Bên trong ‘siêu nhà máy’ 200.000 công nhân sản xuất iPhone 17: Làm quá giờ, phân biệt đối xử, chậm lương

Theo một nhóm bảo vệ quyền lao động lớn, các nhân viên nhà máy Trung Quốc lắp ráp iPhone mới nhất của Apple tiếp tục phải đối mặt với điều kiện làm việc bấp bênh, làm thêm giờ nhiều giờ, bị chậm lương và bị phân biệt đối xử với người dân tộc thiểu số.

Tổ chức Theo dõi Lao động Trung Quốc (China Labor Watch) phát hiện ra rằng hơn một nửa trong số 200.000 công nhân ước tính được tuyển dụng trong mùa cao điểm tại nhà máy iPhone lớn nhất thế giới do Foxconn điều hành ở Trịnh Châu là nhân viên thời vụ, được gọi là "công nhân điều phối". Trong khi đó, luật pháp Trung Quốc quy định giới hạn việc sử dụng nhân viên thời vụ ở mức 10% lực lượng lao động của một công ty.

CLW có trụ sở tại Hoa Kỳ, chuyên điều tra bí mật các nhà máy Trung Quốc, cũng phát hiện ra rằng các công nhân điều phối phải đối mặt với lịch trình thanh toán chênh lệch, bị giữ lại một phần lương để ngăn họ nghỉ việc trong thời gian sản xuất cao điểm.

Những nhân viên này không được hưởng các phúc lợi giống như nhân viên toàn thời gian, chẳng hạn như nghỉ ốm có lương, nghỉ lễ có lương và bảo hiểm xã hội bao gồm bảo hiểm y tế và đóng góp lương hưu. CLW cũng tuyên bố rằng có sự phân biệt đối xử có hệ thống trong việc tuyển dụng một số dân tộc thiểu số và phụ nữ mang thai.

Báo cáo của tổ chức này được đưa ra bất chấp những phát hiện trước đó nhiều lần nêu bật các quy trình làm việc khó khăn tại các nhà máy Trung Quốc do Foxconn của Đài Loan, nhà sản xuất theo hợp đồng lớn nhất của Apple, điều hành.

"Mặc dù Apple đã nhiều lần cam kết cải thiện điều kiện làm việc trong thập kỷ qua, cuộc điều tra của chúng tôi nhận thấy các vấn đề cốt lõi về lao động vẫn còn tồn tại", Li Qiang, nhà sáng lập CLW và là tác giả của báo cáo được công bố hôm thứ Năm, cho biết. "Chuỗi cung ứng của Apple vẫn phụ thuộc vào lực lượng lao động khổng lồ, dễ bị thay thế."

Đáp lại những chỉ trích này, Foxconn cho biết họ là "một nhà tuyển dụng bình đẳng" và không "chấp nhận sự phân biệt đối xử". Foxconn cho biết thêm rằng trong hai năm qua, họ đã "chủ động thực hiện các cuộc kiểm toán độc lập của bên thứ ba", điều này thể hiện "sự tuân thủ và minh bạch quan trọng trong trách nhiệm xã hội và môi trường".

Apple cho biết đã "có mặt tại hiện trường và [đã] bắt đầu một cuộc điều tra ngay lập tức" sau khi được thông báo về những phát hiện của CLW, đồng thời nói thêm rằng họ "cam kết mạnh mẽ tuân thủ các tiêu chuẩn cao nhất về lao động, nhân quyền, môi trường và đạo đức nghề nghiệp".

CLW đã tiến hành một cuộc điều tra kéo dài sáu tháng trong năm nay tại cơ sở Trịnh Châu, cử các nhân viên mật vào nhà máy để thực hiện hơn 100 cuộc phỏng vấn với nhân viên.

Sau đó, tờ Financial Times đã đến Trịnh Châu và phỏng vấn hàng chục công nhân bên ngoài cổng nhà máy và một số nhân viên tại các cơ quan lao động do Foxconn thuê. Những người này đã xác nhận một phần nội dung trong báo cáo của CLW.

Nhiều công nhân được FT phỏng vấn cho biết thêm rằng điều kiện làm việc ở đây khá thuận lợi so với các nhà sản xuất địa phương khác, bao gồm điều hòa không khí, nước nóng, tiện nghi giải trí và trợ cấp căng tin.

Suy thoái kinh tế ở Trung Quốc và tỷ lệ thất nghiệp gia tăng ở thanh niên đã thu hẹp các lựa chọn việc làm cho người tìm việc. Một cô gái 23 tuổi, từng được đào tạo làm giáo viên tiếng Trung, cho biết cô đã làm việc tại Foxconn được hai tháng: "Nếu tôi không tìm được việc làm khác, tôi có thể quay lại."

