HSBC: Nâng hạng thị trường - Hòa Phát, Vingroup, Masan hưởng lợi lớn nhờ room ngoại dồi dào, Techcombank, VIB chờ "mở cửa"

Hai rào cản cuối cùng cần vượt qua

Trong báo cáo mới có tựa đề "The Flying Dutchman - Vietnam’s changing frontier", các nhà phân tích của HSBC đã chỉ ra hai rào cản vẫn đang khiến Việt Nam bị đánh giá ở mức "Hạn chế" trong việc nâng hạng thị trường .

Một là rào cản về giới hạn sở hữu nước ngoài (FOL). Trong 25 mã doanh nghiệp vốn hóa lớn nhất trên thị trường chứng khoán Việt Nam, nhiều cổ phiếu ngân hàng và bán lẻ đầu ngành như TCB (còn 0% room), VIB (0%) hay MWG (1%) đã gần như không còn không gian cho nhà đầu tư ngoại, làm giới hạn đáng kể các lựa chọn giải ngân quy mô lớn.

Room ngoại của các doanh nghiệp khác như VCB còn 8%, BID còn 13%, CTG 3%, VPB 4%, LPB 4%, STB 10%, FPT 12%, ...

Có thể thấy, vấn đề này trở nên đặc biệt nghiêm trọng ở nhóm ngành Tài chính, vốn chiếm tới 44,4% trọng số VN-Index nhưng chỉ còn khoảng 11% room trống.

Nguồn: HSBC

Hai là rào cản liên quan đến quy trình thanh toán. Việc thị trường vẫn yêu cầu nhà đầu tư phải ký quỹ 100% tiền mặt trước khi đặt lệnh (pre-funding) đã đi ngược lại với chuẩn mực quốc tế về Chu kỳ thanh toán (DvP), nơi việc chuyển giao chứng khoán và thanh toán tiền diễn ra đồng thời. Đây được xem là vướng mắc lớn nhất về mặt vận hành đối với các tổ chức tài chính toàn cầu.

Nguồn: HSBC

Dự báo dòng vốn: Kịch bản cho dòng tiền tỷ USD

Việc nâng hạng sẽ mở ra hai luồng vốn ngoại chính: thụ động và chủ động. Dòng vốn thụ động từ các quỹ ETF mô phỏng chỉ số sẽ là luồng tiền chắc chắn nhất. HSBC ước tính, với tỷ trọng ban đầu khoảng 0,5% trong rổ FTSE EM, luồng vốn này có thể đạt khoảng 1,5 tỷ USD .

Tuy nhiên, phần lớn hơn của dòng vốn tiềm năng đến từ các quỹ chủ động. Trong kịch bản lạc quan nhất, tổng dòng vốn từ cả hai nguồn có thể lên tới 10,4 tỷ USD . Dòng tiền này sẽ không chảy dàn trải mà tìm đến các cổ phiếu đáp ứng đủ ba tiêu chí cốt lõi: vốn hóa lớn, thanh khoản dồi dào và còn room cho khối ngoại.

Nhóm hưởng lợi trực tiếp và rõ ràng nhất sẽ là các doanh nghiệp đầu ngành vẫn còn nhiều không gian cho vốn ngoại. Đây là những cổ phiếu có vốn hóa lớn mà các quỹ không thể bỏ qua, ví dụ như Hòa Phát (HPG) với room còn lại 27%, Vingroup (VIC) còn 44%, Vinhomes (VHM) còn 40%, và đặc biệt là Masan (MSN) với không gian cho vốn ngoại lên tới 75%.

Yếu tố có thể tạo ra đột biến lớn nhất đến từ nhóm ngân hàng tư nhân đang tự khóa room như TCB và VIB . Nếu các quy định mới buộc họ phải mở lại room theo quy định, đây sẽ là những "thỏi nam châm" thực sự, có khả năng thu hút một lượng vốn khổng lồ và thay đổi cục diện dòng tiền.

HSBC vẫn đưa ra một góc nhìn lạc quan về việc nâng hạng thị trường . Họ nhận định: " Chúng tôi cho rằng những bước phát triển đối với hai tiêu chí – Luật Chứng khoán và việc ra mắt hệ thống giao dịch KRX – đang đưa Việt Nam đến gần hơn với việc được nâng hạng."

