Amazon đuổi 14.000 người: “Tháng trước tôi vẫn là nhân viên xuất sắc”

Cuối tháng 10, trong khi nhiều người còn đang thầm nghĩ về chuyện nhận thưởng Tết xong nhảy việc, hoặc băn khoăn về sự “khởi sắc trở lại” của thị trường lao động, thì thông tin Amazon “thanh lọc” bộ máy vận hành bằng cuộc sa thải nhân sự quy mô lớn - lên tới 14.000 người, khiến tất cả ngỡ ngàng.

Dù đây là chuyện “ở phía bên kia bán cầu”, nhưng dân văn phòng trên khắp thế giới - trong đó có Việt Nam, cũng không khỏi lo lắng, bất an. Bởi suy cho cùng, đây không chỉ là đợt cắt giảm nhân sự của 1 tập đoàn, mà còn là câu chuyện về kỹ năng làm việc - đặc biệt với người đang làm trong lĩnh vực công nghệ, hay cả sự lo lắng khi nào thì mình bị AI thay thế hoàn toàn.

Nỗi lòng người trong cuộc

Hội “cổ cồn trắng” đang làm việc cho Amazon và đã có tên trong đợt cắt giảm cuối tháng 10/2025, gọi đây là một “cú sốc kinh hoàng”. Sau 2 năm khi làn sóng sa thải xuất hiện và “càn quét”, dù đã chuẩn bị tinh thần lẫn tâm thế, họ vẫn không thể tưởng tượng nổi mình lại mất việc theo cách này, tại thời điểm này.

Trên GeekWire, một nhân viên có thâm niên hơn 6 năm ở bộ phận Robotics của Amazon cay đắng trải lòng: “Tôi vẫn chưa kịp hoàn hồn. Đây là lần đầu tiên trong đời tôi bị sa thải ”.

Một kỹ sư phần mềm cấp cao khác thì nói: “Tôi bắt đầu ở vị trí SDE I, chỉ trong 3 năm đã được thăng chức lên SDE III. Đánh giá hiệu suất tháng trước của tôi là vượt chuẩn, nghĩa là cách đây 1 tháng, tôi vẫn là nhân viên xuất sắc. Còn giờ, tôi đã bị đuổi việc. Hóa ra, ai cũng có thể bị thay thế dù đã nỗ lực làm tốt đến đâu”.

Trên Reddit, hàng loạt nhân sự vừa bị Amazon sa thải cũng chia sẻ, trải lòng về cảnh tượng họ bị “đẩy ra ngoài”: Có người nhận email cho nghỉ hẳn khi đang trong kỳ nghỉ phép, có người vừa bắt đầu ca làm đã không thể đăng nhập vào hệ thống.

Một người viết: “Khoảng vài chục phút sau khi nhận email sa thải , tôi mất quyền truy cập vào tất cả mọi thứ mà mình đang làm. Thậm chí, tôi không có cơ hội được nhìn lại thành quả của mình, cũng như bàn giao những gì còn dang dở”.

Một người khác, từng làm ở bộ phận vận hành Amazon lại cho hay: “Tôi đã giúp triển khai công cụ tự động hóa một phần công việc của mình. 6 tháng sau, chính công cụ đó thay thế tôi”.

Song song với đó, không ít người cũng chia sẻ, trải lòng trên LinkedIn. Một nền tảng vốn dùng để tìm việc, giờ lại trở thành nơi trút bầu tâm sự của người vừa bị sa thải .

Yusuf Khan - Một Kỹ sư phần mềm đã gắn bó hơn 2 năm với Amazon, viết trên LinkedIn: “Thật khó tin khi phải khép lại một hành trình đầy trải nghiệm, học hỏi và trưởng thành. Trong thời gian ở đây, tôi đã xây dựng hệ thống backend quy mô lớn và data pipeline trên AWS - từ các Glue ETL xử lý hàng triệu bản ghi, microservice triển khai bằng CDK phục vụ thanh toán thuế trên nhiều khu vực, đến tích hợp AI qua Bedrock giúp tự động hóa báo cáo tài chính.

Đó thực sự là một chặng đường tuyệt vời, và tôi vẫn luôn tự hào về những gì đã làm được…”.

Một kỹ sư phần mềm khác, cũng từng có gần 4 năm gắn bó với Amazon lại có chia sẻ theo hướng khác: “Trước đây, đội tôi cần 5 người để kiểm tra dữ liệu sản phẩm mỗi ngày. Sau khi áp dụng mô hình AI nội bộ, chỉ cần 2 người là đủ. Chúng tôi không ai nói mình bị sa thải vì AI, nhưng mọi người đều hiểu lý do vì sao mình mất việc”.

Những lời tâm tình, giãi bày này, dù ngắn gọn hay nghẹn ngào, đều phơi bày một thực tế rằng đằng sau con số “hàng chục nghìn người bị ảnh hưởng” là những cá nhân đang phải vật lộn với cú sốc tâm lý và tài chính.

