Buồn của nền kinh tế lớn nhất châu Á: Ồ ạt xây chung cư lợn nhưng dư cung khiến doanh nghiệp thua lỗ, giá thịt giảm sốc chỉ còn 1/3

Trung Quốc đang trải qua một nghịch lý: càng hiện đại hóa chăn nuôi, thị trường thịt lợn lại càng dễ rơi vào vòng xoáy dư cung – giá giảm – thua lỗ. Trong câu chuyện này, mô hình “chung cư nuôi lợn ” - ám chỉ các trang trại lợn nhiều tầng, vận hành kiểu nhà máy không chỉ là tác nhân, mà còn là một biểu tượng rõ rệt cho cách Trung Quốc bơm mạnh nguồn cung theo logic quy mô, trong khi nhu cầu tiêu thụ đã chậm lại.

Sau cú sốc dịch tả lợn châu Phi làm ngành chăn nuôi lao đao những năm trước, ưu tiên số một của Bắc Kinh là an ninh thực phẩm và ổn định giá thịt. Điều đó thúc đẩy quá trình thay thế các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ bằng các tổ hợp nuôi công nghiệp, kín, có kiểm soát dịch bệnh tốt hơn. Các tòa nhà nuôi lợn nhiều tầng ra đời trong bối cảnh này nhằm tiết kiệm đất, quản trị theo quy trình, tự động hóa cho ăn – thông gió – xử lý chất thải, và đặc biệt là tăng khả năng “khóa chặt” an toàn sinh học. Trung bình có khoảng 500.000 con mỗi cơ sở.

Ông Yang Hanchun, Phó viện trưởng Trường Thú y (Đại học Nông nghiệp Trung Quốc), nhận định trên nhật báo kinh tế Jingji Ribao rằng các hộ nhỏ lẻ không thể cùng lúc hiện đại hóa phòng dịch và quản lý. Theo kênh tài chính Cailianshe, giai đoạn 2019-2020, khoảng 4 triệu hộ nuôi nhỏ rời ngành mỗi năm, trong khi các tập đoàn công nghiệp ồ ạt xây “chung cư nuôi lợn ” để nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường. Đầu tư vào ngành này năm 2019 tăng hơn 741% so với năm trước đó.

Một số ông lớn có thể kể đến như Muyuan, Wen’s, Twins và New Hope. Hiện họ chiếm khoảng 20% tổng sản lượng, tương đương toàn bộ đàn lợn châu Âu.

Trang trại lợn lớn nhất nước nằm ở Nam Dương, tỉnh Hà Nam, với 21 tòa nhà sáu tầng, nuôi 84.000 con. Trang trại ở Ngạc Châu, tỉnh Hồ Bắc, với hai tháp 26 tầng cũng chứa tới 600.000 con lợn . Chất thải từ các cơ sở này được tận dụng để cung cấp năng lượng cho nhà máy xi măng lân cận.

Đặc biệt, các trang trại có hệ thống thông gió, sưởi ấm, giám sát sức khỏe, cho ăn và xử lý chất thải tự động hóa hoàn toàn. Bác sĩ thú y tập sự được tuyển dụng, sinh sống ngay tại ký túc xá. Công nhân chăn nuôi và khử trùng nhận mức lương tương đương 700-1.300 USD mỗi tháng.

Tuy nhiên, vấn đề là khi mô hình nhà máy được nhân rộng, đường cung “phình” ra nhanh hơn tốc độ hấp thụ của thị trường. Reuters mô tả các doanh nghiệp nông nghiệp lớn đã hiện đại hóa và mở rộng đàn nhanh đến mức giá lợn hơi lao dốc khi nhu cầu yếu đi, khiến thua lỗ và áp lực nợ tăng.

Theo nền tảng dữ liệu CEIC, ngày 24/12, mỗi kg thịt hơi tại trang trại ở mức 11,9 nhân dân tệ (1,67 USD), giảm hơn 3 lần so với cuối tháng 10/2019. Trung bình giai đoạn 2009-2025, giá lợn hơi ở mức 14,5 nhân dân tệ (2 USD) một kg.

Nếu nhìn theo cơ chế thị trường, đây là vòng lặp quen thuộc của ngành hàng hóa: lúc giá tốt thì đầu tư ồ ạt; khi năng lực mới đi vào vận hành đồng loạt thì thị trường bị “ngập hàng”.

Nguồn cung dư thừa còn do tình trạng vỗ béo lần hai - chiến thuật đầu cơ của các trại nhỏ. Thay vì tái đàn bằng con giống, họ mua lợn đã đến tuổi xuất chuồng từ các doanh nghiệp lớn, nuôi thêm vài tháng để tăng trọng lượng 40-50 kg.

“Việc này có thể dẫn tới thiếu hụt ngắn hạn rồi lại dư thừa, khiến giá biến động mạnh và làm thị trường bất ổn”, Pan Chenjun, chuyên gia phân tích tại Rabobank nhận định.

Cơ quan quản lý cũng lo ngại tình trạng này làm lãng phí thức ăn, đi ngược chủ trương giảm phụ thuộc vào ngũ cốc nhập khẩu. “Lợn đạt hiệu quả kinh tế cao nhất ở mức khoảng 120 kg. Vượt ngưỡng đó, chúng ăn nhiều nhưng tăng trọng ít đi”, Pan nói.

Thực tế, một dự án nuôi công nghiệp nhiều tầng thường cần vốn lớn, thời gian xây dựng – vận hành dài, và khi đã chạy thì doanh nghiệp có động cơ duy trì công suất để khấu hao, trả nợ, giữ thị phần. Reuters ghi nhận ngay cả lúc thua lỗ, một số nhà sản xuất lớn vẫn do dự trong việc giảm đàn/đóng bớt công suất, vì họ đã đầu tư lớn và muốn trụ để giành thị phần.

Hiện, nhu cầu tiêu thụ không còn tăng như trước. Reuters dẫn ý kiến của một nhà nghiên cứu thuộc hệ thống nghiên cứu nông nghiệp Trung Quốc rằng tiêu thụ thịt lợn đã “chạm trần”, khó tăng thêm trong ngắn hạn. Bối cảnh kinh tế chậm lại cũng kéo sức mua đi xuống, tạo ra khoảng cách cung–cầu.

Khi dư cung xuất hiện, hệ quả lan sang nhiều tầng nấc: giá lợn giảm, biên lợi nhuận mỏng, doanh nghiệp gồng nợ; hộ nuôi nhỏ dễ bị loại khỏi cuộc chơi; còn với kinh tế vĩ mô, giá thịt lợn giảm lại tác động đến rổ CPI (thịt lợn là mặt hàng cực nhạy trong lạm phát Trung Quốc). Financial Times từng chỉ ra giá thịt lợn giảm sâu đã góp phần tạo áp lực giảm phát trong giai đoạn 2023–đầu 2024.

Được biết trước áp lực dư cung, giới chức Trung Quốc đã kêu gọi các doanh nghiệp chăn nuôi đầu ngành giảm đàn nái và sản lượng giết mổ. Muyuan đang nỗ lực hạ chi phí xuống 12 nhân dân tệ (1,7 USD) mỗi kg, đồng thời xúc tiến việc niêm yết trên sàn chứng khoán Hong Kong nhằm vượt qua giai đoạn khó khăn cho tới khi giá phục hồi.

Theo: Le Monde, Reuters