TP.HCM lên kế hoạch hạn chế xe xăng vào trung tâm

Thiết lập cùng lúc 3 vùng phát thải thấp

Sở Xây dựng TP.HCM vừa nghe báo cáo Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông trên địa bàn TP do đơn vị tư vấn là Liên doanh công ty CP đô thị bền vững - Viện Khoa học công nghệ năng lượng môi trường thực hiện.

ẢNH: SỞ XÂY DỰNG

Theo đơn vị tư vấn, giao thông đường bộ là nguồn phát thải lớn nhất, đặc biệt ở khu trung tâm có mật độ phương tiện và mức ô nhiễm cao. Từ đó, nơi này được đề xuất làm nơi thí điểm vùng phát thải thấp (LEZ), hạn chế xe xăng không đạt tiêu chuẩn khí thải. Phạm vi khu vực trung tâm được xác định bằng ranh giới tạo thành từ các cầu: Điện Biên Phủ - Bùi Hữu Nghĩa, Bông (đường Đinh Tiên Hoàng), Hoàng Hoa Thám, Trần Khắc Chân, Kiệu (đường Hai Bà Trưng), Công Lý (đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa), Lê Văn Sỹ, Nguyễn Văn Cừ, Ông Lãnh (đường Nguyễn Thái Học), Calmette, Khánh Hội, Nguyễn Hữu Cảnh, Thị Nghè.

Các tuyến đường trong vùng giới hạn gồm: Bà Huyện Thanh Quan, Nguyễn Phúc Nguyên, Cách Mạng Tháng Tám, Cao Thắng, Lê Hồng Phong, 3 Tháng 2, Lý Thái Tổ, Ngô Gia Tự, Hồ Thị Kỷ, Trần Phú, An Dương Vương, Nguyễn Trãi, Phan Văn Trị, Trần Hưng Đạo, Nguyễn Cảnh Chân, Trần Đình Xu.

Theo lộ trình đề xuất, năm 2026, TP.HCM sẽ hạn chế trước với xe máy kinh doanh dịch vụ không đạt chuẩn Euro 2 và ô tô thương mại không đạt Euro 4 vào vùng LEZ; xe tải nặng chạy dầu diesel bị cấm hoàn toàn. Từ 2027 - 2032, quy định mở rộng cho toàn bộ xe máy dưới chuẩn Euro 2 và ô tô dưới Euro 4. Sau năm 2032, TP dự kiến nâng tiêu chuẩn khí thải và mở rộng vùng LEZ ra toàn bộ vành đai 1, phạm vi nằm trong các tuyến Phạm Văn Đồng - vòng xoay Nguyễn Thái Sơn - ngã tư Bảy Hiền - Hương lộ 2 - Nguyễn Văn Linh. Bên cạnh hạn chế xe không đạt chuẩn ra vào, đơn vị tư vấn cũng đề xuất không cho đăng ký mới đối với xe xăng trong vùng LEZ, đi cùng việc ban hành thêm quy định xe máy chạy xăng phải có niên hạn sử dụng, buộc thanh lý sau một khoảng thời gian sử dụng hoặc quãng đường nhất định.

Không chỉ lập vành đai hạn chế xe chạy xăng, dầu vào vùng trung tâm, với lợi thế sở hữu 2 đặc khu nằm biệt lập, TP.HCM cũng dự tính thực hiện nhanh việc chuyển đổi toàn bộ phương tiện giao thông sang xe điện tại Côn Đảo và Cần Giờ . Cụ thể, từ 1.7.2026, cả hai đặc khu sẽ áp dụng kiểm soát khí thải, tiến đến kiểm tra khí thải mức độ 2 trở lên đối với toàn bộ xe ô tô, xe máy từ 1.1.2030. Trong đó, kế hoạch cụ thể cho Côn Đảo là đến 2030, tất cả phương tiện giao thông phải đạt chuẩn khí thải 100%. Trong khoảng thời gian 5 năm từ 2025 - 2030, trên 50% xe máy xăng sẽ chuyển sang xe điện. Mật độ bao phủ của mạng lưới vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt điện đạt 100% với 40% số người dân, du khách sử dụng phương tiện này. Đặc biệt, toàn bộ taxi tại Côn Đảo đều là xe điện. Sau 2030, toàn bộ xe máy, ô tô sử dụng xăng trên đảo sẽ chuyển đổi thành xe điện và đạt 80% người dân sử dụng xe công cộng.

