Một mô hình được kỳ vọng tạo đột phá lớn cho Việt Nam tại thị trường quy mô 1,8 nghìn tỷ USD

Thị trường công nghệ sinh học toàn cầu đang bùng nổ, mở ra một kỷ nguyên phát triển chưa từng có. Với những tiến bộ vượt bậc trong nghiên cứu, sự ứng dụng sâu rộng của trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ chỉnh sửa gen, cùng nhu cầu ngày càng tăng về các giải pháp tiên tiến trong y tế, nông nghiệp và công nghiệp, ngành công nghệ sinh học (CNSH) toàn cầu được dự báo sẽ trở thành một trong những động lực kinh tế hàng đầu.

Tiềm năng khổng lồ của thị trường công nghệ sinh học toàn cầu

Theo thông tin từ Hội thảo Khoa học quốc gia: "Chiến lược phát triển Công nghệ sinh học giai đoạn 2026-2030, tầm nhìn đến năm 2045", do Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh (ĐHQG-HCM), Bộ Khoa học và Công nghệ cùng Tập đoàn CT Group phối hợp tổ chức vào ngày 29/11/2025, thị trường CNSH toàn cầu trong năm 2025 ước tính đạt 1,8 nghìn tỷ USD . Đáng chú ý, thị trường này được dự báo sẽ tăng trưởng mạnh mẽ, gấp đôi vào năm 2030 .

Tuy nhiên, đối sánh với bức tranh toàn cầu, thị trường công nghệ sinh học (CNSH) tại Việt Nam hiện nay còn khá khiêm tốn, chỉ đạt khoảng 1,5 tỷ USD , tức chiếm chưa đến 0,1% thị trường thế giới. Để thấy rõ hơn khoảng cách, thị trường CNSH của Trung Quốc hiện ước tính gấp Việt Nam khoảng 100 lần, Nhật Bản 55 lần, Hàn Quốc 28 lần và Ấn Độ 25 lần. Khoảng cách này không chỉ là thách thức mà còn là động lực mạnh mẽ, thôi thúc Việt Nam cần có những chiến lược đột phá để bứt phá và sánh kịp với các quốc gia trong khu vực.

"Mô hình 3 Nhà": Chìa khóa cho sự bứt phá

PGS.TS Huỳnh Thành Đạt, Ủy viên BCH Trung ương Đảng, Phó Trưởng ban Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phát biểu tại sự kiện: Để thực hiện các mục tiêu của Nghị quyết 36-NQ/TW và Nghị quyết số 57 -NQ/TW của Bộ Chính trị, chiến lược phát triển CNSH giai đoạn 2026-2030 cần được xây dựng theo chuỗi giá trị hoàn chỉnh, từ nghiên cứu, làm chủ công nghệ lõi đến phát triển sản phẩm và tổ chức thị trường, đồng thời gắn với hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn và yêu cầu an toàn – đạo đức sinh học.

Ông đề nghị tập trung làm chủ công nghệ cốt lõi, phát triển sản phẩm CNSH “Make in Vietnam”, đổi mới cơ chế thử nghiệm – quản trị rủi ro theo hướng sandbox và đầu tư trọng điểm cho hạ tầng nghiên cứu – đổi mới sáng tạo.

Trước cơ hội lịch sử và thách thức hiện hữu, các chuyên gia, nhà khoa học và doanh nghiệp đều đồng thuận rằng, mô hình hợp tác "Ba Nhà" (Nhà nước - nhà khoa học - doanh nghiệp) chính là "chìa khóa" quan trọng để đưa công nghệ sinh học Việt Nam bứt phá trong giai đoạn tới.

Để mô hình này đi vào thực chất, các đề xuất trọng tâm đã được đưa ra, bao gồm việc kiến nghị một cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) , rút gọn quy trình thẩm định, cấp phép thử nghiệm lâm sàng, và đặc biệt là xây dựng cơ chế thí điểm cho thương mại hóa sản phẩm khoa học công nghệ trong trường đại học. Đặc biệt, vai trò của doanh nghiệp cần được nâng tầm, không chỉ là đơn vị đặt hàng mà phải là nhà đầu tư chiến lược, đồng hành từ khâu R&D (nghiên cứu và phát triển) đến thương mại hóa , tạo ra một chuỗi giá trị CNSH đồng bộ.

PGS.TS Vũ Hải Quân -  Ủy viên BCH Trung ương Đảng, Thứ trưởng Thường trực Bộ Khoa học và Công nghệ cũng nhấn mạnh chỉ đạo, cần ưu tiên đầu tư cho những công nghệ chiến lược, từng bước hình thành hệ thống phòng thí nghiệm quốc gia; đẩy mạnh hợp tác “3 Nhà” và hướng tới xây dựng ngành công nghiệp CNSH, thay vì chỉ dừng ở nghiên cứu sản phẩm.

Đề xuất máy tính lượng tử cho ngành công nghệ sinh học

Tại hội thảo, ông Trần Kim Chung, Chủ tịch Tập đoàn CT Group , đã khẳng định sự quyết tâm của doanh nghiệp trong việc đồng hành cùng chiến lược phát triển CNSH quốc gia. Tập đoàn này đã xác định CNSH là một trong năm trụ cột chiến lược trong giai đoạn phát triển mới, đặc biệt liên quan đến y sinh, nông nghiệp chính xác, năng lượng xanh và vật liệu sinh học.

Ông Chung cho biết, CT Group cam kết đồng hành lâu dài cùng Nhà nước, trường, viện thông qua mô hình Ba Nhà, tập trung vào năm trọng tâm cụ thể, trong đó nổi bật là các dự án về y sinh và công nghệ lõi. Doanh nghiệp này cam kết đồng hành lâu dài trong R&D, thương mại hóa sản phẩm, hình thành doanh nghiệp spin-off, đào tạo nhân lực chất lượng cao và tham gia hoạch định chính sách, với mục tiêu cùng ĐHQG-HCM đưa CNSH trở thành trụ cột công nghệ chiến lược của quốc gia.

Chia sẻ về một số dự án lớn, ông Chung cho biết, trong lĩnh vực Y sinh, Tập đoàn CT Group đang triển khai dự án mang ý nghĩa nhân đạo sâu sắc là “Mặt trời hồng”. Đây là một chương trình khoa học công nghệ nhằm nghiên cứu và ứng dụng giác mạc sinh học, hướng tới mục tiêu ghép giác mạc và mang lại ánh sáng cho hàng trăm nghìn người mù tại Việt Nam, đặc biệt là tài trợ miễn phí cho các gia đình khó khăn.

Cùng với đó, nhận thấy vai trò then chốt của công cụ tính toán đối với nghiên cứu CNSH chuyên sâu, đặc biệt là công nghệ gen, ông Chung đã mạnh dạn đề nghị ĐHQG-HCM xin Trung ương cấp phép để sở hữu và vận hành một Máy tính lượng tử . Đây sẽ là đòn bẩy công nghệ cực kỳ mạnh mẽ, phục vụ cho kế hoạch 5 năm của ngành Sinh học và ngành lượng tử tại Việt Nam.