Sau hơn 10 năm, một loài cá tỷ USD của Việt Nam tạo nên kỳ tích tại Cuba: Tiềm năng rất lớn

Đó là loài cá rô phi.

Theo thông tin từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, trong khuôn khổ chuyến công tác tại Cuba, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến đã tới thăm và làm việc tại Bộ Công nghiệp Thực phẩm Cuba.

Tại cuộc gặp, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến đánh giá cao nỗ lực phối hợp giữa hai Bộ trong triển khai các dự án hỗ trợ Cuba về nuôi trồng thủy sản kể từ năm 2009. Theo Thứ trưởng, sau khi kết thúc giai đoạn 1 và 2, dự án hỗ trợ Cuba phát triển nuôi trồng thủy sản được cả hai Bộ đánh giá rất thành công, đồng thời góp phần cải thiện đáng kể năng lực nuôi trồng thủy sản tại nước này.

Trong giai đoạn 3 tới năm 2027, dự án hỗ trợ nuôi trồng thủy sản có mục tiêu hỗ trợ tăng cường nguồn lực, xây dựng mô hình nuôi các đối tượng thủy sản chủ lực của Cuba. Dự án này triển khai bao gồm: Hợp phần nuôi cá rô phi tại La Juventus, tỉnh Pinar del Rio; nuôi tôm thẻ tại Cultisur, thuộc tỉnh Camagüey; và nuôi tôm hùm tại Carahatas, tỉnh Vila Clara.

Trên thực tế, Việt Nam và Cuba đã xây dựng được mô hình điểm. Đáng chú ý, dự kiến năm 2025 các mô hình sẽ đạt sản lượng 60 - 70 tấn cá rô phi, 60 tấn tôm thẻ và 3,5 tấn tôm hùm.

Bên cạnh đó, có hơn 200 cán bộ kỹ thuật Cuba được đào tạo về kỹ thuật sản xuất giống và nuôi thương phẩm cá rô phi, tôm thẻ chân trắng và kỹ thuật bắt, thu gom giống và nuôi tôm hùm.

Theo PV TTXVN tại La Habana, công nghệ nuôi cá rô phi của Việt Nam đã giúp vùng đất này trở thành "thủ phủ" thủy sản. Công nghệ này đang góp phần giải bài toán an ninh lương thực cho quốc đảo Caribe.

Câu chuyện kỳ tích của công nghệ nuôi cá rô phi bắt nguồn từ năm 2011. Khi đó, các chuyên gia Việt Nam lần đầu giới thiệu kỹ thuật hormone trong giai đoạn xử lí 21 ngày tuổi, với tỷ lệ cá đực (vốn tăng trưởng nhanh và đạt trọng lượng lớn) được đẩy lên 98%, trở thành nòng cốt trong các mô hình nuôi thâm canh. Theo ông Pedro Antonio González Graverán, Giám đốc UEB Trại cá La Juventud, nhấn mạnh rằng đây là chìa khóa tạo đột phá về năng suất.

Trong quá trình thực hiện, dự án cũng buộc phải tạm dừng trước thách thức không nhỏ từ đại dịch Covid-19 năm 2020. Đến năm 2023, hai lồng nuôi cá rô phi thử nghiệm với 16.000 cá giống nặng từ 25 đến 50g/con đã mang lại kết quả ấn tượng. Cụ thể, cá đạt trọng lượng trung bình 860g/con sau 3 - 4 tháng. Thậm chí, khi cân riêng, một số cá thể còn vượt mốc 1kg.

Đặc biệt, theo các chuyên gia, thành công của công nghệ nuôi cá rô phi "Made by Vietnam" còn đến từ việc kết hợp công nghệ cao với điều kiện thực tế của Cuba. Cụ thể, thay vì hệ thống sục khí hiện đại, các chuyên gia Việt Nam thiết kế lồng nuôi nổi tận dụng dòng chảy tự nhiên. Hơn nữa, thức ăn công nghiệp đắt đỏ cũng được thay thế bằng phụ phẩm nông nghiệp và kết hợp bổ sung vi chất.

Kết quả của hành trình hơn một thập kỷ chuyển giao công nghệ nuôi cá rô phi của Việt Nam cho Cuba rất ấn tượng. Cụ thể, sản lượng cá tăng từ 4 tấn/ha (năm 2011) lên 13,3 tấn/ha (năm 2023) và thu nhập công nhân nhảy vọt từ 13 USD/tháng (năm 2015) lên 58 USD/tháng (năm 2023). Đáng chú ý, dự án này còn đề ra mục tiêu đầy tham vọng là đạt 70-80 tấn cárô phi thương phẩm trong năm 2025, và tổng sản lượng toàn dự án đạt trên 100 tấn cá thương phẩm.

