100 máy bay Rafale cho Ukraine: Vẫn “không thấm vào đâu” so với máy bay Nga?

Ngày 17/11, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã ký tuyên bố chung với người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky về khả năng bán tới 100 máy bay chiến đấu Rafale F4 cho Kiev vào năm 2035. Thỏa thuận mang tính bước ngoặt này diễn ra chỉ vài tuần sau khi xuất hiện thông tin về việc cung cấp cho Ukraine từ 120 đến 150 tiêm kích hạng nhẹ Gripen E/F của Thụy Điển.

Mặc dù Ukraine đang gánh khoản nợ hàng chục tỷ USD và phụ thuộc lớn vào nguồn tài chính phương Tây để duy trì bộ máy chính phủ, kế hoạch sử dụng các tài sản bị đóng băng của Nga được kỳ vọng sẽ đóng vai trò then chốt trong việc tài trợ cho công cuộc tái thiết hậu chiến cũng như các hợp đồng mua sắm vũ khí quy mô lớn.

Tuy nhiên, các động thái nhằm tịch thu quỹ của Nga vấp phải sự phản đối rộng rãi từ cộng đồng quốc tế và ngay cả trong nội bộ châu Âu do tính pháp lý của hành động này vẫn còn nhiều tranh cãi. Dẫu vậy, lợi ích tiềm năng mà nguồn vốn này mang lại cho ngành công nghiệp quốc phòng châu Âu là không thể phủ nhận.

Thương vụ Rafale sẽ giúp Pháp củng cố vai trò trong việc đảm bảo Ukraine tiếp tục là một quốc gia đồng minh thân cận với phương Tây, đồng thời mang về doanh thu ước tính khoảng 22 tỷ USD.

Rafale là dòng tiêm kích thế hệ thứ tư thứ hai do Pháp phát triển, sau "người tiền nhiệm" Mirage 2000 – loại máy bay đã bắt đầu được bàn giao cho Ukraine từ đầu tháng 2. Sự tương đồng đáng kể về vũ khí và cơ sở hạ tầng bảo dưỡng giữa hai dòng máy bay này có thể giúp Không quân Ukraine đưa Rafale vào vận hành và khai thác nhanh chóng hơn.

Cạnh tranh được với Nga?

Hiện tại, Không quân Ukraine đang vận hành 5 loại máy bay chiến đấu, bao gồm: tiêm kích chiếm ưu thế trên không hạng nặng Su-27, cường kích Su-24M, tiêm kích hạng trung MiG-29A/UB, cùng các dòng tiêm kích hạng nhẹ F-16 và Mirage 2000 do các thành viên NATO viện trợ gần đây. Cuối tháng 8 vừa qua, Tổng thống Zelensky xác nhận các cuộc đàm phán mua Rafale với Pháp đang được tiến hành, động thái này sẽ đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang chuẩn NATO của không quân nước này.

Mặc dù có thành tích xuất khẩu khá ảm đạm trong gần hai thập kỷ đầu thế kỷ 21, Rafale gần đây đã thu hút được nhiều khách hàng nhờ chiến lược tiếp thị hiệu quả. Tuy dòng máy bay này thất bại trong mọi gói thầu khi phải cạnh tranh trực tiếp với tiêm kích thế hệ thứ 5 F-35 của Mỹ (loại máy bay ở đẳng cấp vượt trội nhưng có chi phí tương đương), Pháp đã chuyển hướng mục tiêu sang các quốc gia không thể mua F-35 hoặc không muốn mua vũ khí phi phương Tây vì lý do chính trị, điển hình như Indonesia và Ai Cập.

Tại các thị trường như Algeria, Kazakhstan và Ethiopia, khi đặt lên bàn cân với dòng tiêm kích hạng hai của Nga là Su-30, Rafale liên tục bị bỏ qua do năng lực hạn chế hơn so với các dòng máy bay chiến đấu cao cấp của Nga như MiG-31BM và Su-57.

Triển vọng xuất khẩu của Rafale càng bị ảnh hưởng sau cuộc thử nghiệm không chiến cường độ cao đầu tiên vào tháng 5. Trong đó, có thông tin cho rằng từ 1 đến 4 chiếc Rafale của Không quân Ấn Độ đã bị "vô hiệu hóa" khi đối đầu với tiêm kích J-10C thế hệ 4+ do Trung Quốc sản xuất thuộc biên chế Không quân Pakistan – một dòng máy bay được xếp vào phân khúc thấp hơn trong dây chuyền sản xuất của Trung Quốc hiện nay. Do đó, khả năng Rafale làm thay đổi đáng kể cán cân quyền lực trên chiến trường Ukraine được dự báo là sẽ hạn chế, trang Military Watch nhận định.