Không ít người thừa nhận họ chưa từng nghĩ mình sẽ bị Amazon sa thải theo cách lạnh lùng tới vậy: Không một cuộc gặp mặt, không một lời cảnh báo.

Từ “cuộc đại thanh lọc” của Amazon: Chúng ta liệu có đang lép vế trước AI?

Nhìn ở bề nổi, việc Amazon mạnh tay cắt giảm hàng chục nghìn nhân viên khiến nhiều người lập tức nghĩ đến một “tương lai u ám”: Máy móc và trí tuệ nhân tạo (AI) dần thay thế con người. Nhưng liệu chúng ta đang thật sự bị lép vế, hay chỉ đang đứng trước một giai đoạn chuyển mình mà chưa kịp thích nghi?

Các chuyên gia công nghệ gọi đây là “thời kỳ giao thoa” - khi AI chưa đủ hoàn hảo để hoàn toàn thay thế con người, nhưng đã đủ thông minh để khiến tất cả phải dè chừng.

Trong một bài phỏng vấn với The Guardian, Giáo sư Geoffrey Hinton - Người được xem là “cha đẻ của trí tuệ nhân tạo hiện đại”, cảnh báo: “AI có thể khiến hàng triệu người mất việc. Không chỉ công nhân, mà cả giới lập trình, kế toán, nhà báo… Tất cả những công việc dựa vào ngôn ngữ và mô hình dữ liệu đều có nguy cơ bị thay thế”.

Nhận định này rõ ràng không phải là một lời nói suông, khi những đợt cắt giảm quy mô lớn trên toàn thế giới, ở khắp cách lĩnh vực, ngành nghề đều “giao” nhau ở 1 lý do chung: Tái cấu trúc bộ máy, tối ưu quy trình vận hành bằng AI. Hệ thống Machine learning (Một nhánh của trí tuệ nhân tạo) giờ đây có thể phân tích dữ liệu người dùng nhanh và chính xác hơn bất kỳ đội ngũ nhân sự nào, và chatbot thì đảm nhiệm chăm sóc khách hàng 24/7 không cần nghỉ.

Tuy nhiên, tình hình không hẳn bi quan đến mức người lao động “không có cửa” thắng thế. Báo cáo Future of Jobs 2025 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) chỉ ra rằng AI có thể lấy đi việc làm của một nhóm người, nhưng song song với đó, nó cũng tạo ra công việc mới - đặc biệt trong các lĩnh vực như phân tích dữ liệu, huấn luyện mô hình, quản lý an ninh mạng, hay sáng tạo nội dung. WEF ước tính đến năm 2030, gần 97 triệu việc làm mới sẽ xuất hiện nhờ công nghệ AI, bù đắp phần nào những ngành bị ảnh hưởng.

McKinsey & Company cũng đưa ra nhận định tương tự trong một nghiên cứu công bố giữa năm 2025: Những công việc “lặp lại, dựa trên quy trình” sẽ dần biến mất, nhưng đổi lại, nhu cầu nhân lực cho nhóm kỹ năng sáng tạo, quản trị và kỹ năng số sẽ tăng mạnh.

“AI không lấy việc, mà lấy nhiệm vụ trong công việc” báo cáo của McKinsey viết. “Người chiến thắng là người biết sử dụng AI để mở rộng năng lực của mình, thay vì sợ hãi nó”.

Nghiên cứu của Viện Brookings (Mỹ) cũng chỉ ra điều tương tự: AI có khả năng thay thế 40% khối lượng công việc hiện tại, nhưng 70% doanh nghiệp được khảo sát nói họ vẫn muốn giữ lại những nhân sự có khả năng đảm bảo tính sáng tạo, đạo đức và cảm xúc trong các quyết định.

Nhà kinh tế học Erik Brynjolfsson của Đại học Stanford nhận định: “Vấn đề không nằm ở việc AI quá mạnh, mà ở chỗ con người chưa được trang bị kỹ năng để hợp tác cùng AI”.

Ở góc nhìn tích cực hơn, nhiều doanh nghiệp công nghệ đã bắt đầu chuyển hướng: Thay vì cắt giảm nhân sự, họ mở chương trình “AI Upskilling” (Nâng cao kỹ năng làm việc với AI) để đào tạo nhân viên dùng công cụ mới một cách thuần thục. Google, Microsoft và thậm chí chính Amazon cũng triển khai khóa học nội bộ giúp nhân viên học cách tận dụng GenAI trong vận hành, thay vì bị thay thế bởi nó.

Vì vậy, nếu phải rút ra một bài học từ “cuộc đại thanh lọc” của Amazon, có lẽ đó là: AI không khiến con người thất bại, nhưng nó buộc chúng ta phải thay đổi nhanh hơn bao giờ hết. Công nghệ chỉ là công cụ, và công cụ đó sẽ giúp ai biết dùng nó, loại bỏ những ai dậm chân tại chỗ.