TP Hồ Chí Minh đặt mục tiêu thu ngân sách 800.000 tỷ năm 2025

TP Hồ Chí Minh đang đứng trước bài toán lớn về cân đối ngân sách khi nhu cầu vốn đầu tư công giai đoạn 2026-2030 vượt xa khả năng thu. Tại hội nghị về giải pháp huy động nguồn lực ngân sách, lãnh đạo Thành phố và các chuyên gia đã chỉ ra nhiều điểm nghẽn cùng loạt đề xuất mang tính đột phá nhằm tạo nguồn thu bền vững, hướng tới phát triển hạ tầng hiện đại và tăng sức cạnh tranh kinh tế.

Báo cáo tại hội nghị cho thấy tổng nhu cầu vốn đầu tư công của Thành phố trong 5 năm tới hơn 3,16 triệu tỷ đồng. Trong đó, ngân sách địa phương phải tự cân đối khoảng 2,83 triệu tỷ đồng, một con số vượt quá khả năng hiện tại. Dự kiến tổng thu ngân sách giai đoạn 2026-2030 đạt khoảng 4,7 triệu tỷ đồng, tăng bình quân 6,53%/năm. Tuy nhiên, mức thu này chỉ đáp ứng khoảng 34% nhu cầu vốn đầu tư công, tạo ra khoảng trống tài chính lên đến 1,85 triệu tỷ đồng.

Nguồn thu nội địa từ khu vực kinh tế – đặc biệt là doanh nghiệp ngoài quốc doanh và FDI – được kỳ vọng là động lực chính, chiếm 88,5% và tăng khoảng 10%/năm. Đây là tín hiệu tích cực, phản ánh xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tư nhân và đầu tư nước ngoài chất lượng cao. Tuy vậy, nguồn thu từ đất đai – dự kiến tăng gần 4 lần so với giai đoạn trước – vẫn được đánh giá là lĩnh vực nhiều rủi ro, phụ thuộc lớn vào tiến độ pháp lý và thị trường.

Từ những phân tích trên, Viện Nghiên cứu Phát triển Thành phố đề xuất ưu tiên tháo gỡ vướng mắc cho doanh nghiệp, duy trì đối thoại định kỳ và tạo môi trường kinh doanh thông thoáng để thúc đẩy khu vực tư nhân và FDI mở rộng đầu tư. Cùng với đó, Thành phố cần tiếp tục hoàn thiện hạ tầng công nghiệp để đón dòng vốn mới, tăng khả năng đóng góp ngân sách trong dài hạn.

Với khu vực doanh nghiệp nhà nước, giải pháp thoái vốn và cổ phần hóa được nhấn mạnh là nguồn thu đáng kể, đồng thời tạo điều kiện chuyển giao tài sản sang khu vực tư nhân – nơi có hiệu quả khai thác cao hơn. Viện Nghiên cứu Phát triển đề nghị sử dụng hiệu quả quỹ đất và mặt bằng sản xuất dôi dư từ doanh nghiệp nhà nước để thúc đẩy các dự án hợp tác công tư, phù hợp tinh thần Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân.

Để bù đắp thiếu hụt ngân sách, Thành phố được khuyến nghị áp dụng tối đa các cơ chế đặc thù theo Nghị quyết 98, gồm: tăng khả năng vay nợ, thí điểm các loại phí – lệ phí mới, mở rộng nguồn thu và đa dạng hóa hình thức huy động.

Cơ quan thuế Thành phố cũng đặt mục tiêu khai thác triệt để các sắc thuế từ khu vực kinh tế; siết quản lý chuyển giá, giao dịch liên kết và bất động sản; kiểm soát hoạt động thương mại điện tử – lĩnh vực đang tăng trưởng mạnh nhưng tiềm ẩn thất thu. Hải quan khu vực II cam kết cải cách thủ tục, cắt giảm 30% thời gian xử lý để tăng tính thông suốt của hoạt động xuất nhập khẩu.

Một trong những kỳ vọng lớn của Thành phố là tăng thu từ đất. Viện Nghiên cứu Phát triển nhấn mạnh cần cải thiện quy trình đấu giá đất công, đồng thời đẩy mạnh đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư theo Nghị quyết 98 để rút ngắn thủ tục và thu hồi vốn nhanh hơn. Công tác điều chỉnh Quy hoạch Thành phố giai đoạn 2026-2030 phải được ưu tiên vì đây là nền tảng pháp lý cho mọi hoạt động giao đất, đấu thầu và đấu giá.

