Thị trường sầu riêng lớn nhất thế giới bất ngờ xoay trục trong năm 2025: Thái Lan ‘hụt hơi’, xuất hiện thêm nhiều nhà cung cấp, Việt Nam có ‘cứu tinh’ mới?

Trung Quốc được mệnh danh là thị trường sầu riêng lớn nhất thế giới khi tiêu thụ đến 91% sản lượng toàn cầu. Trong những năm vừa qua, Thái Lan nổi lên là "ông trùm" thống trị thị trường với thị phần lớn nhất. 

Tới cuối 2022 khi Việt Nam chính thức xuất khẩu sầu riêng vào thị trường Trung Quốc, thị phần của Thái Lan được "san sẻ" sang cho Việt Nam. Nếu như trong năm 2023, Thái Lan chiếm 68%, Việt Nam chiếm 33% thì bước sang năm 2024, Thái Lan giảm còn 57,4%, Việt Nam tăng lên 42,1%. Các con số này phản ánh sự cạnh tranh ngày càng gia tăng, với Việt Nam đang thu hẹp khoảng cách với Thái Lan.

Khi thị trường Trung Quốc tăng độ ‘khó tính’

Năm 2025 được dự báo sẽ là năm cạnh tranh sầu riêng giữa Việt Nam và Thái Lan sẽ còn gay gắt hơn nữa, tuy nhiên thị trường sầu riêng Trung Quốc đi vào bước ngoặt khi chất nhuộm vàng O - một loại chất nhuộm công nghiệp bị cấm trong thực phẩm bị phát hiện trong các lô sầu riêng từ Thái Lan vào cuối 2024. Điều này đã dẫn đến Trung Quốc siết chặt kiểm tra, yêu cầu kiểm tra 100% lô hàng đối với chất này và cadmium, gây chậm trễ thông quan (lên đến 1 tuần) và tăng chi phí.

Ảnh hưởng từ những quy định thông quan mới, theo Fruitnet, xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam sang Trung Quốc giảm 80% trong nửa đầu tháng 2/2025, chủ yếu do các biện pháp kiểm tra mới khiến hoạt động xuất khẩu bị chậm trễ gây gián đoạn. Khaosod English báo cáo rằng hơn 100 container sầu riêng Thái Lan bị từ chối vào đầu năm 2025, dẫn đến giá sụt giảm mạnh, từ 230-240 baht/kg xuống 110-120 baht/kg, buộc các nhà xuất khẩu phải tiêu thụ tại thị trường nội địa với giá thấp.

Theo Mordor Intelligence, thị trường sầu riêng tươi toàn cầu năm 2025 ước tính đạt 10,78 tỷ USD, trong đó Trung Quốc tiêu thụ khoảng 9,82 tỷ USD. Tuy nhiên, do "bê bối" chất vàng O và các biện pháp kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt hơn, tổng giá trị nhập khẩu có thể dao động, dự kiến khoảng 8-9 tỷ USD. Báo cáo từ Produce Report cho biết, năm 2024, Trung Quốc nhập khẩu 1,56 triệu tấn sầu riêng , trị giá 6,99 tỷ USD, tăng 9,4% về khối lượng và 4,1% về giá trị so với năm trước, với Thái Lan và Việt Nam là hai nhà cung cấp lớn nhất. Tuy nhiên kể từ năm nay, thị trường sẽ thêm nhộn nhịp với sự tham gia của những người chơi mới. Bức tranh thị phần sầu riêng năm 2025 được dự báo như sau:

Việt Nam: Nước ta đã vượt Thái Lan để trở thành nhà cung cấp sầu riêng lớn nhất cho Trung Quốc trong quý 1/2024, chiếm 57% thị phần. Dù bị ảnh hưởng từ quy định kiểm dịch nghiêm ngặt với từ Trung Quốc khiến xuất khẩu giảm 61% trong quý 1/2025, xuất khẩu sầu riêng đông lạnh vẫn đạt 8.710 tấn, tăng gần 63%; giá trị đạt trên 31 triệu USD tăng hơn 50% so với cùng kỳ năm 2024. Với sản lượng lớn (169.000 ha) và giá cạnh tranh (3.964 USD/tấn so với 4.927 USD/tấn của Thái Lan), Việt Nam dự kiến duy trì thị phần 40-50%, dựa trên khả năng phục hồi và cải thiện chất lượng, theo ByteBridge.