ẢNH: NHẬT THỊNH

Ông Bùi Hòa An, Phó giám đốc Sở Xây dựng TP.HCM, nhận định phát thải từ hoạt động giao thông là một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm không khí, ảnh hưởng đến sức khỏe con người, không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn là vấn đề xã hội, đòi hỏi cơ quan chức năng sớm có giải pháp chuyển đổi năng lượng xanh cho TP.HCM. Thông qua đơn vị tư vấn, Sở Xây dựng đang nghiên cứu, lấy ý kiến các chuyên gia, người dân, địa phương để hoàn thiện chính sách hợp lý nhất, trình chính quyền TP và cấp T.Ư trong thời gian tới.

"Chính sách đưa ra phải công bằng đối với mọi người dân, không để ai trong quá trình chuyển đổi mà điều kiện kinh tế đi xuống. Do đó, chúng tôi sẽ xây dựng chính sách phù hợp với từng đối tượng người nghèo, cận nghèo, người trung lưu… Đối với doanh nghiệp tham gia quá trình chuyển đổi như đầu tư trạm sạc, đầu tư phương tiện, pin… cũng có chính sách khác nhau. Ngoài chính sách hỗ trợ, tuyên truyền, vận động, TP sẽ có chế tài với những phương tiện không chấp hành các quy định đề án", ông Bùi Hòa An thông tin.

Cần đồng bộ cả chính sách hỗ trợ và hạ tầng

Nghiên cứu kỹ các bài học thành công từ nhiều thành phố trên thế giới, đơn vị tư vấn đã đề xuất nhiều chính sách hỗ trợ tài chính cho người dân TP.HCM chuyển đổi phương tiện. Cụ thể như miễn 100% lệ phí trước bạ cho xe điện hoạt động kinh doanh, miễn 50% phí bảo trì đường bộ cho ô tô điện; miễn 50% lệ phí cấp đổi biển số xe điện; tăng trợ giá cho xe buýt điện; hỗ trợ 50% lãi vay hệ thống trạm sạc; hỗ trợ tiền mặt đối với hộ gia đình mua sắm xe máy mới (không quá 5 triệu đồng); hỗ trợ 10% lãi suất vay mua phương tiện trong năm đầu tiên; nếu ban hành quy định xe máy chạy xăng phải có niên hạn sử dụng, buộc thanh lý sau một khoảng thời gian sử dụng hoặc quãng đường nhất định thì khi thanh lý, người dân được bồi hoàn 70% giá trị còn lại của xe; nếu mua xe máy điện mới sẽ được trợ cấp 10% giá trị xe, tối đa 5 triệu đồng…

Hạ tầng phục vụ chuyển đổi năng lượng xanh cũng được đề xuất phát triển mạnh, gồm mở mới 72 tuyến buýt với hơn 1.100 xe buýt điện, đầu tư ít nhất 8.000 xe đạp công cộng tại trung tâm, kết hợp hành lang xanh ưu tiên người đi bộ và xe đạp, cùng 750 - 1.338 trạm sạc công cộng tại bãi đỗ xe, trung tâm thương mại, trục giao thông chính…

Th.S Trần Trọng Tín (Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM) khẳng định việc xây dựng và mở rộng LEZ đã giúp nhiều TP lớn trên thế giới cải thiện đáng kể chất lượng không khí, vốn đã trở nên tồi tệ trong quá trình phát triển đô thị hóa, từ đó giảm nguy cơ mắc các bệnh về hô hấp, tim mạch cho người dân trong vùng. Trên thế giới, có 3 mô hình chuyển đổi giao thông xanh tiêu biểu mà TP.HCM có thể rút bài học áp dụng là Copenhagen (Đan Mạch), Tokyo (Nhật Bản) và Seoul (Hàn Quốc).

Theo đó, TP có thể khuyến khích sử dụng xe điện và xe hybrid bằng cách cung cấp ưu đãi thuế hoặc trợ cấp cho việc mua xe điện, xây dựng mạng lưới trạm sạc điện tại nhiều vị trí dễ tiếp cận, kể cả ở các khu dân cư và thương mại trên toàn TP. Tuy nhiên, giải pháp này chỉ giảm lượng phát thải, không giải quyết được bài toán về tắc đường và việc triển khai cần có nguồn kinh phí rất lớn. Do đó, việc nghiên cứu, lựa chọn những khu vực chỉ cho phép xe điện hoặc xe phát thải thấp tham gia giao thông trong một khoảng thời gian nhất định, đặc biệt là ở các khu vực trung tâm đông đúc, ô nhiễm hơn do phát thải từ phương tiện cá nhân là bước đi cần thiết để giải quyết câu chuyện tổng thể.