Tượng đài điện tử 107 tuổi Panasonic trước ngã rẽ sinh tử: Cắt giảm 10.000 người, tinh gọn sản phẩm nhưng vẫn bị tụt hậu, vốn hóa lẹt đẹt suốt 10 năm

Các tập đoàn điện tử tiêu dùng từng dẫn dắt “kỷ nguyên vàng” của Nhật Bản và khiến nhiều quốc gia công nghiệp dè chừng trong thập niên 1980 nay hầu hết đã được tái cấu trúc hoặc bị thâu tóm. Ngoại lệ rõ rệt nhất có lẽ là: Panasonic.

Từng là nhà tài trợ Thế vận hội với tivi, đầu phát video và lò vi sóng có mặt trong các gia đình khắp thế giới, Panasonic đang chật vật bắt kịp các đối thủ.

Hitachi, Sony và NEC đều đã thực hiện các cuộc chuyển đổi lớn, mỗi hãng tăng giá trị gấp sáu lần trong một thập kỷ, trong khi Toshiba bị bán cho Japan Industrial Partners vào năm 2023 với giá 15 tỷ USD. Trái lại, giá trị thị trường của Panasonic suốt 10 năm qua vẫn lẹt đẹt quanh mức 3,75 nghìn tỷ yên (25 tỷ USD).

Tập đoàn có trụ sở tại Osaka, sản xuất từ pin EV cho Tesla đến máy sấy tóc, đã công bố kế hoạch tái cơ cấu vào tháng 5, cắt giảm 10.000 việc làm và tinh gọn danh mục sản phẩm. Nhưng nhà đầu tư muốn một chiến lược nhất quán để thúc đẩy lợi nhuận và doanh thu cho công ty 107 năm tuổi.

“Panasonic có thể đang ở bước ngoặt lớn nếu công ty xây dựng được chiến lược tăng trưởng khác biệt vượt ra ngoài các cải cách này”, Ryo Harada, nhà phân tích tại Goldman Sachs nhận xét. “Nhà đầu tư muốn một câu chuyện tăng trưởng và điều đó đang thiếu”.

Bên trong sáu công ty vận hành và hàng trăm dòng sản phẩm của Panasonic là những “viên ngọc” công nghệ công nghiệp. Công ty cung cấp 70% hệ thống giải trí trên máy bay toàn cầu; công nghệ nhận diện khuôn mặt của hãng đang được dùng để đo lường sức khỏe não bộ; và theo người trong ngành ô tô, các nhà máy pin EV của họ thuộc nhóm hiệu quả nhất thế giới.

“Họ có những viên kim cương thô ở trong đó, nhưng lại chẳng bao giờ kể câu chuyện ấy cho ra hồn”, một chủ ngân hàng ở Tokyo từng tư vấn các thương vụ cho Panasonic nói.

Các quỹ thâu tóm đã bắt đầu “lượn lờ” quanh doanh nghiệp tạo ra 57 tỷ USD doanh thu mỗi năm này. Nhóm vốn tư nhân Mỹ Apollo năm ngoái đã mua cổ phần chi phối tại mảng linh kiện ô tô của Panasonic, đơn vị được định giá 2,1 tỷ USD.

Năm 2024, Panasonic mời Chủ tịch Blackstone Nhật Bản Ryusuke Shigetomi vào hội đồng quản trị - động thái mà các nhà phân tích cho rằng cho thấy công ty đang cân nhắc bán thêm các đơn vị kinh doanh hoặc thậm chí chia tách.

“Chúng tôi từng trao đổi với họ nhưng họ chẳng đưa ra quyết định nào. Họ vận hành theo kiểu ‘ốc đảo’”, một lãnh đạo quỹ PE khác ở Nhật nói. “Chúng tôi chưa thấy bức tranh rõ ràng về cách công ty sẽ tự chuyển đổi. Họ đang trôi dạt”.

Khi các hãng như Apple, Samsung và Huawei thống trị điện tử tiêu dùng, Panasonic đặt cược 2 canh bạc lớn nhưng gặp thách thức: Liên minh pin EV với Tesla và thương vụ mua nhà cung cấp phần mềm chuỗi cung ứng Blue Yonder trị giá 7,1 tỷ USD vào năm 2021.

Tesla sau đó tự phát triển pin độc lập với Panasonic, trong khi những động thái gây tranh cãi của Elon Musk trên chính trường Mỹ đã ảnh hưởng tới doanh số, khiến Panasonic phải chiến đấu để đa dạng hóa tập khách hàng và bảo vệ thị phần trước đối thủ Trung Quốc là CATL và BYD.

