Ngành hàng từng đóng góp vào ngân sách quốc gia khoảng 60.000 tỷ đồng/năm ghi nhận tăng trưởng âm, chuyên gia hiến kế phục hồi

Phát biểu khai mạc Toạ đàm, ông Lương Xuân Dũng, chánh văn phòng VBA cho biết, ngành đồ uống là một ngành kinh tế kỹ thuật quan trọng của quốc gia. Hàng năm với sự đóng góp khoảng 60 ngàn tỷ đồng vào ngân sách quốc gia. Tạo công ăn việc làm cho hàng triệu lao động trong toàn bộ chuỗi sản xuất kinh doanh thương mại, cung ứng dịch vụ.

Tuy nhiên, những năm gần đây, ngành đã và đang đối mặt với nhiều khó khăn. Các cú sốc kéo dài từ dịch bệnh Covid-19 đến thiên tai lũ lụt và bất ổn kinh tế chính trị toàn cầu đã làm gián đoạn chuỗi cung ứng, đồng thời đẩy chi phí nguyên vật liệu, vận chuyển, kho bãi lên cao tạo nên những khó khăn thách thức cho quá trình sản xuất- kinh doanh của ngành đồ uống. Song song với đó là cơ chế chính sách khung pháp lý của nhà nước cũng có nhiều thay đổi như tăng thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với sản phẩm đồ uống có cồn, bổ sung mặt hàng nước giải khát có đường vào diện mặt hàng chịu thuế TTĐB.

"Ngoài ra tình trạng buôn lậu hàng giả, hàng nhái, gian lận thương mại khó kiểm soát đã làm gia tăng cạnh tranh không lành mạnh dẫn đến xói mòn thị phần của các doanh nghiệp tuân thủ pháp luật. Chính vì những lý do trên, ngành đồ uống đã và đang đối mặt với xu hướng giảm tiêu dùng rõ rệt do sức mua của người tiêu dùng giảm mạnh", ông Dũng cho hay.

Ngành nước giải khát ghi nhận tăng trưởng âm trong năm 2025

Phân tích về bức tranh toàn ngành đồ uống, bà Chu Thị Vân Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký của Hiệp hội Bia-Rượu-Nước giải khát Việt Nam đã chia sẻ, khối lượng sản xuất bia, nước giải khát của cả nước trong năm 2024 đạt 7,14 tỷ lít, giảm 9,21% so với năm 2023 (khối lượng sản xuất năm 2023 đạt 7,86 tỷ lít, giảm 46,52% so với năm 2022). Chủ yếu phục vụ tiêu dùng trong nước và xuất khẩu. Kim ngạch nhập khẩu đồ uống vào Việt Nam khoảng 712 triệu USD; xuất khẩu khoảng trên 400 triệu USD. Chỉ số tồn kho đồ uống của cả nước vào cuối năm 2024, tăng thêm 23,7% so với thời điểm cuối năm 2023 (10 năm liên tiếp có chỉ số tồn kho tháng 12 tăng so với cùng tháng năm trước) .

Theo thông tin mà Viện nghiên cứu đồ uống tổng hợp, tăng trưởng toàn ngành nước giải khát đã có dấu hiệu suy giảm/tăng trưởng âm và dấu hiệu này trở nên rõ rệt hơn trong năm 2025. Cụ thể, tăng trưởng toàn ngành giai đoạn 2019–2022 tỷ lệ đạt 3,2% nhưng đến giai đoạn 2022–2024, tăng trưởng chậm lại còn 1%, phản ánh sự suy yếu rõ rệt của sức mua và nhu cầu tiêu dùng. Tới Tháng 7/2025, ngành tăng trưởng âm 7,8% so với cùng kỳ năm trước, đánh dấu sự chuyển dịch từ tăng trưởng chậm sang suy giảm thực sự.

Thêm vào đó, các cú sốc kéo dài từ đại dịch COVID-19, thiên tai, và bất ổn kinh tế - chính trị toàn cầu đã làm gián đoạn chuỗi cung ứng, đồng thời đẩy chi phí nguyên vật liệu, vận chuyển và kho bãi lên cao. Ngoài ra, khung pháp lý cũng có nhiều thay đổi đáng kể, đặc biệt trong các lĩnh vực bảo vệ môi trường, trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR), và việc tăng thuế GTGT đối với đường từ 5% lên 10%, đã tạo thêm gánh nặng về chi phí tài chính lớn cho cộng đồng doanh nghiệp. Thách thức khó khăn lại càng thêm chồng chất hơn khi từ 1/1/2027, thuế TTĐB đối với nước giải khát có đường sẽ chính thức được áp dụng với thuế suất 8% và tăng lên 10% từ 1/1/2028.

