Việt Nam định hình dòng vốn số hàng chục tỷ USD

Đây là cơ hội vàng để biến dòng vốn "ngầm" thành động lực phát triển, khẳng định vị thế quốc gia trên bản đồ kinh tế số toàn cầu.

Dòng vốn "ngầm": Nhà đầu tư lo lắng

Gần một thập kỷ gắn bó với thị trường tài sản mã hóa, chị Nguyễn Thu Trang đã không ít lần trăn trở khi chứng kiến dòng vốn khổng lồ, ước tính hàng chục tỷ USD, vận hành ngoài vòng kiểm soát, len lỏi qua các kênh giao dịch phi chính thức. Đối với những nhà đầu tư lâu năm như chị, tình trạng "vùng xám" pháp lý này không chỉ là rủi ro về mặt tài sản, mà còn là sự thiếu hụt một cơ chế bảo vệ hợp pháp, gây ảnh hưởng trực tiếp đến niềm tin vào thị trường.

Thực tế, Việt Nam hiện là một trong những điểm nóng của thị trường tài sản mã hóa toàn cầu. Các báo cáo quốc tế và phân tích trong nước ước tính có khoảng 17 triệu người Việt Nam tham gia giao dịch tài sản số - tương đương gần một phần năm dân số trưởng thành. Tổng khối lượng giao dịch hàng năm thậm chí vượt mốc 100 tỷ USD, minh chứng cho quy mô và tiềm năng phát triển vượt bậc. Tuy nhiên, chính những con số khổng lồ này lại đặt ra áp lực quản lý mạnh mẽ, khi phần lớn giao dịch vẫn diễn ra qua các sàn nước ngoài hoặc kênh chưa nằm trong khuôn khổ pháp luật. Tình trạng này không chỉ tiềm ẩn rủi ro lớn cho nhà đầu tư cá nhân, khiến họ dễ trở thành nạn nhân của các chiêu trò lừa đảo và biến động khó lường, mà còn gây thất thoát một nguồn thu đáng kể cho ngân sách Nhà nước, đồng thời bỏ lỡ cơ hội quản lý dòng vốn quan trọng để thúc đẩy sự phát triển bền vững của nền kinh tế số .

Không thể để dòng vốn này tiếp tục chảy tự do, Chính phủ đã có động thái mạnh mẽ. Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP ngày 9/9/2025 chính thức phê duyệt thí điểm thị trường tài sản mã hóa trong 5 năm. Đây là mốc son đánh dấu việc đưa hoạt động tài sản mã hóa vào khuôn khổ pháp lý, với ba nguyên tắc cốt lõi: "thận trọng - có kiểm soát - minh bạch". Mục tiêu không chỉ là bảo vệ nhà đầu tư, quản lý rủi ro mà còn thúc đẩy phát triển công nghệ tài chính nội địa.

Sân chơi mới: Nhà đầu tư phải được bảo vệ từ A-Z

Tinh thần của Nghị quyết 05 là cam kết về một thị trường "sạch", nơi minh bạch phải bắt nguồn từ chính nền tảng công nghệ và công khai báo cáo hoạt động. Theo đó, các sàn thí điểm sẽ không còn được phép "úp mở" thông tin mà phải công bố rõ ràng bản cáo bạch, cơ cấu cổ đông, cơ chế lưu ký tài sản số , và quy trình xử lý sự cố.

Đặc biệt, Nghị quyết đặt ra các tiêu chuẩn an toàn kỹ thuật cực cao cho hệ thống công nghệ thông tin (CNTT). Các sàn phải tuân thủ việc kiểm toán hợp đồng thông minh, chứng minh dự trữ, báo cáo bảo mật định kỳ và hiển thị dashboard công khai theo thời gian thực.

Dưới góc độ chuyên gia, ông Trần Mạnh Hùng, chuyên gia thị trường nhận định, kiểm toán smart contract, chứng minh dự trữ và báo cáo bảo mật định kỳ sẽ là tiêu chuẩn mà nhà đầu tư quốc tế coi trọng. Theo ông, minh bạch công nghệ và quy trình lưu ký mới là yếu tố then chốt để các "ông lớn" tài chính an tâm hợp tác.

Bên cạnh sự minh bạch của sàn, việc bảo vệ nhà đầu tư còn được củng cố bằng một "lớp phòng thủ" kiên cố từ Nhà nước. Đây không còn là nhiệm vụ đơn lẻ của sàn mà là trách nhiệm liên ngành. Nghị quyết 05 đã phân công rõ ràng nhiệm vụ phối hợp giữa Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước và Bộ Công an. Các quy định về KYC (Xác minh danh tính khách hàng) và AML/CFT (Chống rửa tiền/chống tài trợ khủng bố) sẽ được thực thi nghiêm ngặt, đặc biệt với những giao dịch lớn hoặc có dấu hiệu bất thường. Điều này đòi hỏi một cơ chế chia sẻ thông tin nhanh chóng, ứng dụng công nghệ giám sát cao cấp và quy trình xử lý sự cố rõ ràng để mọi dòng tiền được theo dõi sát sao.