Cố vấn của Ngân hàng Thế giới, ông Macr Robinson, đánh giá TP Hồ Chí Minh có tiềm năng lớn trong thu hồi giá trị đất tăng thêm từ hạ tầng. Ông cho rằng Thành phố cần áp dụng các công cụ thu hiện đại hơn, nâng cao năng lực cán bộ và cải cách đồng bộ để giảm lãng phí nguồn lực.

Đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường cho biết quá trình đấu giá đất thời gian qua còn nhiều bất cập, thậm chí tạo biến động thị trường. Để khắc phục, từ năm 2026 Thành phố sẽ xây dựng bảng giá đất hằng năm – cơ chế mới của Luật Đất đai 2024 – nhằm đảm bảo giá Nhà nước sát giá thị trường. Việc này sẽ giúp các khoản thu từ đất tăng tự nhiên, minh bạch và lành mạnh hơn.

Sở Nông nghiệp và Môi trường cũng sẽ áp dụng đầy đủ các phương pháp định giá đất theo luật, đặc biệt là phương pháp thặng dư – công cụ phản ánh chính xác giá trị đất sau đầu tư hạ tầng. Bên cạnh đó, Thành phố sẽ khai thác mạnh mô hình TOD (phát triển đô thị theo định hướng giao thông) và củng cố năng lực của Tổ chức Phát triển quỹ đất để chủ động tạo lập quỹ đất sạch phục vụ đấu giá.

Song song với tăng thu, việc giải quyết bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cũng được coi là yếu tố quyết định tiến độ đầu tư công. Thành phố đặt mục tiêu đến năm 2030 di dời 50% nhà trên và ven kênh rạch, tương đương 20.000 căn. Chính sách tái định cư được thiết kế theo hướng nhân văn, đảm bảo người dân có nơi ở bằng hoặc tốt hơn. Khi người dân đồng thuận bàn giao mặt bằng, tiến độ dự án hạ tầng được đẩy nhanh, qua đó tạo nguồn thu đất đai ổn định cho ngân sách.

Theo Trung tâm Phát triển Quỹ đất Thành phố, giai đoạn 2026-2030 dự kiến đấu giá 85 khu đất với tổng diện tích 435 ha, thu hơn 100.000 tỷ đồng. Để đạt mục tiêu này, Trung tâm kiến nghị áp dụng cơ chế đặc thù cho đấu giá đất công, tăng tỷ lệ điều tiết nguồn thu để phát triển hạ tầng vùng ven và các đô thị vệ tinh mới.

Sở Xây dựng cho biết Thành phố hiện sở hữu hơn 4.900 căn hộ và nền đất tái định cư – một nguồn lực lớn nếu được khai thác hiệu quả. Nhiều năm qua, nguồn thu từ bán căn hộ tái định cư tăng trưởng mạnh, chứng minh dư địa khai thác của lĩnh vực này. Giai đoạn 2026-2030, Sở đề xuất tăng tốc tháo gỡ pháp lý, hoàn thiện thủ tục, tối ưu quản lý tài sản công và đẩy mạnh nâng cấp quỹ nhà để gia tăng giá trị.

Kết luận hội nghị, Phó Chủ tịch UBND Thành phố Nguyễn Văn Dũng nhấn mạnh nhiệm vụ trọng tâm của Thành phố là thu hút đầu tư, hỗ trợ doanh nghiệp và đẩy nhanh tiến độ giải ngân đầu tư công. Ông cho biết đến giữa tháng 11, Thành phố đã hoàn thành chỉ tiêu thu ngân sách được giao nhưng cần nỗ lực hơn để đạt mục tiêu mới: thu 800.000 tỷ đồng trong năm 2025, tăng 25% so với chỉ tiêu ban đầu.

Đây là thử thách rất lớn, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các sở ngành. Cơ quan Thuế phải bảo đảm thu đúng, đủ các nguồn; Sở Nông nghiệp và Môi trường phải hoàn thành kế hoạch thu từ đất; toàn bộ hệ thống chính trị phải thúc đẩy giải ngân đầu tư công để tạo động lực lan tỏa cho nền kinh tế.