Việt Nam chính thức lên hạng: Dòng vốn ngoại và áp lực “bứt phá” về quản trị doanh nghiệp

Cột mốc 2025: Hiện thực hóa mục tiêu nâng hạng

Sau nhiều năm nỗ lực cải cách thể chế và hoàn thiện khung khổ pháp lý theo định hướng tại Quyết định số 1726/QĐ-TTg của Chính phủ, mục tiêu đưa thị trường chứng khoán Việt Nam "vươn ra biển lớn" đã cán đích. Quyết định của FTSE Russell không chỉ là sự ghi nhận về mặt kỹ thuật, mà còn là tín hiệu xác nhận vị thế mới của nền kinh tế Việt Nam trên bản đồ tài chính toàn cầu.

Sự thay đổi về "màu áo" từ Cận biên (Frontier) sang Mới nổi (Emerging) được dự báo sẽ tạo ra tác động kép: vừa mở rộng quy mô dòng vốn, vừa nâng tầm định giá thị trường.

Các dữ liệu phân tích định lượng cho thấy triển vọng cực kỳ khả quan về dòng tiền. Theo báo cáo đánh giá của Ngân hàng Thế giới (World Bank) , việc nâng hạng có thể giúp thị trường Việt Nam thu hút tới 25 tỷ USD vốn đầu tư quốc tế mới đến năm 2030, với điều kiện các cải cách quan trọng tiếp tục được thực thi hiệu quả và môi trường đầu tư được duy trì ổn định.

Không chỉ là dòng tiền vào, việc nâng hạng còn tạo dư địa lớn cho việc định giá lại tài sản (re-rating). Trong các báo cáo chiến lược, đại diện VinaCapital từng đưa ra nhận định rằng định giá của chỉ số VN-Index có thể tăng thêm từ 15-20% sau khi quá trình nâng hạng hoàn tất. Điều này mang ý nghĩa sống còn đối với cộng đồng doanh nghiệp: khi định giá tăng, chi phí vốn (cost of capital) sẽ giảm xuống. Doanh nghiệp có thể huy động vốn rẻ hơn, dễ dàng hơn để phục vụ cho các hoạt động mở rộng sản xuất kinh doanh, R&D và M&A.

"Khẩu vị" mới của dòng vốn tổ chức: Khắt khe và Bền vững

Tuy nhiên, niềm vui nâng hạng không nên làm lu mờ một thực tế khắc nghiệt: Dòng vốn từ thị trường mới nổi không phải là dòng tiền dễ dãi. Đặc thù của các nhà đầu tư tổ chức (Institutional Investors) – những "cá mập" thực thụ tại thị trường phát triển – thường đi kèm với các tiêu chuẩn sàng lọc vô cùng khắt khe.

Bà Nguyễn Hoài Thu , CFA, Phó Tổng Giám đốc Công ty Quản lý Quỹ VinaCapital, trong các trao đổi với báo giới, đã nhiều lần lưu ý rằng: "Nhà đầu tư tổ chức đòi hỏi thị trường phải có chiều sâu và sự phát triển bền vững" . Khác với dòng tiền cá nhân hay dòng tiền đầu cơ thường bị chi phối bởi cảm xúc và biến động ngắn hạn, nhóm nhà đầu tư có tổ chức ưu tiên sự an toàn và tăng trưởng dài hạn.

Họ tìm kiếm các doanh nghiệp cam kết thực thi chuẩn mực QTCT theo thông lệ quốc tế (như các nguyên tắc của OECD), thay vì chỉ tập trung vào các chỉ số tài chính ngắn hạn như doanh thu hay lợi nhuận quý. Đối với họ, một doanh nghiệp có lợi nhuận cao nhưng quản trị lỏng lẻo là một "cái bẫy giá trị" (value trap). Do đó, "tấm vé" nâng hạng của thị trường chung chưa chắc đã là "tấm vé" để dòng tiền chảy vào từng mã cổ phiếu cụ thể, nếu doanh nghiệp đó không vượt qua được bộ lọc về quản trị.

Thực trạng Quản trị Công ty: Khoảng cách giữa Cam kết và Thực thi

Soi chiếu vào nội tại, dù nhận thức về quản trị tại Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể trong thập kỷ qua, nhưng dữ liệu thực tế cho thấy vẫn còn một khoảng cách không nhỏ giữa doanh nghiệp Việt và các tiêu chuẩn khu vực.

Kết quả đánh giá Thẻ điểm Quản trị Công ty ASEAN (ACGS) năm 2024 – thước đo uy tín nhất để so sánh năng lực quản trị trong khu vực – đã chỉ ra một thực tế thẳng thắn: Mặt bằng điểm số QTCT của Việt Nam vẫn thấp hơn đáng kể so với các quốc gia láng giềng như Thái Lan, Malaysia hay Singapore. Trong khi các nước bạn đã tiến sâu vào việc áp dụng các chuẩn mực ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị) và công bố thông tin bằng tiếng Anh chuẩn hóa, nhiều doanh nghiệp Việt vẫn đang loay hoay ở mức độ tuân thủ quy định tối thiểu.

