Trung Quốc siết xuất khẩu, Mỹ tìm ra loạt ‘cứu tinh’ đất hiếm nhưng chuyên gia khẳng định: “Trung Quốc đã đi trước thế giới quá xa”

Trong bối cảnh Bắc Kinh ngày càng siết chặt kiểm soát nguồn cung đất hiếm – nhóm khoáng sản thiết yếu cho sản xuất xe điện, điện thoại và thiết bị công nghệ cao – Tổng thống Mỹ Donald Trump đang nỗ lực xây dựng chuỗi cung ứng thay thế nhằm giảm phụ thuộc vào Trung Quốc. Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng kế hoạch này khó mang lại kết quả trong ngắn hạn.

Phát biểu hôm 21/10, ông Trump tuyên bố Mỹ sẽ có “rất nhiều khoáng sản quan trọng và đất hiếm chỉ trong vòng một năm tới”, sau khi công bố gói đầu tư 8,5 tỷ USD nhằm hỗ trợ Úc phát triển các dự án đất hiếm và mở rộng quyền tiếp cận của Washington đối với nguồn nguyên liệu này.

Theo thỏa thuận mới, Chính phủ Mỹ và Úc dự kiến đầu tư hơn 3 tỷ USD trong 6 tháng tới vào các dự án khoáng sản quan trọng, mang lại giá trị ước tính 53 tỷ USD. Lầu Năm Góc cũng sẽ tài trợ xây dựng nhà máy tinh chế gali công suất 100 tấn/năm tại Tây Úc, trong khi Ngân hàng Xuất nhập khẩu Mỹ cam kết hỗ trợ tài chính hơn 2,2 tỷ USD cho các dự án liên quan.

Hiện Trung Quốc vẫn kiểm soát hơn 90% sản lượng đất hiếm tinh chế toàn cầu. Các biện pháp hạn chế xuất khẩu mà Bắc Kinh áp dụng trong năm nay đã khiến thị trường toàn cầu chao đảo, làm gián đoạn chuỗi cung ứng và thúc đẩy Washington đẩy mạnh hợp tác với các đồng minh.

Úc – quốc gia sở hữu trữ lượng đất hiếm lớn thứ tư thế giới và khai thác khoảng một nửa lượng lithium toàn cầu đang nổi lên như đối tác trọng tâm trong chiến lược này. Theo Viện Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế Mỹ (CSIS), Úc thu hút khoảng 45% tổng vốn đầu tư toàn cầu vào thăm dò đất hiếm năm 2024.

Ngoài Úc, Mỹ cũng tìm kiếm thêm các đối tác mới trong khu vực. Pakistan gần đây đã tự quảng bá là trung tâm thay thế tiềm năng cho các vật liệu quan trọng, sau khi ký biên bản ghi nhớ với chính quyền ông Trump về việc cung cấp đất hiếm và các khoáng sản khác cho Mỹ. Thỏa thuận này được kỳ vọng giúp Washington đa dạng hóa chuỗi cung ứng, giảm rủi ro trước các biện pháp bảo vệ nguồn tài nguyên của Trung Quốc.

Dù vậy, các chuyên gia cảnh báo quá trình giảm phụ thuộc vào Trung Quốc sẽ mất nhiều năm. Giáo sư John Mavrogenes thuộc Đại học Quốc gia Úc nhận định: “Trung Quốc đã đi trước thế giới quá xa. Việc xây dựng chuỗi cung ứng đất hiếm mới có thể mất cả thập kỷ, ngay cả khi các nước thực sự nghiêm túc.”

Trong khi đó, giáo sư Rick Valenta từ Đại học Queensland cho biết Úc đang xây dựng nhà máy lọc đất hiếm tại Tây Úc, dự kiến đi vào hoạt động năm 2027. “Chúng tôi có nhiều dự án sẵn sàng triển khai, nhưng vẫn cần sự hỗ trợ tài chính cuối cùng để đưa chúng vào sản xuất,” ông nói.

Với tiến độ hiện tại, tham vọng của chính quyền ông Trump trong việc nhanh chóng phá vỡ thế độc quyền đất hiếm của Trung Quốc có thể vẫn là một mục tiêu dài hạn hơn là thực tế gần kề.

Theo CNN