Giống lúa Việt Nam “gây bão” ở Cuba: Người dân nước bạn nói gì?

Bộ phim tài liệu VTV Đặc biệt Hạt giống hạnh phúc kể câu chuyện giản dị về hành trình của giống lúa CT16 hạt lúa nhỏ bé nhưng chứa đựng nhiều thông điệp về xã hội, kinh tế và cả chính trị - ngoại giao.

Tháng 9/2024, trong chuyến thăm cấp Nhà nước của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm tới Cuba, hai nước đã ký kết thỏa thuận hợp tác về sản xuất lúa gạo. Theo đó, Chính phủ Việt Nam cử đoàn chuyên gia sang hỗ trợ và tài trợ nhiều giống lúa , trong đó CT16 được lựa chọn là giống chủ lực và đang “làm mưa làm gió” trên các cánh đồng Cuba.

Giống CT16 được lai tạo từ tổ hợp dòng mẹ Nhị 32A và dòng bố R16, sau đó được chuyển giao cho Công ty TNHH Cường Tân (tỉnh Nam Định cũ) từ năm 2014 để nhân rộng sản xuất.

Cách làm đất tiết kiệm chi phí

Tại nông trường Cubanacan, huyện Los Palacios, tỉnh Pinar del Rio (Cuba), khi đoàn chuyên gia Việt Nam đến, những cánh đồng còn là đất bỏ hoang, cỏ mọc um tùm, cao quá đầu người. Máy móc ít, vật tư thiếu thốn, khiến việc canh tác lúa không hiệu quả.

Ông Jorge Felix Chamizo Tano, Giám đốc nông trường Cubanacan, chia sẻ: “Chúng tôi thiếu vật tư nông nghiệp, thuốc trừ sâu, máy móc và phân bón… nên dù có gieo lúa cũng không đạt năng suất”.

Các chuyên gia Việt Nam đã bàn bạc, thống nhất bắt đầu bằng việc dẫn nước và làm các con mương thủy lợi, tạo khu đất bằng phẳng thuận lợi cho canh tác.

Theo anh Nguyễn Trọng Đại , chuyên gia nông nghiệp Việt Nam, trước đây nông dân Cuba chỉ làm đất khô, gieo hạt khô, mỗi năm chỉ trồng một vụ. Khi chuyên gia Việt Nam hướng dẫn kỹ thuật làm đất ướt và gieo mạ trên nền đất ướt, người dân Cuba ban đầu khá bỡ ngỡ, không biết cách thực hiện.

Anh Nguyễn Kim Chí, một chuyên gia nông nghiệp khác của Việt Nam, cho biết: “Làm đất khô ở Cuba phải qua 9–11 bước, nhưng làm đất ướt như Việt Nam chỉ cần 4 bước, giúp giảm 2/3 công lao động và tiết kiệm một nửa nhiên liệu cho máy móc. Nhờ đó, chi phí canh tác giảm đáng kể”.

Giống lúa cho năng suất cao

Khi áp dụng quy trình mới, người dân Cuba ngạc nhiên về hiệu quả. Anh Nguyễn Trọng Đại cho biết thêm, chất lượng hạt giống CT16 được nông dân Cuba đánh giá cao: hạt chắc, không lép. Ban đầu, họ nghi ngờ vì lượng hạt gieo chỉ 35kg/ha – quá ít so với thói quen cũ. Nhưng khi lúa mọc đều, khỏe, đẻ nhánh tốt, họ thật sự bất ngờ.

Ông Jesus Roberto Midrabda Pérez, nông dân huyện Los Palacios, chia sẻ: “Giống lúa CT16 thật tuyệt vời. Tôi làm ruộng nhiều năm, chưa thấy giống nào đẻ nhánh mạnh như vậy. Chưa bao giờ chúng tôi gieo ít hạt mà năng suất lại cao đến thế. Thật sự chỉ cần rất ít giống để gieo”.

Bà Reina Mecdes De Los Santos Garcia xúc động nói: “Chúng tôi hạnh phúc vì giờ đây có gạo, thứ thiết yếu trong mỗi bữa ăn của người Cuba. Dự án này thật sự là một phước lành đối với người dân chúng tôi”.

Không phụ công sức của các nhà khoa học Việt Nam, khi được trồng thử nghiệm trên đất Cuba, giống lúa CT16 nhanh chóng khẳng định ưu thế vượt trội. Nhóm chuyên gia Việt Nam gieo trồng tại Los Palacios trên diện tích 16 ha. Nhờ quy trình kỹ thuật đồng bộ, vụ mùa đầu tiên đạt năng suất 7–8 tấn/ha, cao gấp đôi mức trung bình 3–4 tấn/ha của Cuba.

Anh Alejandro Rodriguez Al Váez, nông dân huyện Los Palacios, nói: “Thật tuyệt vời! Kết quả này mang lại lương thực thiết yếu cho mỗi gia đình Cuba. Chúng tôi cảm thấy được bảo đảm và hạnh phúc”.

Người dân Cuba chưa bao giờ chứng kiến một mùa thu hoạch bội thu đến vậy – hạt chắc, không lép, lúa trĩu bông. Ông Jesus Roberto Midrabda Pérez bày tỏ: “Nếu năm nào cũng được mùa như thế này thì thật tuyệt vời. Chúng tôi rất vui và hạnh phúc!”

Bộ phim tài liệu Hạt giống hạnh phúc – kể về hành trình giống lúa Việt Nam bén rễ và mang lại “mùa vàng” cho Cuba – đã được phát sóng cùng lúc trên kênh VTV1 (Đài Truyền hình Việt Nam) và Truyền hình Quốc gia Cuba vào ngày 2/9/2025, nhân dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam.

Đây là lần hợp tác hiếm có và mang ý nghĩa lịch sử giữa hai đài truyền hình quốc gia, tái hiện câu chuyện sẻ chia và tình bạn bền chặt giữa hai dân tộc qua chương trình hợp tác lúa gạo.

*Theo thông tin trong phóng sự “Hạt giống hạnh phúc”.