"Mặc dù sắc thuế chưa có hiệu lực, nhưng ngay từ thời điểm hiện tại, doanh nghiệp trong ngành đã phải bước vào giai đoạn chuẩn bị để thích ứng với sắc thuế này. Các hoạt động như nghiên cứu, điều chỉnh công thức sản phẩm theo hướng giảm đường, xây dựng lại kế hoạch sản xuất - kinh doanh, định giá, chiến lược phân phối và truyền thông định vị sản phẩm phù hợp với xu hướng tiêu dùng đều đòi hỏi chi phí đầu tư lớn, trong khi khả năng hồi vốn là rất bấp bệnh do thị trường chưa phục hồi", bà Vân Anh cho hay.

Từ thực tế trên, có thể thấy năm 2025 là một năm khó khăn đối với ngành nước giải khát, và giai đoạn 2026 - 2027 tiềm tàng nhiều thách thức hơn khi chính sách thuế TTĐB được triển khai. Những tác động này không chỉ giới hạn trong phạm vi doanh nghiệp, mà còn ảnh hưởng rộng tới kinh tế vĩ mô và đời sống xã hội.

Giải pháp nào để ngành hàng từng đóng góp vào ngân sách quốc gia khoảng 60.000 tỷ đồng/năm phục hồi?

Theo bà Bùi Thị Việt Lâm – Đại diện Hội đồng kinh doanh Mỹ - ASEAN (US ABC), các chính sách thuế quan của Mỹ ảnh hưởng không chỉ tới Việt Nam mà còn các quốc gia khác trên thế giới, rào cản thương mại ngày càng tăng. Điều này sẽ tác động ngay tới cán cân thương mại và ảnh hưởng tới động lực động lực xuất khẩu. Ngoài ra, đầu tư của Mỹ vào Việt Nam cũng ít nhiều bị tác động. Đặc biệt ngành giải khát có nhiều đầu tư từ doanh nghiệp Hoa kỳ.

Do vậy, bà Lâm khuyến nghị, Việt Nam cần khai thác tốt hơn các thị trường mới theo các Hiệp định thương mại tự do để thúc đẩy động lực xuất khẩu đồng thời cần trú trọng hơn nữa tới động lực kích cầu tiêu dùng nội địa. Phía Mỹ đánh giá cao về những thấy đổi tích cực của Việt Nam, đặc biệt là các Nghị quyết trụ cột, các chính sách hỗ trợ mang tính đột phá của Việt Nam để đưa đất nước lên tầm cao mới.

Theo bà Lâm, Việt Nam cần quan tâm hơn nữa tới môi trường kinh doanh thuận lợi, minh bạch, có thể dự báo trước; sức khỏe của doanh nghiệp (tập trung hơn vào việc nắm bắt và giải quyết kịp thời các vướng mắc của doanh nghiệp về các quy định chưa rõ ràng, rào cản v.v) để giúp doanh nghiệp vượt khó, hồi phục và đóng góp nhiều hơn vào mục tiêu tăng trưởng của đất nước.

"Các chính sách hỗ trợ, đặc biệt là hỗ trợ về thuế cần được thực hiện theo đúng tinh thần và thống nhất. Đơn cử, vướng mắc về việc miễn giảm thuế GTGT 2% đối với mặt hàng nước giải khát có đường trong năm 2026 là cần được tiếp tục để giúp các doanh nghiệp ngành NGK vượt khó, phục hồi trước thềm thực hiện thuế TTĐB từ 1/1/2027", bà Lâm cho hay.

Còn theo bà Chu Thị Vân Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký của Hiệp hội Bia-Rượu-Nước giải khát Việt Nam, Chính phủ có thể xem xét nhắc mở rộng chính sách giảm thuế GTGT 2% cho các mặt hàng đồ uống đến hết năm 2027.

Bên cạnh đó, xem xét giảm, hoãn, miễn một số phí và lệ phí; Giãn lùi thực hiện thuế TTĐB; Phối hợp, giải quyết vấn nạn rượu thủ công, bia giả, nhái, kém chất lượng; Cắt giảm điều kiện kinh doanh; giải quyết kịp thời các khó khăn, vướng mắc của doanh nghiệp. Cuối cùng là xem xét, tiếp thu các đề xuất, góp ý của ngành hàng trong quá trình xây dựng các văn bản pháp luật.

"Trong đó có một vướng mắc có thể giải quyết được ngay là quy định rõ để các mặt hàng nước giải khát có đường trên 5g/100ml, được hưởng chính sách giảm thuế GTGT 2% đến hết năm 2026, trước thềm bắt đầu là đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt từ 1/1/2027 để đảm bảo tính nhất quán của các văn bản pháp luật và đồng thời không ảnh hưởng tới lợi ích hợp pháp của các doanh nghiệp", bà Vân Anh gợi mở.