Công nghệ Mỹ lãng quên nay được quốc gia láng giềng của Việt Nam "hồi sinh": Cuộc chơi đã thay đổi?

Đầu tháng 11/2025, ngành năng lượng hạt nhân Trung Quốc đã gây chấn động dư luận. Cụ thể, lò phản ứng muối nóng chảy sử dụng thorium ở Vũ Uy, tỉnh Cam Túc, đã chính thức hoàn thành và đi vào hoạt động, đồng thời đạt được thành tựu chuyển đổi nhiên liệu thorium - uranium đầu tiên trên thế giới!

Đây không phải là một sự nâng cấp nhà máy điện hạt nhân thông thường, đây là một sự kiện lớn sẽ trực tiếp định hình lại bối cảnh năng lượng toàn cầu.

Trung Quốc mất 14 năm để học được công nghệ khiến Hoa Kỳ phải "bó tay"

Trước tiên, "lò phản ứng muối nóng chảy sử dụng thorium" là phiên bản nâng cấp của năng lượng hạt nhân "không cần nước, siêu an toàn và tạo ra ít chất thải hơn". Các nhà máy điện hạt nhân truyền thống phụ thuộc vào lượng lớn nước biển để làm mát và chỉ có thể được xây dựng bên bờ biển, trong khi nó sử dụng muối nóng chảy làm chất làm mát và có thể được xây dựng trong sa mạc.

Các nhà máy điện hạt nhân truyền thống sợ nổ, nhưng lò phản ứng muối nóng chảy sử dụng thorium hoạt động ở áp suất khí quyển và có "nút đóng băng". Nhờ vậy, nó có thể trực tiếp bịt kín nhiên liệu hạt nhân, khiến tình huống như tai nạn Fukushima không thể xảy ra.

Nhưng nhiều người không biết rằng Hoa Kỳ đã phát triển công nghệ lò phản ứng muối nóng chảy sử dụng thorium từ những năm 1960.

Năm 1965, Phòng thí nghiệm quốc gia Oak Ridge tại Hoa Kỳ đã xây dựng lò phản ứng muối nóng chảy thử nghiệm đầu tiên trên thế giới và cũng đã vận hành thành công nhiên liệu thorium.

Nhưng rồi, Hoa Kỳ tập trung vào việc phát triển các lò phản ứng uranium. Các lò phản ứng thorium bị đình trệ trong khoảng thời gian dài.

Trung Quốc đã khởi động dự án lò phản ứng muối nóng chảy sử dụng thorium vào năm 2011, với sự hợp tác của gần 100 viện nghiên cứu. Từ việc lựa chọn địa điểm tại Vũ Uy, Cam Túc vào năm 2017, đến việc đạt được trạng thái tới hạn đầu tiên vào năm 2023, vận hành toàn công suất vào năm 2024, và cuối cùng là chuyển đổi thorium-uranium vào năm 2025…

Chỉ trong vòng 14 năm, nước này đã hoàn thành được những gì mà Hoa Kỳ chưa làm được.

Lò phản ứng thử nghiệm 2 megawatt này là lò phản ứng muối nóng chảy duy nhất đang hoạt động trên thế giới thực sự có thể sử dụng nhiên liệu thorium. Thiết bị cốt lõi của lò được sản xuất 100% trong nước, và chuỗi cung ứng hoàn toàn độc lập và có thể kiểm soát được.

Ấn tượng hơn nữa là Trung Quốc cũng nắm giữ "con át chủ bài về tài nguyên" - trữ lượng thorium công nghiệp đã được chứng minh của nước này đạt tới 280.000 tấn, đứng thứ hai trên thế giới.

Năng lượng giải phóng từ phản ứng phân hạch của 1 tấn thori tương đương với 200 tấn urani hoặc 3,5 triệu tấn than đá. Trữ lượng của Trung Quốc đủ cung cấp cho cả nước trong hàng nghìn năm, nên chúng tôi hoàn toàn không cần phải phụ thuộc vào nhiên liệu nhập khẩu.

Đòn giáng mạnh vào Hoa Kỳ: Công nghệ, năng lượng đều ở thế bất lợi!