Ba trụ cột định hình tương lai dòng vốn số Việt Nam

Để biến Nghị quyết 05 thành động lực phát triển thực chất, Việt Nam cần một chiến lược cân bằng giữa an toàn và cạnh tranh, giữa quản lý và đổi mới. Các tiêu chuẩn cao về vốn điều lệ, công nghệ và an ninh mạng là cần thiết nhằm sàng lọc những "tay chơi" yếu kém. Tuy nhiên, nếu quy định quá chặt chẽ - chẳng hạn đặt mức vốn điều lệ quá cao hoặc yêu cầu kỹ thuật quá nghiêm ngặt - có thể vô tình kìm hãm thanh khoản, đẩy phí giao dịch tăng và bóp nghẹt sự sáng tạo. Do đó, giải pháp hợp lý là lộ trình tăng vốn theo từng giai đoạn, đi kèm các chương trình hỗ trợ kỹ thuật cho sàn nội địa và startup, cùng chính sách kích hoạt cạnh tranh lành mạnh.

Đáng chú ý, các chuyên gia kinh tế - tài chính cho rằng, tương lai dòng vốn số Việt Nam sẽ được định hình bởi ba trụ cột chiến lược quan trọng. Trước hết, cần hoàn thiện các tiêu chuẩn vận hành và cơ chế bảo vệ nhà đầu tư một cách toàn diện. Các sàn giao dịch phải kiểm toán hợp đồng thông minh, công khai dashboard chứng minh dự trữ, thiết lập quy trình lưu ký nội địa và xử lý sự cố minh bạch; đồng thời công bố cáo bạch chi tiết. Song hành với đó là việc xây dựng "lá chắn" liên ngành, tăng cường thực thi KYC/AML/CFT, hình thành quỹ bồi thường và cơ chế giải quyết tranh chấp nhanh chóng. TS Cấn Văn Lực nhấn mạnh: "Nếu không có lớp phòng thủ đủ mạnh, chỉ một sự cố lớn có thể tạo hiệu ứng dây chuyền, gây thiệt hại cho nhà đầu tư và làm lung lay niềm tin thị trường. Cần minh bạch rủi ro và thiết lập cơ chế bảo vệ bền vững".

Tiếp theo, chính sách hỗ trợ cạnh tranh và nâng tầm năng lực nội địa cần được đặt đúng trọng tâm. Việc khuyến khích sự đa dạng nhà cung cấp dịch vụ thông qua lộ trình tăng vốn theo giai đoạn, cùng các chương trình hỗ trợ kỹ thuật sẽ giúp đảm bảo thanh khoản và thúc đẩy đổi mới. Đồng thời, giữ chuẩn an toàn cao cũng là yếu tố then chốt để thu hút nhà đầu tư quốc tế.

Cuối cùng, việc khai thác cơ hội từ token hóa tài sản thực (RWA) được xem là bước đột phá. Các mô hình token hóa bất động sản, hóa đơn thương mại hay tín chỉ carbon - khi quyền sở hữu được chuẩn hóa và có kiểm toán độc lập - sẽ tạo thanh khoản cho tài sản truyền thống, đồng thời mở ra kênh huy động vốn mới, góp phần thúc đẩy nền kinh tế xanh. Đây cũng là xu hướng toàn cầu, nơi các tài sản thực được "số hóa" nhằm mở rộng cơ hội tiếp cận vốn, giảm chi phí giao dịch và gia tăng tính minh bạch.

Khi ba trụ cột nói trên được triển khai đồng bộ, các chuyên gia dự báo tác động sẽ lan tỏa trên nhiều phương diện. Khung pháp lý rõ ràng sẽ giúp Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn trong mắt các quỹ đầu tư quốc tế và định chế tài chính lớn. Ước tính, chỉ cần 5% dòng vốn toàn cầu đổ vào lĩnh vực token hóa bất động sản và hàng hóa, Việt Nam có thể đón nhận thêm từ 5-7 tỷ USD vốn ngoại mỗi năm. Còn đối với hệ sinh thái fintech nội địa, sự mở rộng cạnh tranh sẽ tạo cơ hội cho các startup công nghệ tài chính tham gia sâu hơn vào lĩnh vực lưu ký, thanh toán và kiểm toán blockchain. Điều này không chỉ thúc đẩy đổi mới sáng tạo, mà còn hình thành một thị trường dịch vụ phụ trợ trị giá hàng trăm triệu USD.

Xét trên phương diện ngân sách, nếu thị trường tài sản số được hợp thức hóa với mức thuế suất tương đương chứng khoán (0,1% giá trị giao dịch), nguồn thu có thể đạt từ 10.000-15.000 tỷ đồng mỗi năm, đồng thời hạn chế thất thu từ các giao dịch chui trên sàn nước ngoài. Ở tầm vĩ mô, Việt Nam có cơ hội trở thành trung tâm tài sản số của khu vực Đông Nam Á, nhờ lợi thế dân số trẻ, tỷ lệ tiếp cận công nghệ cao và khung pháp lý tiến bộ. Đây sẽ là "cầu nối" để dòng vốn số gắn kết với nền tài chính truyền thống, qua đó nâng cao vị thế quốc gia trên bản đồ kinh tế số toàn cầu./.