Thái Lan - nhà cung cấp lớn nhất trong nhiều năm, đã mất thị phần từ 68% năm 2023 xuống 57,4% năm 2024 với giá trị xuất khẩu 4,01 tỷ USD. Bê bối chất vàng O và giảm năng suất do nhiệt độ cao làm giảm chất lượng, dẫn đến dự báo thị phần giảm xuống 30-40% năm 2025. Thái Lan đang áp dụng công nghệ số để cải thiện, nhưng giá cao hơn và hạn chế mùa vụ (chủ yếu chỉ trong tháng 3) có thể làm giảm cạnh tranh, tờ SCMP nhận định.

Malaysia mới được cấp phép xuất khẩu sầu riêng tươi sang Trung Quốc từ năm 2024, với kim ngạch đạt 5,71 triệu USD trong 5 tháng cuối năm. Với giống cao cấp như Musang King, sản lượng dự kiến đạt 443.000 tấn năm 2025 và giá trị xuất khẩu có thể đạt 1,5-2 tỷ USD, chiếm 10-15% thị phần, nhờ lợi thế chất lượng và logistics nhanh chóng.

Đối với các quốc gia khác bao gồm Philippines xuất khẩu 32,46 triệu USD năm 2024 trong khi Campuchia , Lào, và Indonesia đang gia nhập thị trường. Campuchia và Lào đang chuẩn bị giấy tờ để xuất khẩu , trong khi Indonesia đang đàm phán. Với chi phí thấp và mùa vụ bổ sung, các quốc gia này dự kiến chiếm 5-10% thị phần, chủ yếu ở phân khúc giá rẻ, nhưng năng lực sản xuất và kinh nghiệm sẽ còn hạn chế.

*Dự báo trên được đưa ra dựa trên xu hướng hiện tại, nhưng tính chính xác phụ thuộc vào khả năng Việt Nam khắc phục các vấn đề chất lượng và cạnh tranh.

Việt Nam cần làm gì để giành được thị phần?

Nhu cầu tiêu thụ sầu riêng tại Trung Quốc đang tăng trưởng mạnh mẽ, mở ra cơ hội lớn cho Việt Nam trong việc gia tăng kim ngạch xuất khẩu loại trái cây này. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa tiềm năng, Việt Nam cần triển khai các giải pháp chiến lược nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm, xây dựng thương hiệu và tối ưu hóa chuỗi cung ứng.

Nâng cao chất lượng sầu riêng là yếu tố cốt lõi để đáp ứng tiêu chuẩn Trung Quốc. Áp dụng kỹ thuật canh tác hiện đại và kiểm soát chất lượng từ khâu trồng trọt đến vận chuyển đảm bảo an toàn thực phẩm, tăng sức cạnh tranh.

Xây dựng thương hiệu giúp khẳng định vị thế. Tham gia hội chợ thương mại và định vị sầu riêng Việt Nam với chất lượng đặc trưng tạo niềm tin và sự khác biệt trên thị trường.

Tối ưu hóa chuỗi cung ứng giảm chi phí, tăng hiệu quả. Đầu tư kho lạnh, đa dạng hóa vận chuyển qua đường sắt, đường biển bên cạnh đường bộ giữ chất lượng sản phẩm ổn định.

Đàm phán thương mại mở rộng cơ hội. Thúc đẩy thỏa thuận song phương và tận dụng hiệp định như RCEP giảm rào cản, nâng lợi thế cạnh tranh.

Đa dạng hóa sản phẩm đáp ứng nhu cầu . Phát triển sầu riêng đông lạnh, sấy khô và sản phẩm chế biến gia tăng giá trị, mở rộng thị trường.

Với các giải pháp này, Việt Nam có thể tăng kim ngạch xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc, củng cố vị thế.

Ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam cũng khẳng định xuất khẩu sầu riêng cấp đông sẽ giúp Việt Nam tận dụng tối đa lợi thế bảo quản để xâm nhập thị trường tốt hơn. Lý do bởi Trung Quốc là đất nước rất rộng lớn, nhiều nơi người dân chưa ăn được trái sầu riêng tươi vì điều kiện bảo quản, cho nên cấp đông sẽ giúp sầu riêng Việt Nam vươn tới những vùng xa xôi của quốc gia này.

Hơn nữa, cấp đông sản phẩm sẽ giúp tận dụng tối đa nguồn nguyên liệu, những trái không đạt yêu cầu xuất tươi về mẫu mã, hoặc lớn quá hay nhỏ quá thì có thể tách lấy múi cấp đông, đem lại giá trị kinh tế cao hơn bán tươi.