Nông, thủy sản Việt rộng đường vào Mỹ

Thống kê mới nhất của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, xuất khẩu nông, lâm, thủy sản của Việt Nam 10 tháng đầu năm 2025 đạt 58,13 tỉ USD, tăng 12,9% so với cùng kỳ năm 2024. Mỹ là thị trường lớn thứ 2 (sau Trung Quốc) với 20,4% thị phần, tương đương 11,85 tỉ USD, vẫn tăng 6,2% so với cùng kỳ năm ngoái nhưng tốc độ giảm lại. Trước đó, Mỹ thường xuyên là thị trường nhập khẩu sản phẩm nông nghiệp số 1 của Việt Nam, với tốc độ tăng trưởng 2 con số.

Trông chờ thuế giảm

Vừa qua, truyền thông quốc tế đưa tin Tổng thống Mỹ Donald Trump đã nêu rõ cà phê, gia vị… từ Việt Nam là những mặt hàng Mỹ không sản xuất được, có thể được vào danh sách miễn thuế đối ứng.

Theo Bộ Công Thương, Mỹ vẫn duy trì mức thuế đối ứng 20% đối với hàng hóa có xuất xứ từ Việt Nam, theo Sắc lệnh Hành pháp số 14257 ngày 2-4-2025. Tuy nhiên, phía Mỹ cũng đang rà soát các sản phẩm được liệt kê trong Phụ lục III của Sắc lệnh số 14356 ban hành ngày 5-9-2025 về "Điều chỉnh thuế tiềm năng đối với các đối tác có định hướng tương đồng". 

Những mặt hàng được xác định trong danh mục này có thể được áp dụng mức thuế 0%. Trong vài tuần tới, Việt Nam và Mỹ sẽ tiếp tục đàm phán để hoàn thiện nội dung Hiệp định Thương mại đối ứng công bằng và cân bằng, tiến tới ký kết và phê chuẩn, mở đường cho việc giảm thuế chính thức có hiệu lực.

Thông tin này được các doanh nghiệp (DN) xuất khẩu Việt Nam đón nhận với tâm thế đặc biệt phấn khởi. Ông Ngô Minh Phương, Giám đốc điều hành Công ty TNHH Việt Trường (Hải Phòng) - chuyên xuất khẩu cá rô phi sang Mỹ, chia sẻ ông "mừng rơi nước mắt" khi nghe tin.

"Trước đây, cá rô phi Việt Nam được miễn thuế nhập khẩu nhưng sau đó chịu mức thuế 10%, rồi tăng lên 20%. Với thuế suất này, khách hàng Mỹ đồng loạt hủy đơn hàng vì giá bán bị đội quá cao. Mỹ không có cá rô phi, chủ yếu nhập từ Trung Quốc và Việt Nam. Tuy nhiên, giá cá Trung Quốc rẻ hơn nên dù bị áp thuế hơn 50%, sản phẩm của họ vẫn được ưa chuộng hơn do quen thuộc và dễ tiêu thụ" - ông Phương nói.

Trong khi đó, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết vừa đón một tin vui khác cũng đến từ Mỹ khi nước này tạm hoãn lệnh cấm nhập khẩu ghẹ từ Việt Nam, cùng 3 nước khác là Philippines, Indonesia và Sri Lanka. Đây được xem là tín hiệu tích cực giúp ngành ghẹ Việt Nam duy trì thị trường xuất khẩu quan trọng.

VASEP cũng dự báo một số mặt hàng cá ngừ ướp lạnh và đông lạnh có khả năng được hưởng mức thuế về 0%, điều này có thể trở thành "cú hích" quan trọng giúp cá ngừ Việt Nam tăng sức cạnh tranh tại Mỹ, một trong những thị trường tiêu thụ cá ngừ lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, cơ hội đi kèm thách thức, bởi đến nay phía Mỹ vẫn chưa công bố chi tiết danh mục các sản phẩm được ưu đãi. 

Ngoài ra, những yêu cầu nghiêm ngặt về quy tắc xuất xứ, truy xuất nguồn gốc và tiêu chuẩn bền vững có thể là rào cản đối với nhiều DN Việt Nam. Nếu không đáp ứng đủ tiêu chí, DN sẽ khó tận dụng lợi thế thuế quan, dù có tên trong danh mục được hưởng ưu đãi.

