Thực hư chuyện Mỹ ôm nợ 250% GDP

Mỹ đang bước vào một giai đoạn lịch sử đầy rủi ro khi nợ công leo thang với tốc độ chưa từng có. Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO) thậm chí còn vẽ ra một kịch bản gây sốc, rằng nếu các chính sách hiện nay tiếp tục duy trì mà không có biện pháp điều chỉnh, nợ liên bang có thể đạt tới mức 250% GDP vào năm 2054. Con số khiến giới tài chính quốc tế rùng mình, không chỉ bởi quy mô khổng lồ, mà còn bởi sức ép mà nó sẽ tạo ra cho lãi suất, lạm phát và uy tín của đồng đô la Mỹ.

Để thấy sự nghiêm trọng, hãy nhớ rằng nợ công của Mỹ hiện đã trên 100% GDP, cao nhất kể từ sau Thế chiến II. Ngay cả trong kịch bản “ôn hòa” hơn mà CBO đưa ra, tỷ lệ này cũng sẽ leo lên 166% GDP trong ba thập kỷ tới. Nếu kéo dài các gói cắt giảm thuế và chi tiêu không kiểm soát, con số hoàn toàn có thể bùng nổ lên 214% hoặc thậm chí 250% GDP.

Nợ tác động trực tiếp đến lãi suất và lạm phát. Khi nhu cầu vay vốn của Nhà Trắng quá lớn, áp lực đè nặng lên Cục Dự trữ Liên bang (Fed) – cơ quan vốn được kỳ vọng độc lập trong điều hành chính sách tiền tệ. Đây là tình trạng mà các nhà kinh tế gọi là “fiscal dominance”: khi chính sách tài khóa chi phối chính sách tiền tệ. Nếu Fed bị buộc phải giữ lãi suất thấp để giảm gánh nặng nợ, lạm phát sẽ trở thành quả bom hẹn giờ.

Thực tế, những tín hiệu nguy hiểm đã xuất hiện. Từ năm 2022 đến 2024, Mỹ trải qua giai đoạn lạm phát cao nhất trong bốn thập kỷ, có lúc lên tới 9%, khiến Fed phải nâng lãi suất lên trên 5% – mức chưa từng thấy kể từ trước khủng hoảng tài chính 2008. Kết quả là nợ công phình to thêm khi chi phí trả lãi ngày càng nặng nề.

Giới quan sát lo ngại rằng trong tương lai, áp lực chính trị từ Nhà Trắng hoặc Quốc hội có thể buộc Fed phải “mềm lòng”, đặt mục tiêu nợ nần lên trên mục tiêu kiểm soát giá cả. Một khi điều đó xảy ra, đồng đô la sẽ mất dần uy tín và Mỹ có nguy cơ đối mặt với vòng xoáy nợ – lạm phát – suy thoái.

Một số nhà phân tích thậm chí cảnh báo về viễn cảnh mất xếp hạng tín nhiệm quốc gia. Các tổ chức như S&P từng hạ bậc tín nhiệm Mỹ năm 2011 khi Quốc hội lâm vào bế tắc nâng trần nợ. Nếu kịch bản 250% GDP trở thành hiện thực, nguy cơ mất thêm điểm tín nhiệm là khó tránh khỏi.

Vậy nước Mỹ sẽ trả giá thế nào? Trước hết là đời sống. Ngân sách cho an sinh, y tế, giáo dục hay hạ tầng sẽ bị thắt chặt khi phần lớn nguồn thu phải dành để trả lãi. Thuế buộc phải tăng, gây áp lực lên tầng lớp trung lưu. Còn với doanh nghiệp, chi phí vay vốn tăng sẽ làm giảm đầu tư, kìm hãm năng suất. Tăng trưởng dài hạn vì thế bị đe dọa.

Đáng lo ngại hơn, đồng đô la – biểu tượng quyền lực toàn cầu của Mỹ – có thể chịu cú sốc niềm tin. Nếu lạm phát ở Mỹ bùng nổ và Fed mất uy tín, các nước hoàn toàn có thể tìm kiếm giải pháp thay thế, từ đồng euro đến nhân dân tệ hay thậm chí các đồng tiền kỹ thuật số. Điều này sẽ làm lung lay trụ cột “quyền bá chủ tài chính” mà Mỹ xây dựng từ sau Thế chiến II.

Tuy vậy, kịch bản 250% GDP chưa phải dấu chấm hết. Các nhà kinh tế đều khẳng định còn cửa thoát nếu Mỹ hành động sớm, chẳng hạn như cải cách hệ thống thuế, chấm dứt các chính sách giảm thuế tốn kém; kiềm chế chi tiêu liên bang, đặc biệt là y tế và hưu trí và quan trọng nhất là giữ vững độc lập của Fed để tiếp tục chống lạm phát.

Tuy nhiên, vấn đề nằm ở chỗ, bối cảnh chính trị Mỹ ngày càng phân cực, khiến việc ra quyết định dài hạn trở nên khó khăn. Cái giá của sự chia rẽ chính là tương lai tài chính của đất nước.

Được biết tính đến cuối tháng 6 năm 2025, tổng nợ liên bang đã vọt lên 36,2 nghìn tỷ USD, tương đương gần 120% GDP. Chỉ ít tuần sau, con số ấy vượt mốc 37 nghìn tỷ USD – một kỷ lục buồn diễn ra sớm hơn nhiều so với dự báo trước đó của Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO), vốn cho rằng phải đến sau năm 2030 mới chạm mức này.

Đằng sau con số khổng lồ là một vòng xoáy tài chính khó dừng lại. Riêng chi phí trả lãi hằng năm đã lên tới hàng trăm tỷ USD.

Cùng lúc, tình trạng thâm hụt ngân sách ngày càng trầm trọng. Tháng 7/2025, mức thâm hụt đã lên tới 291 tỷ USD, tăng gần 20% so với cùng kỳ năm ngoái. Phần lớn nguyên nhân đến từ việc chi tiêu ngày một phình to, trong khi nguồn thu khó bù đắp, bất chấp việc Chính phủ đã tăng thu từ hải quan nhờ các gói thuế quan mới. Thâm hụt cao buộc Mỹ phải tiếp tục vay mượn, và vòng luẩn quẩn “nợ – lãi suất – nợ mới” càng lúc càng siết chặt.

Nguy cơ lớn nhất không chỉ là những con số thâm hụt hay nợ công khổng lồ, mà là sự ảnh hưởng lâu dài đến tương lai xã hội. Khi chính phủ dành ngày càng nhiều nguồn lực để trả nợ, những khoản đầu tư cho giáo dục, nghiên cứu, hạ tầng – vốn tạo ra nền tảng phát triển bền vững – bị cắt giảm. Điều đó đồng nghĩa với việc thế hệ trẻ sẽ phải sống trong một nền kinh tế tăng trưởng chậm hơn, ít cơ hội hơn, nhưng lại gánh trên vai khoản thuế cao hơn để trả cho những khoản nợ đã được tích tụ.

Theo: Reuters, WSJ