"Việt Nam đang có 2 điều rất tuyệt vời để phát triển năng lượng hạt nhân, xây lò phản ứng hạt nhân mới"

Trên thực tế, để chuẩn bị nguồn năng lượng cho sự phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới, Nghị quyết 70 /2025 về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2045 của Bộ Chính trị đặt mục tiêu từng bước làm chủ công nghệ điện hạt nhân.

Trong đó, Viện Nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt (Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam), nơi đã và đang vận hành lò phản ứng hạt nhân duy nhất Việt Nam hơn 40 năm qua (Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt), có vai trò trung tâm trong thực hiện chiến lược này.

Được biết, Viện Nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt đang tiến hành lên kế hoạch phát triển lò phản ứng hạt nhân module nhỏ (SMR), mục tiêu có 8 - 10 tổ máy trước năm 2035 và làm chủ công nghệ vào năm 2040.

Tại Hội thảo "Phát triển năng lượng hạt nhân và lò phản ứng hạt nhân module nhỏ (SMR) tại Việt Nam" ngày 12/11, TS Nguyễn Kiên Cường, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt chia sẻ: "Chúng tôi rất lúng túng khi chương trình điện hạt nhân quay lại (từ tháng 11/2024 với dự án điện hạt nhân Ninh Thuận – PV). Sau 8 năm, nguồn nhân lực có liên quan đến công nghệ lò phản ứng, kỹ thuật lò phản ứng có vẻ cực kỳ khan hiếm. Đối với ngành của chúng tôi, Viện Nghiên cứu hạt nhân có tổng nhân lực khoảng gần 800 con người người, nhưng liên quan đến SMR, công nghệ và kỹ thuật lò phản ứng thì chỉ tối đa khoảng 300 con người. Đây là cái khó của chúng tôi".

Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt bày tỏ sự khâm phục trước sự đầu tư một cách bài bản từ chính sách đến các chương trình thực tế trong chiến lược phát triển năng lượng hạt nhân và SMR của Hàn Quốc được chia sẻ trong hội thảo.

Đặt câu chuyện "gỡ khó" cho bài toán phát triển năng lượng hạt nhân ở Việt Nam, TS Nguyễn Kiên Cường đưa ra câu hỏi: "Với chúng tôi bây giờ, không có nguồn nhân lực thực sự chất lượng cao, thiếu rất nhiều về thí nghiệm, thì nên làm như thế nào để có thể nắm bắt được SMR nhanh nhất, đúng tiến độ mà Bộ Chính trị đã đề ra và yêu cầu đối với ngành cũng như toàn bộ nhà khoa học có liên quan đến công nghệ này trong vòng 10 năm? Đây là một áp lực mà chúng tôi nghĩ gần như không thể vượt qua được. Vậy, mất bao lâu để chúng tôi có được một lò SMR đầu tiên, có được điện hạt nhân đảm bảo một cách an toàn, tiến tới từng bước làm chủ công nghệ SMR và mạnh dạn hơn nữa là có thể xuất khẩu sang các nước khác?".

Với vấn đề này, theo GS Dong-Wook Jerng, Trường Kỹ thuật hệ thống Năng lượng, ĐH Chung-Ang (Hàn Quốc): "Trên thực tế, Hàn Quốc bắt đầu với năng lượng hạt nhân từ những năm 1950. Ở trường ĐH Quốc gia Seoul, ngôi trường quốc gia đầu tiên của Hàn Quốc được thành lập, trong giai đoạn Hàn Quốc đang tập trung nỗ lực tái thiết đất nước và phát triển kinh tế sau cuộc chiến. Nhưng phải đến năm 1968 mới là năm bắt đầu đặt ra câu chuyện về năng lượng hạt nhân ở trong các cơ sở đào tạo của Hàn Quốc.

Nhưng chúng ta không thể mang câu chuyện lịch sử của Hàn Quốc để áp vào Việt Nam được. Trong khi hiện nay Việt Nam đang có một nguyên lý rất tuyệt vời: Nguyên lý sẵn sàng. Với trường ĐH Quốc gia Seoul của chúng tôi cũng có nguyên lý này. Đó là bạn phải sẵn sàng với việc đấy trước".

