Nợ xấu chưa bị che giấu sẽ gia tăng

Lãi phải thu không lớn

Báo cáo cập nhật ngành ngân hàng của Công ty Chứng khoán Maybank Kim Eng Việt (MBKE) cho rằng đang có lo ngại rằng bức tranh nợ xấu có thể bị bóp méo bởi Thông tư 01/2020/TT-NHNN. Đây là Thông tư được NHNN ban hành vào ngày 13/3/2020 quy định về việc các tổ chức tín dụng (TCTD), chi nhánh ngân hàng nước ngoài cơ cấu lại thời hạn trả nợ; miễn, giảm lãi, phí; giữ nguyên nhóm nợ nhằm hỗ trợ khách hàng chịu ảnh hưởng do dịch COVID-19.

Vietcombank dẫn đầu về lợi nhuận và tăng trưởng cân bằng trong 6 tháng đầu 2020 (nguồn ảnh: VCB)

Thông tư này theo diễn giải của giới đầu tư, có nghĩa "cho phép các ngân hàng có thể che giấu những tài sản có vấn đề bị ảnh hưởng bởi COVID-19", khi các tài sản bị ảnh hưởng này được cơ cấu lại thời gian trả nợ hoặc được "khoanh nợ", giữ nguyên nhóm nợ. Nói một cách khác, nợ xấu của các nhóm thay vì có nguy cơ "thăng cấp", "nhảy nhóm" thì theo Thông tư 01/2002/TT-NHNN, trước mắt có cơ sở pháp lý để được tạm giữ nguyên.

"Khoản vay bị ảnh hưởng bởi dịch COVID-19, có thể chuyển thành nợ xấu trong tương lai. Nhưng hiện tại, những khoản nợ này vẫn đang xếp loại tốt. Nếu những khoản vay này chuyển thành nợ xấu và các ngân hàng đang cố giấu diếm, thì khoản mục "Lãi phải thu" sẽ khá lớn trên bảng cân đối 6 tháng 2020 của các ngân hàng. Tuy nhiên, hiện vẫn chưa thấy điều này", báo cáo của MBKE đánh giá.

Theo thống kê của NHNN, khoảng 2,2% tổng dư nợ toàn ngành ngân hàng được tái cấu trúc theo Thông tư 01 tính đến nửa đầu năm nay. Các chuyên gia từ MBKE nhận định điều này là cần thiết trong vấn đề nợ xấu cũng như, các con số thể hiện trong bảng cân đối của các ngân hàng khá hợp lý trong kịch bản cơ sở là dịch bệnh thời gian qua đã kiểm soát được.

Tuy nhiên, điều này cũng có nghĩa trên tỷ trọng tổng dư nợ toàn ngành được tái cấu trúc theo đánh giá là khá thấp và tích cực hơn dự kiến, ngành ngân hàng đã chưa thực sự hỗ trợ nhiều cho các khách hàng trong vấn đề đáp ứng nhu cầu thực? Hoặc, các khách hàng có nhu cầu tái cơ cấu nợ thực tế thấp và khả năng chi trả, đáo nợ đúng hạn vẫn được giữ khá vẹn nguyên trong dịch? Hoặc, các ngân hàng chỉ tập trung cho các nhiệm vụ giảm lãi, phí, và tích cực đẩy mạnh tín dụng mới theo giá vốn mới ra thị trường?.

Rủi ro chất lượng tài sản ngân hàng

Với tình hình dịch đang phức tạp như hiện tại, tuy 6 tháng đầu 2020 chưa xuất hiện vấn đề nợ xấu cần che giấu mức độ lớn trên bảng cân đối, song MBKE cũng nhận định rủi ro về chất lượng tài sản vẫn đang là quan ngại lớn nhất cho các ngân hàng, đặc biệt với các ngân hàng có tỷ lệ bao phủ nợ xấu (LLC) khá thấp để chống đỡ trước những cú sốc chất lượng tài sản không lường trước được.