Bên cạnh những kỳ vọng, môi trường thương mại giữa hai nước vẫn tiềm ẩn nhiều biến động. Cơ chế thuế đối ứng 20% vẫn đang được Mỹ áp dụng cho nhiều mặt hàng Việt Nam. Theo các chuyên gia, mức thuế 0% nếu được áp dụng cũng sẽ mang tính chọn lọc, chỉ dành cho những sản phẩm thể hiện rõ yếu tố "đối ứng công bằng" và minh bạch về nguồn gốc.

Trong bối cảnh đó, các DN xuất khẩu cá ngừ Việt Nam đang chuyển hướng mạnh sang sản phẩm giá trị gia tăng như thịt thăn, phi-lê và cá ngừ chế biến quy mô lớn. Đây được xem là hướng đi phù hợp, không chỉ giúp nâng cao biên lợi nhuận mà còn đáp ứng xu hướng tiêu dùng xanh, bền vững tại Mỹ.

Cơ hội "vàng" cho rau quả

Đối với mặt hàng rau quả, ông Nguyễn Đình Tùng, Chủ tịch Vina T&T Group và Phó Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit), cho biết sau nhiều năm kiên trì đưa hàng sang Mỹ, trái cây Việt Nam đã vượt khỏi phạm vi phục vụ cộng đồng người châu Á, lan rộng đến nhiều tiểu bang và nhóm khách hàng bản địa. "Tôi tin rằng dư địa tăng trưởng vẫn còn rất lớn, bởi Việt Nam có thế mạnh về trái cây nhiệt đới trong khi Mỹ chủ yếu là trái cây ôn đới" - ông Tùng nhận định.

Theo ông, trái cây tươi có vòng đời ngắn, không thể bảo quản lâu như hàng đông lạnh hoặc hàng khô, nên nhu cầu luôn duy trì ổn định, giúp DN yên tâm về đầu ra. Xuất khẩu tăng mạnh thời gian qua, do đó không lo cung vượt cầu hay sụt giảm đơn hàng trong thời gian tới. 

Nếu phía Mỹ giảm thuế nhập khẩu về 0% đối với các sản phẩm mà họ không sản xuất được, đây sẽ là "cơ hội vàng" cho DN Việt Nam. "Nếu hàng Việt được miễn thuế trong khi đối thủ vẫn chịu thuế cao, lợi thế cạnh tranh của chúng ta sẽ vượt trội" - ông Tùng nhấn mạnh.

Không chỉ rau quả, ông Tùng còn đánh giá gạo và sản phẩm chế biến từ gạo là nhóm hàng tiềm năng. Mỹ đang có xu hướng chỉ đánh thuế cao với các mặt hàng nội địa sản xuất được, nên nông sản nhập khẩu như gạo Việt Nam có thể được hưởng lợi. 

Trong khi đó, ngành cà phê Việt Nam cũng đứng trước cơ hội lớn nếu chính sách thuế của Mỹ được điều chỉnh. Ông Thái Như Hiệp, Phó Chủ tịch Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam (VICOFA), Chủ tịch HĐTV Công ty TNHH Vĩnh Hiệp, cho biết Tổng thống Donald Trump đã bày tỏ mong muốn ưu tiên cà phê Việt Nam để bổ sung nguồn cung khi lượng hàng từ Brazil giảm mạnh do bị áp thuế 50%. "Mỹ phụ thuộc gần như 90% vào cà phê Brazil. Nếu Mỹ hạ thuế cà phê Việt Nam về 0% trong khi các nguồn khác vẫn bị áp thuế cao, đây sẽ là lợi thế rất lớn cho cà phê Việt" - ông Hiệp phân tích.

Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận rằng người tiêu dùng Mỹ đã quen với hương vị Arabica từ Brazil, nên để họ chuyển dần sang Robusta Việt Nam phải cần quá trình thích nghi kéo dài 2-3 năm. Dù vậy, những tín hiệu tích cực đang xuất hiện: trong vài tháng qua, xuất khẩu cà phê Việt Nam sang Mỹ tăng đáng kể, dù sản lượng vẫn còn khiêm tốn.

Ông Nguyễn Tiến Định, Giám đốc Công ty CP VCU, cho biết hiện DN đang xuất khẩu 10-15 tấn cà phê rang xay mỗi tháng sang Mỹ và đơn hàng đang tăng khi khách hàng mở rộng hệ thống quán. "Khách hàng Mỹ chủ động tìm đến, đặt mua cà phê rang đóng túi 5 kg để phục vụ các cửa hàng - dấu hiệu cho thấy họ đang dần làm quen và yêu thích hương vị cà phê Việt" - ông Định chia sẻ.