GS Dong-Wook Jerng giải thích thêm, sự sẵn sàng ở bậc ĐH là đào tạo sinh viên giỏi ở những ngành khoa học kỹ thuật cơ bản. Những sinh viên xuất sắc của những ngành khoa học cơ bản này được cử đi vào các lĩnh vực khoa học mũi nhọn. Đây là cách nào hiệu quả nhất đối với trường hợp của Hàn Quốc.

"Từ ví dụ trên của Hàn Quốc, chúng ta phải chấp nhận thử thách. Chúng ta phải xây dựng nó tích cực ngay từ đầu. Và chúng ta cũng phải có áp lực để thúc đẩy mục tiêu nữa. Tóm lại vấn đề tôi muốn nói là nếu Việt Nam không có nhân lực xuất sắc thì sẽ không đạt mục tiêu. Nhưng tôi tin Việt Nam bây giờ đang có nhân lực tốt và có sự sẵn sàng, nguyên lý sẵn sàng của khoa học", GS Dong-Wook Jerng nhấn mạnh.

Vậy, bây giờ Việt Nam vận hành như thế nào?

Theo GS Dong-Wook Jerng, Việt Nam nên lấy những nhà nghiên cứu để đi vào lĩnh vực phát triển năng lượng hạt nhân là một giải pháp. Ngoài ra, lấy một nhóm khác, đào tạo từ đầu cũng là một giải pháp.

"Việt Nam hoàn toàn có thể thực hiện đồng thời 2 đối tượng trên. Thành thật mà nói thì nhanh thế nào thì "trang giấy mới" cũng không thành thục được đâu, vì cần có thời gian. Nhưng đi cùng với nhóm này, những người đã là nhà nghiên cứu, nhà khoa học sẽ được kích hoạt những tố chất để có thể làm được. Đây là cách phủ nhanh nhất những khoảng trống. Tôi chắc chắn là không có ngoại lệ với việc này", GS Dong-Wook Jerng gợi ý giải pháp.

Ngoài ra, theo GS Dong-Wook Jerng, nếu không làm được việc trên thì còn có giải pháp "ủy thác", tức là thuê ngoài. Nhưng theo ông, đây có lẽ là điều mà Việt Nam không định làm.

"Tôi rất lạc quan về sự xuất sắc của sinh viên Việt Nam mà tôi đã có cơ hội tiếp cận. Tôi cũng đánh giá cao những ý tưởng của các bạn ấy. Vậy nên, Việt Nam cứ làm đi, phát triển năng lượng hạt nhân và lò phản ứng SMR . Tôi chắc chắn là sẽ thực hiện được", GS Dong-Wook Jerng bày tỏ sự tin tưởng.

Bao giờ Việt Nam sẽ có lò phản ứng hạt nhân module nhỏ đầu tiên?

Trả lời cho câu hỏi bao lâu nữa Việt Nam sẽ có lò phản ứng SMR đầu tiên và tiến tới sản phẩm thương mại hóa, GS Dong-Wook Jerng, chia sẻ: "Lò phản ứng SMR rất đơn giản. Công nghệ cũng thế. Nhưng nó lại có nhiều các nguyên tắc khác nhau. Điều quan trọng là chúng ta nắm được bản chất của công nghệ, tiếp theo là cần hạ tầng phù hợp. Nếu chúng ta không giải quyết được câu chuyện bản chất công nghệ và hạ tầng phù hợp với bản chất công nghệ đấy thì chúng ta sẽ bị mông lung.

Với kinh nghiệm làm việc hơn 30 năm ở trường ĐH, tôi luôn muốn chia sẻ là cần xác định rõ: chúng ta theo đuổi và vun đắp cho cái gì. Trả lời được những câu hỏi này sẽ giúp Việt Nam loại bỏ được những thứ rườm rà xung quanh và đi đến đích được".

Hội thảo "Phát triển năng lượng hạt nhân và lò phản ứng hạt nhân module nhỏ (SMR) tại Việt Nam" do Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC – trực thuộc Bộ Tài chính) phối hợp với Tập đoàn SK (Hàn Quốc) tổ chức. Hội thảo nằm trong khuôn khổ Chương trình "Hợp tác chia sẻ giải pháp cho các ngành công nghiệp tương lai".