Tuy nhiên, sự lạc quan này cũng đi kèm với một lưu ý thận trọng. "Mặc dù chúng tôi thuộc phe lạc quan, chúng tôi lưu ý rằng FTSE cũng tham khảo ý kiến của các nhà đầu tư và công ty môi giới khi đưa ra quyết định cuối cùng," HSBC cho biết thêm. Điều này nhấn mạnh rằng, bên cạnh các cải cách về mặt kỹ thuật, phản hồi thực tế từ những người tham gia thị trường sẽ là yếu tố then chốt.

7/9 cột mốc đã được chinh phục

Nguồn: HSBC

Sự lạc quan của HSBC đến từ việc Việt Nam hoàn thành 7 trên 9 tiêu chí của FTSE Russell, là sự công nhận cho một quá trình cải cách bền bỉ, tạo ra một "sân chơi" đáng tin cậy.

Trước hết, Việt Nam đã vượt qua các bài kiểm tra nền tảng về khung pháp lý và vĩ mô . Việc đáp ứng tiêu chí về GNI bình quân đầu người của World Bank và mức độ tín nhiệm quốc gia đã xây dựng được niềm tin cơ bản. Song song đó, vai trò của một cơ quan quản lý thị trường hoạt động hiệu quả và cam kết không hạn chế việc chuyển vốn đầu tư cũng như lợi nhuận về nước là yếu tố tiên quyết để giữ chân dòng vốn dài hạn.

Tiếp theo, môi trường giao dịch đã có những cải thiện vượt bậc. Thị trường được công nhận có đủ sự cạnh tranh giữa các công ty chứng khoán để đảm bảo chất lượng dịch vụ và mức phí hợp lý. Đặc biệt, tiêu chí về sự minh bạch đã được hoàn thành, cho thấy thông tin về chiều sâu thị trường và dữ liệu giao dịch được công bố kịp thời, một phần quan trọng nhờ vào sự ổn định của hệ thống giao dịch KRX.

Cuối cùng, hạ tầng sau giao dịch , vốn là "xương sống" bảo vệ tài sản nhà đầu tư, đã đạt chuẩn. Sự hiện diện của Trung tâm Lưu ký Chứng khoán (VSDC) và các ngân hàng lưu ký có năng lực cạnh tranh mang đến cho các định chế tài chính quốc tế sự an tâm khi nắm giữ tài sản tại Việt Nam.

Bài học từ quốc tế: Quản lý kỳ vọng và đối diện thực tế

Lịch sử nâng hạng của các thị trường trên thế giới cho thấy đây không phải là "viên đạn bạc" đảm bảo cho sự tăng trưởng bền vững. Kinh nghiệm từ các quốc gia đi trước đã chỉ ra rõ hiệu ứng tâm lý "mua tin đồn, bán sự thật".

Chỉ số chứng khoán Pakistan sau khi nâng hạng - Nguồn Bloomberg

Trường hợp của UAE và Qatar (nâng hạng 2014) là một ví dụ, khi thị trường bùng nổ trước sự kiện nhưng nhanh chóng điều chỉnh sau đó. Đáng chú ý, đà tăng này được cộng hưởng rất lớn từ bối cảnh giá dầu thế giới trên 100 USD/thùng. Tương tự, Pakistan (nâng hạng 2017) cũng chứng kiến thị trường đạt đỉnh lịch sử ngay tại thời điểm được nâng hạng rồi bước vào một chu kỳ giảm giá kéo dài, một phần do các vấn đề kinh tế nội tại bộc lộ.

Sự khác biệt lớn nhất giữa Việt Nam với các trường hợp này là thị trường của chúng ta đã "chạy trước" một đoạn rất dài với mức tăng 40% từ đầu năm. Điều này hàm ý rủi ro điều chỉnh sau khi tin tức chính thức được công bố sẽ cao hơn đáng kể, đòi hỏi nhà đầu tư phải có một "cái đầu lạnh". Bài học quan trọng nhất là tăng trưởng dài hạn vẫn phụ thuộc vào sức khỏe nội tại của nền kinh tế và lợi nhuận doanh nghiệp, bởi dòng vốn ngoại sẽ không đổ vào một cách mù quáng nếu các yếu tố nền tảng có vấn đề.