Sở hữu công nghệ tối tân, chi hàng tỷ USD, Mỹ vẫn lúng túng vì đi sau Nga đến 30 năm trong một lĩnh vực

Trong khi Nga đã sở hữu đội tàu phá băng hùng hậu với hơn 50 chiếc, bao gồm nhiều tàu hạt nhân hiện đại hoạt động thường trực tại Bắc Băng Dương, thì nước Mỹ - một siêu cường quân sự, lại đang chật vật để lấp đầy khoảng trống năng lực tại vùng cực.

Thực tế này càng trở nên rõ ràng hơn khi Mỹ đang tìm đến Phần Lan, quốc gia Bắc Âu nhỏ bé, để học hỏi và mua lại công nghệ đóng tàu phá băng , lĩnh vực mà Nga đã thống trị trong nhiều thập kỷ.

Trong bối cảnh Bắc Cực ngày càng trở thành một khu vực địa chính trị nóng bỏng với các tuyến hàng hải mới mở ra do băng tan, Mỹ buộc phải tăng cường hiện diện. Tuy nhiên, theo số liệu từ lực lượng tuần duyên Hoa Kỳ, Mỹ hiện chỉ sở hữu 3 tàu phá băng , trong đó chỉ một chiếc đạt chuẩn hoạt động tại vùng cực. Con tàu phá băng mới nhất mang tên Healy được đóng từ năm 1997.

Trong khi đó, với bờ biển trải dài ven Bắc Băng Dương và hơn 2 triệu dân sinh sống tại vùng cực, Nga đã phát triển lực lượng phá băng hùng mạnh với khoảng 50 tàu, trong đó nhiều tàu chạy bằng năng lượng hạt nhân, đủ khả năng dẫn đường cho cả đoàn tàu thương mại xuyên qua băng dày.

So với Mỹ, Nga đã đi trước 2 đến 3 thập kỷ trong lĩnh vực công nghệ phá băng.

Điều bất ngờ là để rút ngắn khoảng cách, Mỹ không tìm đến các tập đoàn trong nước, mà đang đàm phán để mua tàu phá băng từ Phần Lan, quốc gia vốn có truyền thống lâu đời về công nghệ phá băng.

Các kỹ sư Phần Lan đang làm việc tại một cơ sở thử nghiệm gần cảng Helsinki, nơi có mô hình tàu 3 mét lao về phía trước, phá vỡ bề mặt băng nhân tạo, minh chứng cho sức mạnh thiết kế và công nghệ của họ.

Phần Lan đã thiết kế 80% số tàu phá băng trên toàn cầu và trực tiếp đóng hơn một nửa trong số đó. Lý do? Tất cả các cảng của nước này đều có thể đóng băng vào mùa đông, buộc ngành công nghiệp phải tự phát triển công nghệ để sinh tồn. Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, họ từng xây hàng loạt tàu phá băng cho Nga.

Một trong những minh chứng rõ nét là tàu Polaris, tàu phá băng hiện đại nhất của Phần Lan, được hoàn thành chỉ trong 3 năm với chi phí 147 triệu USD, thấp hơn hàng chục lần so với dự án tàu phá băng mới của Mỹ. Trong khi đó, tàu phá băng đầu tiên của Mỹ theo kế hoạch mới, dự kiến giao vào năm 2024, nay bị đẩy lùi đến 2029, với tổng chi phí dự kiến lên tới 1,9 tỷ USD.

Trước áp lực từ Nga và Trung Quốc tại vùng cực, Washington buộc phải hành động. Năm 2024, chính quyền Biden đã ký thỏa thuận hợp tác 3 bên với Canada và Phần Lan, gọi là icePact, nhằm mở rộng năng lực phá băng của khối phương Tây.

Tại xưởng đóng tàu Helsinki, Phần Lan vừa bắt đầu thi công Polar Max, tàu phá băng đầu tiên trong thỏa thuận này, dành cho Canada. Các kỹ sư Phần Lan cũng đã hoàn tất thiết kế tàu phá băng cho lực lượng tuần duyên Mỹ, và sẵn sàng nhận đơn đặt hàng nếu chính quyền Trump trở lại tiếp quản.

Tuy nhiên, rào cản lớn đang ở trước mắt. Các xưởng đóng tàu của Mỹ phản đối vì sợ mất việc làm, trong khi luật mua sắm quốc phòng yêu cầu tàu quân sự phải đóng trong nước. Mặc dù có thể được miễn trừ vì lý do an ninh quốc gia, nhưng điều đó đòi hỏi quyết tâm chính trị mạnh mẽ.

Tham khảo Economist