Tỷ lệ nợ xấu nội bảng của các ngân hàng 6 tháng đầu năm 2020

Theo tính toán của công ty chứng khoán, nhiều ngân hàng kỳ vọng dư nợ cần tái cấu trúc sẽ tăng lên khoảng 8% tổng dư nợ trong trường hợp dịch bệnh COVID -19 bùng phát kéo dài (thấp nhất là 1,9% của VIB và cao nhất là 13% của Eximbank-EIB). Câu hỏi lớn với các ngân hàng về kỳ vọng của chính họ, tuy kỳ vọng có tính toán, vẫn là không ai tính được diễn biến của COVID-19, cũng như sức chống đỡ thực sự của các doanh nghiệp và khách hàng đang có dư nợ tại ngân hàng. Trong trường hợp dư nợ cần tái cơ cấu do ảnh hưởng của COVID-19 vượt quá kỳ vọng nhiều lần, khả năng chống chịu và ứng xử của các ngân hàng là vấn đề cần được quan tâm cũng như có kịch bản dự phòng, với hy vọng kịch bản đó không phải đưa ra áp dụng.

Đến hiện tại, ghi nhận chung cho thấy hầu hết các ngân hàng đều công bố dư nợ bị ảnh hưởng của COVID-19 đợt 1 (tức qua 2 quý đầu 2020), sau rà soát khá thấp (và tổng tỷ lệ dư nợ cần tái cấu trúc thấp như đề cập trên). Đây cũng là nguyên do khiến các ngân hàng sau tăng trích lập dự phòng mạnh ở quý 1/2020, đã nới lỏng ở quý II và cũng nhờ đó, góp phần tăng trưởng lợi nhuận tốt trong quý II.

Cũng theo thống kê của MBKE, tổng hợp lợi nhuận của 12 ngân hàng niêm yết lớn nhất đã tăng 14,3% trong 6 tháng 2020. Trong đó lợi nhuận quý I/2020 tăng 2,8% và quý II/2020 tăng 26,2% so với cùng kỳ năm trước. Chất lượng tài sản nhìn chung ổn định trong quý II/2020 và số dư nợ xấu tăng 10,6% trong quý 1/2020 so với năm 2019. Tính đến cuối tháng 6/2020, số dư nợ xấu tăng thêm 5,4%. Còn tính đến cuối quý II/2020, tổng nợ xấu toàn 12 ngân hàng niêm yết lớn nhất đã tăng 16% từ đầu năm đến nay, tương đương 1,6% tổng dư nợ (so với 1,4% năm 2019).

Dự báo nợ xấu 6 tháng cuối năm nay, Viện Nghiên cứu và Đào tạo BIDV cho rằng mức tăng nợ xấu nội bảng toàn hệ thống ngân hàng có thể tăng lên 4%, cao hơn so với mức 1,89% cuối năm 2019 do tăng trưởng tín dụng ở mức thấp, hoạt động của doanh nghiệp gặp khó khăn trong bối cảnh kinh tế tăng trưởng thấp. Báo cáo của Viện này cũng dự báo Thông tư 01/2020/TT-NHNN hết hiệu lực vào cuối năm nay, sẽ khiến dư nợ bị ảnh hưởng bởi dịch COVID-19 (khoảng 23% tổng dư nợ) không còn được giữ nguyên nhóm nợ, dẫn đến quy mô nợ xấu tăng lên.

Trở lại với tăng trưởng của các ngân hàng 6 tháng đầu 2020, có thể thấy đang có phân hóa khá rõ. MBKE xếp loại thành 3 nhóm với: Nhóm tăng trưởng cân bằng (gồm Vietcombank, Techcombank, ACB, TPBank); nhóm tăng trưởng như chưa từng có dịch (gồm các ngân hàng mới nổi thuộc khối tư nhân là VPBank, HDBank và VIB) và nhóm chậm chạp (gồm BIDV, Vietinbank, MBBank, Sacombank và Eximbank). Sự phân hóa này có phần tương ứng, phản ánh khả năng sinh lợi cũng như thẩm thấu những cú sốc theo diễn biến dịch bệnh mới. Nhìn chung, chất lượng tài sản của các ngân hàng trong quý tới, nếu dịch COVID-19 chưa sớm qua đỉnh, rất có thể vẫn sẽ là một ẩn số đối với chính ngân hàng và nhà đầu tư.