Mảng pin hiện vẫn dựa vào 121 tỷ yên tín dụng thuế mỗi năm theo Đạo luật Giảm lạm phát (IRA), tương đương khoảng một phần ba lợi nhuận ròng của Panasonic, và các ưu đãi này sẽ giảm dần tới năm 2032.

Chưa kể, theo các nhà phân tích, thương vụ Blue Yonder cũng gây thất vọng. Kế hoạch IPO được nói tới trước đó đã im ắng, và tháng trước Panasonic thông báo Yasuyuki Higuchi - người chịu trách nhiệm thương vụ Blue Yonder sẽ từ chức.

Có vẻ như tập đoàn Nhật Bản đang hướng tới cuộc tái tạo lần thứ ba. Tổng giám đốc Yuki Kusumi nói hồi tháng 1 rằng phần cứng, phần mềm và giải pháp dựa trên trí tuệ nhân tạo sẽ chiếm 30% doanh thu vào năm 2035, từ mức 2,5% hiện nay.

Theo Panasonic, công ty muốn cung cấp các gói kết hợp phần cứng và phần mềm để tự động hóa nhà máy, cung cấp năng lượng cho trung tâm dữ liệu và chuyển đổi video thành văn bản phục vụ AI nhờ công nghệ hình ảnh. Cuộc tái tạo sẽ được “chống lưng” bởi hai mảng kinh doanh có lãi ổn định: Điện tử tiêu dùng và các thiết bị như pin.

Giám đốc công nghệ Tatsuo Ogawa nói với Financial Times rằng “chiến lược quan trọng sẽ là tiến hóa thành một mô hình kinh doanh dựa trên nền tảng (platform)”.

Tuy vậy, di sản thành công rực rỡ trong thập niên 1980 và triết lý “vòi nước” do nhà sáng lập Konosuke Matsushita khắc sâu (tức làm ra sản phẩm dồi dào như nước để chiếm thị phần lớn) đã khiến công ty khó thay đổi.

Ogawa nói thêm: “Việc chuyển đổi tư duy đó cực kỳ khó”.

Panasonic đến cuộc đua này khá muộn. Hệ sinh thái của Apple mang lại trải nghiệm liền mạch cho người dùng; các nhà sản xuất Trung Quốc đang áp dụng mô hình AI của DeepSeek vào thiết bị gia dụng; còn Amazon bán các thiết bị Echo tại nhà với trợ lý AI Alexa.

Francis McInerney, người từng tư vấn cho Panasonic trong một thập kỷ những năm 2000, nói rằng sự chuyển dịch này là “câu chuyện sống còn” vì khoảng cách tụt hậu đã quá xa. “Đây từng là một trong những thương hiệu lớn nhất thế giới. Câu hỏi là các anh còn bao nhiêu thời gian”.

Atul Goyal, nhà phân tích tại Jefferies cho rằng “cuộc chuyển đổi thực sự của Panasonic bắt đầu khi họ quyết định mình giỏi ở mảng nào” và ưu tiên phân bổ vốn cho những lĩnh vực có năng lực sản xuất công nghệ cao.

Một quyết định lớn định hình tương lai Panasonic sẽ là mức độ họ thoái vốn hoặc dừng các mảng điện tử tiêu dùng biên lợi nhuận thấp - những thứ từng giúp cái tên Panasonic trở nên quen thuộc với mọi nhà. Ogawa nói Panasonic đang nỗ lực hồi sinh theo công thức “chi phí Trung Quốc, tốc độ Trung Quốc, chất lượng Nhật Bản”.

Kusumi nói vào tháng 2 rằng công ty sẵn sàng bán mảng TV. Nhưng vài tháng sau, ông lại gợi ý có thể giữ mảng này vì tầm quan trọng của nó đối với các thiết bị “thông minh”.

Neil Newman, trưởng bộ phận chiến lược tại Astris Advisory, không nghi ngờ Panasonic có thể tiến vào các lĩnh vực công nghệ mới như AI, nhưng theo ông, vấn đề nằm ở chỗ “họ luôn mang theo ‘hành lý’ của mình”.

“Hoặc là họ cược tất cả vào một cuộc tái cấu trúc thực sự và loại bỏ điện tử tiêu dùng”, Newman nói. “Hoặc là họ không làm… và sẽ chẳng bao giờ thắp sáng thế giới nữa, mà đối mặt với nguy cơ suy giảm dần tới chỗ mong manh và bị lãng quên”.

Theo: Financial Times