Sự đột phá này ít nhiều đã tạo nên sức ảnh hưởng đối với Hoa Kỳ.

Đầu tiên, khoảng cách công nghệ quá lớn để có thể bắt kịp Trung Quốc!

Hoa Kỳ hiện đã khởi động lại nghiên cứu và phát triển năng lượng hạt nhân tiên tiến, nhưng trọng tâm của nước này hoàn toàn nằm ở các lò phản ứng mô-đun nhỏ và lò phản ứng nhanh làm mát bằng natri, trong khi công nghệ cốt lõi của lò phản ứng muối nóng chảy dựa trên thorium đã bị gián đoạn.

Một báo cáo từ Phòng thí nghiệm quốc gia Oak Ridge chỉ ra rằng Hoa Kỳ tụt hậu so với Trung Quốc ít nhất 15 năm về các công nghệ quan trọng như kiểm soát ăn mòn muối nóng chảy và chế tạo than chì hạt nhân, và khoảng cách về nhân tài thậm chí còn khó lấp đầy hơn.

Thứ hai, sự phong tỏa năng lượng đã hoàn toàn thất bại!

Trong những năm gần đây, Hoa Kỳ luôn cố gắng sử dụng năng lượng để gia tăng sức ảnh hưởng, nhưng lò phản ứng muối nóng chảy sử dụng thorium đã giúp Trung Quốc đạt được "tự cung tự cấp năng lượng ".

Một khi thương mại hóa, quốc gia tỷ dân có thể nhập khẩu ít hơn 500 triệu tấn dầu thô mỗi năm, tiết kiệm 350 tỷ USD ngoại hối. Mối liên kết giữa đồng USD và dầu mỏ sẽ bị suy yếu, trực tiếp làm lung lay nền tảng bá chủ năng lượng của Mỹ.

Thứ ba, thị trường toàn cầu đang bị chiếm lĩnh!

Lò phản ứng muối nóng chảy dựa trên thorium không chỉ có thể tạo ra điện mà còn sản xuất hydro ở nhiệt độ cao và cung cấp nhiệt cho công nghiệp, khiến chúng phù hợp với các vùng khô cằn và các đảo xa xôi.

Các quốc gia ở châu Âu và Trung Đông hiện đang để mắt tới công nghệ này, và thị trường xuất khẩu điện hạt nhân, vốn ban đầu do Hoa Kỳ độc quyền, sắp bị chuyển hướng bởi "dự án lò phản ứng thorium" của Trung Quốc.

Đến năm 2035, Trung Quốc sẽ dẫn đầu về năng lượng ?

Theo kế hoạch, Trung Quốc sẽ xây dựng một lò phản ứng nghiên cứu mô-đun công suất 10 megawatt vào năm 2030 và thương mại hóa dự án trình diễn công suất 100 megawatt vào năm 2035.

Trong tương lai, các nhà máy điện có thể được xây dựng ở sa mạc, tàu chở hàng chạy bằng năng lượng hạt nhân có thể đi xa, và thậm chí nguồn cung cấp năng lượng cho căn cứ trên Mặt Trăng cũng có thể được giải quyết nhờ năng lượng này - một tấn thori có thể đáp ứng nhu cầu điện của căn cứ trên Mặt Trăng trong 10 năm, tiết kiệm năng lực vận chuyển nhiều hơn so với năng lượng mặt trời.

Đây không còn là một cuộc cạnh tranh công nghệ đơn thuần nữa, mà là một cuộc cạnh tranh toàn diện về chiến lược năng lượng . Việc hoàn thành lò phản ứng muối nóng chảy sử dụng thorium của Trung Quốc lần này là thắng lợi kép về đột phá công nghệ và lợi thế về tài nguyên - công nghệ mà Hoa Kỳ bỏ rơi trong những năm đầu.

Dẫu vậy, cuộc đua này vẫn chưa thể phân thắng bại do còn nhiều yếu tố khác chi phối. "Liệu công nghệ năng lượng thorium của Trung Quốc có trở thành một thương hiệu quốc gia mới trong tương lai không?" vẫn còn là câu hỏi chưa có lời giải đáp.