Chiến lợi phẩm từ chiến tranh thương mại: Việt Nam và phần còn lại của châu Á - Ai được ai mất?

Nói về những bên thua thiệt rõ ràng trong cuộc chiến này, South China Morning Post kể đến Singapore, Hong Kong, Đài Loan và Hàn Quốc - 4 nền kinh tế được biết đến với tên gọi những con rồng châu Á. Triển vọng tăng trưởng của các nền kinh tế này thật ảm đạm, khi khối lượng hàng hóa vận chuyển dự kiến ​​sẽ giảm, và sự bất ổn đang khiến kế hoạch mở rộng của các công ty vẫn còn bỏ ngỏ.

Trong một đòn đánh mới giáng vào Trung Quốc, ông Trump đã ban hành lệnh cấm các công ty Mỹ sử dụng công nghệ được sản xuất bởi bất kỳ công ty nào bị cho là gây ra rủi ro an ninh quốc gia. Vài giờ sau, Huawei và 70 chi nhánh của họ đã được thêm vào lệnh cấm khỏi các công ty mua linh kiện và công nghệ của Mỹ, trừ khi người bán có sự chấp thuận của chính phủ. 

Những sự kiện bên lề cũng góp phần làm gay cấn thêm cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung, khiến người ta lo ngại ở Bắc Kinh rằng Tổng thống Donald Trump đang tìm cách kiểm soát sự trỗi dậy mạnh mẽ của Trung Quốc. Huawei đã bị chính phủ Hoa Kỳ đưa vào tầm ngắm từ sớm, tạo áp lực lên các đồng minh của mình, không cho phép Huawei được lan tỏa mạng 5G siêu tốc của họ.

Giám đốc điều hành của Deutsche Risk Group - ông Jakob Korslund, nói rằng các công ty trên khắp châu Á sẽ thấy những động thái mới nhất này chính là một lời nhắc nhở rằng các hoạt động kinh doanh đang gắn bó chặt chẽ với bối cảnh chính trị hơn bao giờ hết: "Đôi khi tôi liên tưởng đến những con voi, khi chúng tấn công nhau, rất nhiều thứ quanh chúng vô tình bị phá hủy".

Dù thế, các chuyên gia vẫn cho rằng, các quốc gia mới nổi ở Đông Nam Á sẽ hưởng lợi từ việc tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt là Việt Nam, Thái Lan và Malaysia. Việt Nam sẽ có nhiều cơ hội trong ngành nội thất và may mặc, Malaysia trong công nghiệp khí thiên nhiên hóa lỏng và Thái Lan trong ngành công nghiệp ô tô. Đồng thời, cả ba cũng sẽ có lợi thế trong lĩnh vực thiết bị công nghệ thông tin và sản xuất linh kiện điện tử, theo dữ liệu từ Báo cáo kinh tế khu vực năm 2018 của Asean + 3 (AMRO).

Môi trường pháp lý ổn định, cơ sở hạ tầng giao thông đang được cải thiện và khả năng tăng cường chi tiêu công khiến Việt Nam, Thái Lan và Malaysia sẵn sàng đón nhận làn sóng đầu tư mà cuộc chiến thương mại dự kiến ​​sẽ mang lại, và để vượt qua sự sụt giảm xuất khẩu trên toàn khu vực. 

"Cuộc chiến thương mại có thể đánh bật nền kinh tế đang tăng trưởng của Trung Quốc trong năm nay", Uông Dương - một trong bảy thành viên của Ủy ban Thường vụ Bộ Chính trị cho biết. Bắc Kinh trước đó đã dự báo tăng trưởng 6-6,5% trong năm nay.

"Điều này đã khiến ASEAN ngày càng đóng vài trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế toàn cầu", Siwage Dharma Negara, thành viên cao cấp và điều phối viên của trung tâm nghiên cứu Apec tại Viện ISEAS-Yusof Ishak ở Singapore cho biết. 

Ngân hàng Phát triển Châu Á đã ước tính rằng, các nền kinh tế đang phát triển ở châu Á sẽ cần 1,7 nghìn tỷ USD chi cho cơ sở hạ tầng mỗi năm từ giờ cho đến năm 2030. Jon Cowley, luật sư thương mại quốc tế cao cấp tại Baker McKenzie ở Hong Kong cho biết: "Các công ty sẽ ngần ngại đầu tư vào các nhà máy mới trong thời điểm kinh tế thế giới bất ổn. Tuy nhiên, nếu như thuế quan tồn tại trong một thời gian dài, nhiều công ty sẽ đầu tư vào các chuỗi sản xuất mới. Đông Nam Á đang ở vị trí đắc địa để hưởng lợi".

Cho đến nay, hầu hết sự chuyển dịch chuỗi giá trị đã diễn ra trong các ngành công nghiệp kỹ năng thấp như dệt may, thay vì các ngành kỹ năng cao như CNTT, mặc dù một số khía cạnh của chuỗi giá trị công nghệ cao đã bắt đầu rời Trung Quốc.

Mặc dù dường như được thúc đẩy bởi những căng thẳng thương mại giữa Washington và Bắc Kinh, nhiều nhà phân tích vẫn cho rằng chuỗi cung ứng thay đổi là một quá trình tất yếu - và tin rằng chủ nghĩa bảo hộ gia tăng thậm chí có thể báo trước sự sụp đổ của hệ thống thương mại quốc tế. Nhiều khả năng, chủ nghĩa bảo hộ thương mại có thể sẽ kéo dài. 

Ông Keith Seung-Youn Oh, giáo sư trợ lý tại Đại học Bryn Mawr ở Philadelphia, giải thích: Các quốc gia Châu Á là nhà cung cấp các bộ phận và linh kiện cho Trung Quốc, sẽ được lắp ráp thành các sản phẩm xuất khẩu cuối cùng, mà điểm đến của chúng thường là Hoa Kỳ. Do đó, các quốc gia này sẽ gián tiếp đối mặt với những tác động tiêu cực lớn từ cuộc chiến thương mại. Các nhà kinh tế cũng cảnh báo rằng đồng CNY suy yếu có thể khiến hàng hóa Trung Quốc có giá cạnh tranh hơn so với sản phẩm đến từ Đông Nam Á.

Công ty cao su Guangken ở miền nam Thái Lan cung cấp cao su cho các nhà sản xuất lốp xe Trung Quốc. Trung Quốc đã cắt giảm mua hàng của họ sau khi bị Mỹ đánh thuế. Panida Ta-en - Phó giám đốc công ty cho biết: "Chúng tôi đã cảm nhận được tác động tiêu cực của cuộc chiến thương mại kể từ năm ngoái. Khách hàng của chúng tôi ở Trung Quốc chủ yếu là các nhà sản xuất lốp xe, và chúng tôi cũng chỉ xuất khẩu sang Trung Quốc. Chúng tôi thường xuất khoảng 3.000-4.000 tấn cao su chế biến đến Trung Quốc mỗi tháng, nhưng vài tháng qua, chúng tôi đã bị giảm xuống chỉ còn 2.500-3.000 tấn".