"Có lúc cửa hàng vàng găm hàng gây khó khăn cho công tác quản lý, nhất là vàng chế tác lẻ trong dân"

Tại tọa đàm, ông Phan Quốc Đông - Phó Chi cục trưởng, Chi cục Điều tra chống buôn lậu, Cục Hải quan, Bộ Tài chính cho biết, vàng luôn hấp dẫn giới buôn lậu vì giá trị cao, dễ sở hữu và có khả năng giữ giá trong bối cảnh biến động như chiến tranh hay lạm phát. Tính thanh khoản quốc tế lớn cùng tâm lý tích trữ vàng lâu đời của người Việt khiến nhu cầu thị trường luôn cao.

Theo ông Đông, điều kiện địa lý với đường biên dài hơn 4.000 km nhưng chỉ có 157 cửa khẩu và 88 điểm kiểm soát khiến nguy cơ buôn lậu vàng luôn hiện hữu. Khi giá trong nước chênh lệch và nhu cầu tăng, rủi ro buôn lậu càng lớn.

Thời gian qua, Cục Hải quan đã triển khai nhiều biện pháp nghiệp vụ, trong đó có Kế hoạch 2088 và chỉ thị ngày 4/11, xác định chống buôn lậu vàng là nhiệm vụ trọng tâm. Dù đã phát hiện nhiều vụ việc, nhưng mỗi vụ thường có giá trị lớn, điển hình trên tuyến đường bộ khoảng 10kg. Lượng vàng xử lý có thể cao hơn khi phối hợp với các lực lượng khác.

Về giải pháp bền vững, Cục Hải quan cho rằng cần xem xét lại chính sách quản lý để giảm áp lực buôn lậu; tham khảo kinh nghiệm quốc tế như đánh thuế vàng bán ra; minh bạch hoạt động vàng trang sức; và triển khai hiệu quả các quy định mới như Nghị định 232 và Chỉ thị 35. Hiện chưa ghi nhận xuất khẩu vàng chính thức theo các quy định này. Từ đầu năm, có 65 hồ sơ nhập khẩu (26 triệu USD) và 22 hồ sơ xuất khẩu (4,2 tỷ USD), chủ yếu là vàng gia công.

Ông nhấn mạnh, cần sớm có hướng dẫn cụ thể để chính sách quản lý vàng đi vào thực tế, tạo minh bạch cho thị trường và giúp hoạt động xuất nhập khẩu không bị "dồn nén", đồng thời mở rộng lựa chọn pháp lý cho người dân.

Ở góc độ thị trường nội địa, ông Nguyễn Đức Lê - Phó Trưởng phòng Nghiệp vụ quản lý thị trường, Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, Bộ Công Thương nhận đinh, về cung cầu, đối với vàng chế tác, trang sức, vàng tiêu dùng… chúng ta có nguồn cung đáp ứng tương đối đủ. Chỉ có nguồn cung về vàng miếng đôi khi có hạn chế về nhập khẩu nhất là thời gian gần đây khi có nhu cầu trong nước lớn, cung hạn chế, nhu cầu cao tạo nên nút thắt cổ chai đẩy giá vàng lên cao. Điều này xuất phát từ việc người việt Nam có truyền thống mua tích sản, tiết kiệm, cưới xin thường tặng vàng nên nhu cầu rất cao, tạo nên cơn sốt tăng giá.

Thời gian qua, Bộ Công Thương phối hợp với ngân hàng nhà nước tham gia kiểm soát giá vàng và nhận thấy 7 vấn đề tồn tại trong quản lý hoạt động mua bán vàng miếng như sau:

- Thiếu một cơ sở tập trung: Các cửa hàng chủ yếu bán lẻ không có cơ sở dữ liệu kết nối trực tuyến với cơ quan quản lý nhà nước, không theo dõi được lượng hàng mua bán trực tuyến.

- Khó kiểm soát về chất lượng: Mặc dù do nhà nước quản lý nhưng việc vàng miếng, vàng giả trôi nổi trên thị trường vẫn có.

- Hóa đơn mua bán vàng chưa minh bạch: Nhiều cửa hàng không xuất hóa đơn và chỉ mua bán bằng tiền mặt dẫn đến giao dịch không được công khai, khai báo doanh thu thấp hơn thực tế dẫn đến thất thu thuế.

- Chưa có cơ chế giám sát đồng bộ: Cơ chế phối hợp giữa các đơn vị quản lý chưa thật sự sát sao, đồng bộ. Các đơn vị chưa có kết nối dữ liệu khác nhau. Chưa có hệ thống cảnh báo sớm. Các đơn vị kiểm tra chưa thường xuyên. Giá vàng lên xuống thất thường nhưng các cơ quan phản ứng chậm.

- Chênh lệch giá vàng với chợ đen lớn: Chênh lệch giá lớn dễ dẫn đến buôn lậu. giao dịch không báo cáo, không nộp thuế, khiến cơ quản quản lý khó kiểm soát

- Giá niêm yết và giá bán không chính xác: Có lúc cao hơn lúc thấp hơn tùy thời điểm. Lúc khan hàng nhiều đơn vị găm hàng gây khó khăn cho công tác quản lý nhất là với lượng vàng chế tác vàng lẻ trong dân.

- Nhu cầu vàng tăng đột biến do tâm lý chung của người dân: Người dân đổ xô đi mua vàng khi nghe giá vàng tăng, gây nên những cơn sốt bất thường cho thị trường, khó khăn cho công tác quản lý. Cửa hàng có thể tự ý nâng giá trong 1 vài thời điểm.

Bên cạnh đó, ông Nguyễn Đức Lê cũng lưu ý, người dân khi mua vàng chợ đen đang đối mặt với nhiều rủi ro. Vàng trên thị trường này không có kiểm định chất lượng, người dân không kiểm tra được bằng mắt thường dẫn đến có thể mua vàng giả. Hơn nữa, giao dịch mua bán này không có hóa đơn, không minh bạch, người mua phải chịu mọi rủi ro khi mua bán.

Đặc biệt, người mua trên "chợ đen" còn thường phải mua với giá cao hơn thị trường. Lúc sốt giá, giá chợ đen cao hơn cửa hàng, chênh lệch giá mua giá bán rất lớn. Có trường hợp mua sáng chiều lỗ luôn. 

Đại diện Bộ Công thương cũng cảnh báo người dân có nguy cơ bị lừa đảo như vàng giả, vàng kém chất lượng, chịu rủi ro khác như khi mang tiền đến nơi không được giám sát để mua vàng , người dân có thể bị cướp, bị tấn công.

Việc đầu tư găm hàng của thị trường chợ đen cũng ảnh hưởng đến việc quản lý giá của nhà nước, mất kiểm soát, điều tiết của các đơn vị nhà nước. Ảnh hưởng đến ổn định tiền tệ làm giảm niềm tin vào dòng tiền.