Đi Trung Quốc, thấy người dân ở đây coi một thứ là điều hiển nhiên, chuyên gia kinh ngạc thốt lên: Cuộc đua đã ngã ngũ, Mỹ còn lâu mới đuổi kịp

Khi trở về sau chuyến đi thực địa các trung tâm trí tuệ nhân tạo (AI) ở Trung Quốc, Rui Ma – chuyên gia công nghệ và sáng lập công ty truyền thông Tech Buzz China – chia sẻ trên X: “Ở bất cứ nơi nào chúng tôi đến, mọi người đều coi sự sẵn có của nguồn điện là điều hiển nhiên”.

Với các nhà nghiên cứu AI tại Mỹ, điều này gần như không tưởng. Nhu cầu AI tăng vọt trong khi lưới điện mong manh. Đây là nút thắt cổ chai mà Goldman Sachs cảnh báo có thể kìm hãm tăng trưởng ngành một cách nghiêm trọng.

Tại Mỹ, xây dựng trung tâm dữ liệu – nền tảng của phát triển AI – đã trở thành gánh nặng cho lưới điện, khiến một số doanh nghiệp phải tự xây nhà máy điện. Deloitte cho biết rào cản dễ thấy nhất của hạ tầng trung tâm dữ liệu ở Mỹ là sức chịu tải của lưới điện, vốn chỉ duy trì biên dự phòng khoảng 15%, thậm chí thấp hơn trong điều kiện thời tiết cực đoan. Trong khi đó, người dân ngày càng bức xúc vì hóa đơn điện tăng. Đơn cử, ở Ohio, chi phí điện sinh hoạt mùa hè tăng thêm ít nhất 15 USD do trung tâm dữ liệu .

Goldman Sachs tóm gọn vấn đề: “Nhu cầu điện vô hạn của AI đang vượt xa chu kỳ phát triển kéo dài cả thập kỷ của lưới điện, tạo ra nút thắt nghiêm trọng”.

Trong khi đó, Trung Quốc đang dư thừa nguồn cung điện và coi AI là một "bộ giảm tải" sẵn có.

David Fishman, chuyên gia về năng lượng Trung Quốc, cho biết nước này mỗi năm bổ sung công suất điện mới tương đương tổng mức tiêu thụ điện của cả nước Đức. Một số tỉnh nông thôn phủ kín mái nhà bằng pin mặt trời; có tỉnh đạt công suất tương đương toàn bộ hệ thống điện Ấn Độ.

Nhờ hàng thập kỷ đầu tư vượt nhu cầu ở mọi khâu – từ phát điện, truyền tải tới điện hạt nhân thế hệ mới – biên dự phòng của Trung Quốc luôn ở mức 80–100% toàn quốc, tức gấp đôi nhu cầu thực tế. Thay vì lo AI gây áp lực lên lưới điện, Bắc Kinh coi trung tâm dữ liệu là cách hấp thụ phần dư thừa. Nếu nhu cầu AI vượt khả năng bổ sung của năng lượng tái tạo, họ có thể tạm thời vận hành lại nhà máy than để bù đắp.

Sự vượt trội của Trung Quốc đến từ cách quản trị. Quy hoạch năng lượng dài hạn, đồng bộ, xây dựng hạ tầng trước khi nhu cầu phát sinh. Nhà nước phân bổ vốn vào các lĩnh vực chiến lược, chấp nhận rủi ro dự án không thành công nhưng đảm bảo công suất luôn sẵn sàng.

Ngược lại, ở Mỹ, hạ tầng lớn phụ thuộc vốn tư nhân với kỳ vọng hoàn vốn 3–5 năm. Đây là thời gian quá ngắn cho dự án điện kéo dài cả thập kỷ. Văn hóa đầu tư nghiêng về lợi nhuận ngắn hạn, trong khi năng lượng cần vốn dài hạn và chịu rủi ro chính trị, pháp lý.

Fishman cảnh báo nếu Mỹ không thay đổi cách xây dựng và đầu tư hạ tầng năng lượng, khoảng cách sẽ ngày cách biệt.

Tham khảo: Fortune