Núi lửa phun trào sau 123 năm ngủ yên, tạo ra cảnh tượng không giống bất kỳ điều gì con người từng thấy

Ngày 18 tháng 5 năm 1980, một trong những sự kiện địa chất đáng chú ý nhất của thế kỷ 20 đã xảy ra tại núi lửa St. Helens ở bang Washington, Mỹ. Vụ phun trào này không chỉ gây ra một thảm họa thiên nhiên kinh hoàng mà còn cung cấp những dữ liệu khoa học chưa từng có, thay đổi cách con người nghiên cứu và dự đoán về núi lửa.

Vụ nổ ngang lịch sử

Trước ngày định mệnh, núi St. Helens đã "thức giấc" sau 123 năm ngủ yên bằng một loạt các trận động đất và hiện tượng bốc khói. Điều kỳ lạ nhất là sự xuất hiện của một khối magma khổng lồ bên trong đã đẩy phình toàn bộ sườn núi phía bắc, tạo ra một chỏm bất thường. Các nhà địa chất đã cảnh báo về một vụ phun trào sắp xảy ra, nhưng không ai có thể dự đoán được hình thức độc đáo và sức tàn phá khủng khiếp của nó.

Vào 8 giờ 32 phút sáng, một trận động đất mạnh 5.1 độ richter đã làm rung chuyển sườn núi phía bắc. Khối phình khổng lồ đã sụp đổ, gây ra một vụ lở đất lịch sử - vụ lở đất lớn nhất từng được ghi nhận. Vụ lở đất này nhanh chóng giải phóng áp lực khổng lồ tích tụ bên trong ngọn núi, dẫn đến một vụ nổ ngang (lateral blast) cực kỳ dữ dội thay vì phun trào thẳng đứng như thông thường.

Sức mạnh của vụ nổ ngang là không thể tưởng tượng được. Một luồng khí nóng, đá vụn và tro bụi di chuyển với tốc độ hơn 1.000 km/giờ, san phẳng toàn bộ khu rừng rộng hơn 600 km². Hàng triệu cây cối đã bị bật gốc và gãy đổ, tạo ra một cảnh tượng hoang tàn và đổ nát. Toàn bộ đỉnh núi, cao hơn 400 mét, đã bị thổi bay, biến ngọn núi hình chóp nhọn ban đầu thành một miệng hố lòng chảo khổng lồ hình móng ngựa.

Hậu quả từ thảm họa St. Helens

Vụ phun trào St. Helens đã gây ra hàng loạt hậu quả nghiêm trọng. Khí nóng và tro bụi đã làm tuyết và băng trên núi tan chảy đột ngột, gây ra những trận lũ bùn (lahar) khổng lồ, cuốn phăng cầu cống, đường sá và nhà cửa ở hạ nguồn. Đám mây tro bụi khổng lồ được gió thổi đi, bao phủ một chục bang của Mỹ, biến ban ngày thành màn đêm và gây ra sự gián đoạn nghiêm trọng đối với giao thông hàng không và sinh hoạt của người dân.

Tổng cộng, thảm họa đã cướp đi sinh mạng của 57 người, phá hủy 200 ngôi nhà, 47 cây cầu và hơn 200 dặm đường cao tốc. Tuy nhiên, nó cũng đã trở thành một phòng thí nghiệm tự nhiên vô giá cho các nhà khoa học.

Vụ phun trào St. Helens đã cung cấp những dữ liệu chưa từng có về cơ chế phun trào của núi lửa và cách thức môi trường phục hồi sau một thảm họa quy mô lớn. Nó đã chứng minh rằng các vụ phun trào có thể diễn ra theo nhiều cách khác nhau, không chỉ theo chiều thẳng đứng. Những hiểu biết này đã giúp các nhà địa chất cải thiện khả năng dự báo và xây dựng các hệ thống cảnh báo sớm, cứu sống hàng ngàn người trong các vụ phun trào sau này.

Ngày nay, khu vực xung quanh núi St. Helens đã trở thành một biểu tượng của sự phục hồi. Mặc dù vẫn còn những vết sẹo do vụ nổ để lại, nhưng hệ sinh thái đã dần hồi sinh một cách đáng kinh ngạc, với những loài cây và động vật tiên phong trở lại. St. Helens vẫn tiếp tục được các nhà khoa học theo dõi chặt chẽ, đóng vai trò là một lời nhắc nhở mạnh mẽ về sức mạnh khủng khiếp nhưng cũng đầy bất ngờ của tự nhiên.

Nguồn: The Atlantic