Vì sao tỉnh Cà Mau đề xuất táo bạo đưa nước mặn vào vùng ngọt?

Trước thực trạng diễn ra phức tạp của hạn hán, xâm nhập mặn và sụt lở trong vùng ngọt hóa tỉnh Cà Mau, ngày 24/2, tỉnh này đã tổ chức hội nghị bàn giải pháp khắc phục thiệt hại do hạn hán, xâm nhập mặn.

Trong khuôn khổ hội nghị, sáng 24/2, đại diên các bộ, cục, vụ, viện của Trung ương và nhiều chuyên gia về quy hoạch thủy lợi, địa chất, tài nguyên môi trường và trồng trọt, đã đi khảo sát một số điểm sụt lún đường giao thông, đê biển, thiếu nước phục vụ sản xuất, sinh hoạt ở vùng ngọt tỉnh Cà Mau.

Tình trạng sụt lún đường giao thông ở Cà Mau đang ở mức báo động. Ảnh: Chúc Ly.

Một con kênh nội đồng ở xã Trần Hợi, huyện Trần Văn Thời khô cạn trơ đáy. Ảnh: Chúc Ly.

Thống kê của UBND tỉnh Cà Mau, tính đến thời điểm hiện nay đã có 907 vị trí sụt lún với tổng chiều dài hơn 21.600m, trong đó tập trung tại các địa phương thuộc bờ Bắc Sông Đốc (vùng ngọt hóa) huyện Trần Văn Thời với 905 vị trí, chiều dài 21.300m.

Đáng chú ý, sụt lún đã xảy ra ở các tuyến đường do tỉnh quản lý với các vị trí trên tuyến Tắc Thủ - Vàm Đá Bạc, Cơi Năm - thị trấn Trần Văn Thời; nhiều vết rạn nứt trên tuyến Co Xáng - Cơi Năm - Đá Bạc, nguy cơ sụt lún trong thời gian tới là rất cao. 

Trong 2 ngày 18 và 23/2, tại tuyến đê Biển Tây, từ Đá Bạc về Kênh Mới liên tiếp xảy ra sụp lún mặt đường với chiều dài trên 190m. Mặt đê bị lún sâu từ 1,8 - 2m.

Theo đó, nguyên nhân sụt lún được xác định ban đầu là do mất phản áp của nước vào thành bờ sông do tình trạng khô hạn gây ra. Ngoài ra, còn do các nguyên nhân khác như đặc điểm địa chất yếu, một số công trình hạ tầng nằm gần bờ sông, gia tải lớn, lòng sông sâu… gây ra sạt lở, sụt lún.

Ông Lê Văn Sử - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau chủ trì hội nghị. Ảnh: Chúc Ly.

Làm việc với các đại biểu sau chuyến khảo sát, ông Lê Văn Sử, Phó chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau cho biết: “Vừa qua ở vùng ngọt hóa của tỉnh liên tiếp xảy ra các sự cố công trình. Tỉnh đang cân nhắc, xem xét và nghiên cứu đến vấn đề công bố tình huống sự cố công trình để xử sự từ khắc phục, bảo vệ công trình. Chúng tôi mong muốn các cơ quan chuyên môn, đối chiếu với các quy định hiện hành đóng góp ý thêm cho tỉnh”.

Cũng theo ông Sử, trong sáng 24/2 tỉnh Cà Mau đã đề xuất với các đại biểu để xử lý tình huống trước mắt của Cà Mau là chấp nhận mở cống đưa một lượng nước mặn phù hợp vào vùng ngọt hóa để tạo phản áp lên bờ kênh, hạn chế sụt lún, sạt lở. Tuy nhiên, tỉnh rất cần sự hỗ trợ của các nhà khoa học, đại diện lãnh đạo các bộ, ngành, viện nghiên cứu để hỗ trợ đưa ra giải pháp khắc phục hiệu quả nhất.