Theo các chuyên gia, đến năm 2026 khi dự án kết thúc, Cuba có thể hoàn toàn chủ động về mặt công nghệ sản xuất giống và nuôi thương phẩm cá rô phi đơn tínhl. Đây là oài cá có khả năng thích ứng với nước cạn và nguồn oxy hạn chế, đồng thời cho chất thịt chắc, thơm và đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu.

Cuba kỳ vọng dự án nuôi cá rô phi sẽ được nhân rộng ra toàn quốc

Bộ trưởng Công nghiệp Thực phẩm Cuba Alberto López Díaz cho biết, mỗi kg cá rô phi tiết kiệm cho quốc gia này 2 USD nhập khẩu. Đặc biệt, Việt Nam đang giúp Cuba đào tạo thế hệ kỹ thuật viên thủy sản trình độ cao.

Chia sẻ với PV TTXVN, ông Alberto López Díaz khẳng định: "Cuba đã chứng minh tiềm năng nuôi trồng thủy sản nhờ học hỏi kinh nghiệm Việt Nam. Chúng tôi cam kết biến đây thành ngành kinh tế mũi nhọn, đóng góp vào an ninh lương thực và xuất khẩu".

Ngoài ra, bà Miladys Naranjo, Thứ trưởng Bộ Công nghiệp Thực phẩm Cuba, kỳ vọng rằng dự án sẽ nhân rộng ra toàn quốc, từ đó góp phần giảm 2 tỷ USD chi phí nhập khẩu thực phẩm mỗi năm của quốc gia này.

Việt Nam có tiềm năng rất lớn để phát triển cá rô phi

Tại Diễn đàn phát triển sản xuất và tiêu thụ cá rô phi năm 2025 (sáng 17/10, tại Hải Phòng), ông Nhữ Văn Cẩn, Phó Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư nhấn mạnh rằng, Việt Nam có tiềm năng rất lớn để phát triển cá rô phi thành ngành hàng chiến lược, vì đây là đối tượng nuôi dễ thích nghi, sinh trưởng nhanh, cũng như phù hợp với nhiều vùng sinh thái nước ngọt, nước lợ.

Trên thực tế, Việt Nam hiện có hơn 400.000 ha diện tích nuôi thủy sản nước ngọt, hơn 7.000 hồ chứa và hồ thủy điện, cùng với hệ thống song ngòi dày đặc. Đây là những điều kiện tự nhiên thuận lợi để nước ta phát triển nuôi cá rô phi hàng hóa quy mô lớn.

Tại diễn đàn này, các chuyên gia thông tin, hiện nay, Việt Nam có hơn 40.000 ha nuôi cá rô phi chuyên canh, 300.000 ha nuôi ghép, với tổng sản lượng đạt khoảng 316.000 tấn/năm. Nước ta hiện có hơn 300 cơ sở sản xuất giống, gần 80 nhà máy thức ăn và 510 cơ sở chế biển đủ điều kiện xuất khẩu. Đáng chú ý, nhiều doanh nghiệp lớn cũng đã và đang đầu tư mạnh vào chuỗi sản xuất, chế biến và tiêu thụ, từ đó giúp mở rộng đáng kể thị phần cá rô phi của Việt Nam trên bản đồ thủy sản thế giới.

Phó Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư cho biết, chỉ trong 8 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu cá rô phi của Việt Nam đã đạt 63,3 triệu USD, vượt xa kế hoạch của cả năm 2024 (khi chỉ đạt 23 triệu USD). Theo Phó Cục trưởng, đây là tín hiệu đáng mừng nhưng cũng đặt ra yêu cầu rằng cần phải đầu tư một cách bài bản hơn về giống, công nghệ nuôi, chế biến và xây dựng thương hiệu.

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) dự báo, thị trường cá rô phi toàn cầu sẽ đạt 14,5 tỷ USD vào năm 2033. Nhu cầu tiêu thụ tăng 13%/năm và tiềm năng chạm mốc tới 20 tỷ USD vào năm 2030. Trong đó, riêng tại Mỹ, nhu cầu nhập khẩu lên tới 200.000 tấn mỗi năm, từ đó tạo ra cơ hội khổng lồ cho các quốc gia xuất khẩu như Việt Nam.