Tuy nhiên, hai người trả lời phỏng vấn FT cho biết nền tảng tuyển dụng của Foxconn, nơi các công ty này sử dụng để nhận CV, lại từ chối đơn xin việc của các dân tộc thiểu số, bao gồm người Duy Ngô Nhĩ, người Tây Tạng và người Hồi, những người không phải là người Hà Nam.

"Foxconn không có chính sách rõ ràng nào cấm người dân tộc thiểu số. Nhưng nếu bạn nộp đơn xin việc của họ lên ứng dụng tuyển dụng, đơn sẽ bị từ chối", một người am hiểu hệ thống này cho biết. Họ nói thêm rằng những người dân tộc thiểu số này phải đối mặt với sự phân biệt đối xử do quan niệm cho rằng họ có nhiều khả năng gây căng thẳng với người lao động người Hán.

Trịnh Châu đã trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng của Apple, nơi có mạng lưới các nhà cung cấp linh kiện và hàng chục công ty môi giới lao động cung cấp việc làm cho hàng nghìn lao động thời vụ. Tuy nhiên, nhà máy này cũng liên tục bị giám sát chặt chẽ vì các vấn đề như tự tử, bất ổn trong thời gian phong tỏa do Covid-19 và những bất bình kéo dài về lương bổng và điều kiện làm việc.

Cho đến tháng này, công nhân vẫn được yêu cầu chụp X-quang như một phần của quy trình kiểm tra sức khỏe, mà CLW cho biết, trên thực tế, đã ngăn cản phụ nữ mang thai đăng ký.

Foxconn sử dụng tính linh hoạt của các hợp đồng tạm thời để điều chỉnh theo chu kỳ nhu cầu biến động và trong những năm gần đây, để đáp ứng các yêu cầu thay đổi của Apple về địa điểm sản xuất iPhone.

Apple đã tìm cách giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc bằng cách chuyển hoạt động sản xuất sang Ấn Độ, và đã đặt mục tiêu nội bộ là lắp ráp tất cả iPhone xuất khẩu sang Mỹ tại đây vào năm tới.

"Chiến tranh thương mại đã tạo ra sự bất ổn lớn cho các đơn đặt hàng. Cho đến phút cuối, vẫn chưa rõ liệu Apple sẽ phân bổ sản xuất cho Ấn Độ hay các nhà máy Trung Quốc", Li của CLW cho biết.

CLW không tìm thấy bằng chứng nào về lao động chưa đủ tuổi, như đã làm trong cuộc điều tra cách đây 5 năm. CLW ghi nhận một sự cải thiện nhỏ về số giờ làm thêm trung bình.

Các khoản tiền thưởng ký hợp đồng từ 4.800 (17,7 triệu đồng) đến 9.800 Nhân dân tệ (36,2 triệu đồng) cũng là một điểm thu hút lớn đối với nhân viên tạm thời khi sản lượng được tăng lên trước khi iPhone 17 ra mắt trong tháng này.

Nhân viên điều phối nhận được mức lương cơ bản là 2.100 Nhân dân tệ (7,7 triệu đồng) mỗi tháng, mức lương tối thiểu tại Hà Nam, nhưng các khoản thưởng này giúp mức lương của họ trở nên cạnh tranh trong lĩnh vực sản xuất. Các khoản thưởng này thường được trả sau ba đến bốn tháng để đảm bảo giữ chân nhân tài.

Nhiều công nhân ưa chuộng sự linh hoạt của hợp đồng ngắn hạn và mức lương theo giờ cao hơn. Tuy nhiên, nhiều người cho biết họ phải làm thêm giờ rất nhiều để tăng lương theo giờ, có thể thấp tới 12 Nhân dân tệ (44.000 đồng) đối với một số công nhân, nhưng dao động từ 25 (92.000 đồng) đến 28 Nhân dân tệ đối với hầu hết, tùy thuộc vào trình độ kinh nghiệm và chu kỳ tuyển dụng. CLW nhận thấy nhiều nhân viên làm việc 60 giờ mỗi tuần và những người khác lên đến 75 giờ.

Một công nhân đã làm việc tại nhà máy hơn một tháng chia sẻ với FT rằng cô thường làm thêm hai tiếng rưỡi mỗi ngày, sáu hoặc bảy ngày một tuần. "Một số quản lý có thái độ không tốt", cô nói. "Chúng tôi làm việc chăm chỉ, nhưng họ cứ thúc ép và gây áp lực cho chúng tôi."

Nguồn: FT