Thừa pin năng lượng mặt trời, Trung Quốc tìm được ‘cứu tinh’: Là nơi 600 triệu người chưa được dùng điện, ‘không có thời gian cho căng thẳng địa chính trị, chỉ cần điện xanh giá rẻ'

Trong vòng 1 năm qua, các doanh nghiệp Trung Quốc đã đẩy mạnh xuất khẩu thiết bị năng lượng mặt trời sang nhiều quốc gia châu Phi. Dựa trên dữ liệu hải quan Trung Quốc, báo cáo của tổ chức theo dõi năng lượng Ember cho biết tổng công suất các lô hàng này đạt hơn 15 GW.

“Khối lượng tấm pin mặt trời nhập khẩu trong 12 tháng qua có thể giúp nhiều quốc gia châu Phi tăng đáng kể công suất phát điện”, báo cáo của Ember nhấn mạnh.

Diễn biến này gắn liền với vai trò ngày càng lớn của Trung Quốc trong chuỗi cung ứng công nghệ năng lượng tái tạo toàn cầu. Các công ty Trung Quốc sản xuất phần lớn tấm pin mặt trời và wafer phục vụ ngành này. Giá thành thiết bị giảm mạnh do tình trạng dư thừa công suất trong nước khiến các nhà sản xuất phải tìm kiếm thị trường mới.

Châu Phi trở thành điểm đến lý tưởng. Tại lục địa này, hơn 600 triệu người trên lục địa chưa được tiếp cận điện. Tình trạng mất điện thường xuyên buộc nhiều doanh nghiệp phải dựa vào máy phát chạy dầu diesel vừa ồn ào, vừa gây ô nhiễm.

Theo Ember, nhập khẩu thiết bị năng lượng mặt trời từ Trung Quốc tăng 60% trong giai đoạn tháng 7/2024 – 6/2025. Nam Phi và Nigeria – 2 nền kinh tế lớn nhất khu vực – dẫn đầu nhưng nhiều quốc gia nhỏ hơn cũng mua không kém. Sierra Leone nhập khẩu lượng pin mặt trời tương đương hơn một nửa tổng công suất điện hiện tại, trong khi con số tại Chad là gần bằng một nửa. Algeria , quốc gia nhập khẩu lớn thứ ba, nhiều khả năng dùng lượng thiết bị này cho các dự án trang trại điện mặt trời do doanh nghiệp Trung Quốc xây dựng.

Theo Giáo sư Kevin Gallagher (Đại học Boston), báo cáo của Ember cho thấy cơ hội thị trường rộng mở cho Trung Quốc trong bối cảnh Mỹ đang rút dần hỗ trợ “sáng tạo năng lượng xanh”. Ông nhận định: “Hàng nhập khẩu giá rẻ có thể thúc đẩy công nghiệp xanh ở châu Phi và giúp Trung Quốc giải quyết tình trạng dư thừa công suất. Châu Phi không có thời gian cho căng thẳng địa chính trị – họ chỉ cần nguồn điện xanh giá rẻ”.

Tuy nhiên, đầu tư vào các dự án điện mặt trời quy mô lớn vẫn chậm. Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) ước tính gần 2/3 tổng vốn đầu tư năng lượng tại châu Phi vẫn đang đổ vào than đá, dầu mỏ và khí đốt. Lục địa này giàu tài nguyên cho cả nền kinh tế nhiên liệu hóa thạch lẫn năng lượng mới. Các công ty Mỹ tiếp tục khai thác dầu ở Nigeria và Angola, trong khi Trung Quốc xây dựng đường ống dẫn dầu ở Uganda. Ngoài ra, Trung Quốc còn tận dụng nguồn khoáng sản phong phú của châu Phi cho ngành năng lượng mới, từ cobalt ở Congo đến đồng ở Zambia. Cả 2 quốc gia này đều đã tăng nhập khẩu pin mặt trời Trung Quốc.

Tác động thực sự của làn sóng nhập khẩu này phụ thuộc vào tốc độ lắp đặt. Ember lưu ý rằng phân tích chỉ dựa trên dữ liệu xuất khẩu của Trung Quốc, chưa phản ánh thời điểm thiết bị được đưa vào vận hành tại các nước châu Phi.

Tham khảo: NYT