Sự chênh lệch này cũng được phản ánh rõ nét qua các báo cáo độc lập từ các tổ chức tư vấn quốc tế. Báo cáo của PwC Việt Nam ghi nhận một con số đáng suy ngẫm: 80% doanh nghiệp tham gia khảo sát đã có cam kết hoặc kế hoạch thực hành ESG. Tuy nhiên, từ cam kết đến thực thi là một chặng đường dài. Việc triển khai thực tế, đặc biệt là yếu tố Quản trị (G) , vẫn gặp nhiều hạn chế do thiếu cấu trúc  quản trị minh bạch, thiếu thành viên HĐQT độc lập thực quyền và hệ thống quản trị rủi ro – công cụ phát huy vai trò giám sát trong quản trị cũng như kênh báo cáo, dữ liệu báo cáo chưa đồng bộ.

Sự thiếu hụt này tạo ra một rào cản vô hình nhưng kiên cố trong việc tiếp cận dòng vốn ngoại. Ông Dominic Scriven , Chủ tịch Dragon Capital, quỹ đầu tư nước ngoài lâu đời nhất tại Việt Nam, từng đưa ra một nhận định mang tính chiến lược: "Bạn sẽ không thể thua khi nắm trong tay một rổ tài sản là cổ phiếu của các công ty ESG" .

Nhận định này cho thấy xu hướng phân bổ vốn của các định chế tài chính đang tập trung mạnh mẽ vào các tài sản đáp ứng tiêu chuẩn bền vững. Hệ quả là, những doanh nghiệp không đáp ứng được các tiêu chuẩn này sẽ phải đối mặt với rủi ro bị loại khỏi danh mục đầu tư (exclusion risk) . Dòng tiền có thể sẽ "chảy qua" các doanh nghiệp yếu kém để tìm đến những địa chỉ tin cậy hơn.

Chuyển dịch tư duy: Từ "Tuân thủ" đến "Bứt phá"

Trước bối cảnh hội nhập sâu rộng với thị trường vốn quốc tế, khái niệm Quản trị công ty cần được tái định nghĩa. Nó không còn là gánh nặng chi phí hay hoạt động tuân thủ quy định (compliance) đơn thuần để đối phó với cơ quan quản lý. Quản trị công ty cần được nhìn nhận như một động lực tạo ra giá trị (value creation).

Tại Diễn đàn Thường niên AF8 sắp tới do Viện Thành viên Hội đồng Quản trị Việt Nam (VIOD ) tổ chức, chủ đề "Hội đồng Quản trị Bứt phá" (Breakthrough Boards) được đưa ra nhằm thúc đẩy sự thay đổi tư duy này. Trọng tâm của diễn đàn là định vị "Niềm tin và Danh tiếng" như những tài sản phi tài chính quan trọng.

Trong môi trường kinh doanh toàn cầu đầy biến động và rủi ro, niềm tin từ nhà đầu tư chính là yếu tố cạnh tranh cốt lõi. Một HĐQT bứt phá là HĐQT biết cách chuyển hóa sự minh bạch thành niềm tin, từ  chuyển hóa niềm tin thành giá trị cổ phiếu mang tính dài hạn. Giá trị của "Niềm tin" giờ đây tương đương, thậm chí quan trọng hơn các chỉ số tài chính truyền thống, bởi nó quyết định khả năng huy động vốn trong dài hạn.

Kết luận: Tấm vé thông hành và điều kiện cần

Năm 2025, với việc chính thức được nâng hạng, Việt Nam đã cầm trong tay "tấm vé thông hành" để bước vào sân chơi lớn của tài chính toàn cầu. Tuy nhiên, tấm vé đó chỉ giúp chúng ta bước qua cửa. Để thực sự được mời tham gia vào "bữa tiệc" dòng vốn tỷ đô, doanh nghiệp cần chứng minh năng lực của mình.

Trong bối cảnh đó, Quản trị Công ty đã trở thành yêu cầu bắt buộc (must-have) để duy trì năng lực cạnh tranh. Sự kiện AF8 với sự tham gia của các cơ quan quản lý (UBCKNN), tổ chức quốc tế (OECD, IFC) và các quỹ đầu tư lớn được kỳ vọng sẽ định hình lại các chuẩn mực quản trị cho giai đoạn mới.

Việc hình thành nhóm doanh nghiệp tiên phong ( ACGS 20 ) với cam kết vươn tầm khu vực sẽ là bước khởi đầu quan trọng. Đây sẽ là những "sếu đầu đàn" dẫn dắt thị trường thu hẹp khoảng cách quản trị với khu vực, qua đó hiện thực hóa cơ hội từ vị thế thị trường mới nổi mà chúng ta vừa đạt được.