìn ngư dân và công nhân trong các nhà máy chế biến.

Cá ngừ Việt Nam đã xuất khẩu sang hơn 110 thị trường

Cá ngừ hiện là một trong những mặt hàng tập trung chủ yếu ở miền Trung Việt Nam và trung tâm Biển Đông. Trong những năm gần đây, cá ngừ luôn chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng kim ngạch xuất khẩu hải sản. Đây cũng là nhóm mặt hàng có giá trị lớn thứ 3 trong tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản của nước ta.

Theo VASEP, sản lượng cá ngừ hàng năm của Việt Nam (bao gồm cá ngừ vây vàng, cá ngừ mắt to, cá ngừ vằn và các loại khác) đạt hơn 200 nghìn tấn. Trong đó, cá ngừ vây vàng và cá ngừ mắt to có trữ lượng trung bình trên 45 nghìn tấn, với sản lượng khai thác hàng năm từ 17.000 - 21.000 tấn. Đáng chú ý, cá ngừ vây vàng và cá ngừ mắt to được khai thác trong giai đoạn 6 tháng từ tháng 12 - tháng 6 năm sau. Trong khi đó, cá ngừ vằn có thể được khai thác quanh năm.

Trong năm 2024, kim ngạch xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam gần cán mốc 1 tỷ USD, tăng 17% so với năm 2023.

Trong 5 năm (từ 2019– 2023), kim ngạch xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam đã tăng từ 719 triệu USD năm 2019 lên 845 triệu USD năm 2023, đạt tăng trưởng trung bình đạt 3%/năm. Theo VASEP, các sản phẩm cá ngừ của nước ta đã xuất được sang hơn 110 thị trường trên thế giới. Trong số đó, Mỹ, EU, Trung Đông và các nước CPTPP là 4 thị trường tiêu thụ nhiều nhất cá ngừ của Việt Nam, chiếm tỷ trọng từ 82 - 86% trong tổng kim ngạch xuất khẩu cá ngừ Việt Nam.