Về đề xuất đưa nước mặn vào một số tuyến, trục kênh để giữ chân đất, hạn chế sụp lở các công trình giao thông, nhiều chuyên gia đã tham gia đóng góp ý kiến. Tuy nhiên vẫn còn ý kiến trái chiều, e ngại khi đưa nước mặn vào sẽ gây xâm mặn ở vùng ngọt, ảnh hưởng canh tác trong tương lai. Bên cạnh đó, tỉnh cũng cần có thêm các nghiên cứu khoa học để kiểm chứng, đồng thời tính toán đến việc thay đổi mùa vụ, cơ cấu cây trồng.

Các chuyên gia khảo sát thực tết tình trạng sụt lún tại tuyến đường BT Tắc Thủ - Vàm Đá Bạc. Ảnh: Chúc Ly.

Bên cạnh đó, tại Cà Mau, hiện với chênh lệch mức nước trong đồng và ngoài sông từ 2,5m-3,5m làm cho cống Kênh Mới, cống Sào Lưới trên đê biển Tây; cống Trùm Thuật Nam trên tuyến đường Rạch Ráng – Sông Đốc mất ổn định. Qua khảo sát, kiểm tra, có 18 cống vùng ngọt hóa đang có hiện tượng giống như các cống nêu trên.

Chia sẻ tại hội nghị, ông Lê Thanh Tùng - Cục phó, Cục Trồng trọt, Bộ NN&PTNT nêu ý kiến: Ở vùng ngọt của tỉnh Cà Mau, cả 5 loại hình cơ cấu mùa vụ đều ảnh hưởng bởi hạn mặn. Tập quán trồng giống Một bụi đỏ đã có từ lâu, để thay đổi là rất khó khăn. Đồng thời, cái khó còn nằm ở cả một hệ thống của thương lái thu mua.

“Đối với vùng ngọt hóa, hệ canh tác 1 lúa 1 tôm là hệ sinh thái có ưu thế và thuận lợi cho các hộ dân. Trong đó, cần thay đổi giống lúa, hiện có nhiều giống lúa đặc sản ngắn ngày phù hợp với điều kiện lại cho hiệu quả. Chúng tôi sẵn sàng xây dựng các mô hình, dự án cụ thể để chuyển giao cho người dân, với nhiều kỹ thuật phù hợp với đặc điểm của từng địa phương” - ông Tùng nêu ý kiến.

Đoàn công tác khảo sát tại một điểm ruộng trồng đậu xanh bị thiếu nước do khô hạn ở xã Trần Hợi, huyện Trần Văn Thời. Ảnh: Chúc Ly. 

Cùng ý kiến, GS.TS Tăng Đức Thắng - Chuyên gia cao cấp Viện khoa học Thủy lợi Việt Nam, cho rằng: “Việc tỉnh Cà Mau nghiên cứu, xin ý kiến chuyển đổi mô hình sản xuất 1 vụ lúa, 1 vụ tôm trên vùng ngọt cũng có thể khả thi. Qua khảo sát, chúng tôi có dữ liệu để nhận định vùng phân biệt rõ rệch 2 mùa mặn - ngọt. Tuy nhiên, để áp dụng mô hình sản xuất như đã đề xuất, tỉnh cần nghiên cứu thêm những vấn đề liên quan khác nhằm mang lại hiệu quả”.

Theo đó, nhiều đại biểu cũng cho rằng, tỉnh cũng cần nghiên cứu việc bố trí mùa vụ dựa trên nền tảng hệ thống công trình có sẵn, có thể chia sẻ nguồn nước trong nội bộ tỉnh Cà Mau.

Thông tin tại hội nghị, ông Nguyễn Long Hoai – Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Cà Mau cho biết: Theo các quy định hiện hành, tỉnh Cà Mau có thể công bố tình trạng thiên tai khẩn cấp hạn hán mức độ 2. Hiện đơn vị đang hoàn thành các thủ tục cần thiết để trình UBND tỉnh xem xét.

Ông Lê Văn Sử - Phó chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau khẳng định: Ý kiến của các chuyên gia đối với thực trạng diễn ra hiện hữu về sụp lún, hạn hán ở Cà Mau là rất quý, là cơ sở khoa học để tỉnh cùng các ngành nghiên cứu, xem xét đưa ra giải pháp khắc phục trước mắt và lâu dài.