Chi cục Hải quan Khu vực II: Nhiều thách thức trong chống buôn lậu, hàng giả... qua sàn thương mại điện tử

Khó khăn nhất là thông tin trao đổi, thẩm quyền điều tra...

Trao đổi với Thanh Niên về những khó khăn thách thức mà lực lượng hải quan gặp phải trong công tác phòng chống buôn lậu , gian lận thương mại qua hình thức thương mại điện tử xuyên biên giới, Đội kiểm soát hải quan (Chi cục Hải quan Khu vực II) cho biết: "Việc trao đổi, chia sẻ thông tin giữa các lực lượng đôi khi còn liên quan đến công tác bảo vệ bí mật nhà nước, hình thức bằng văn bản nên còn chưa được kịp thời, nhanh chóng. Bên cạnh đó, Khó khăn nhất là phối hợp, trao đổi, chia sẻ thông tin, cơ sở dữ liệu giữa các cơ quan, lực lượng chức năng còn chưa được tốt, chưa được nhịp nhàng. Thường việc nắm bắt các vụ việc vi phạm của các lực lượng chức năng chủ yếu thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, chưa có kênh chia sẻ thực sự hữu hiệu giữa các lực lượng".

Hơn nữa, thẩm quyền điều tra, xác minh của cơ quan hải quan còn hạn chế, đặc biệt là những phát sinh liên quan trong nội địa; công tác chia sẻ thông tin trong việc kiểm tra, xác minh thông tin cá nhân phục vụ cho công tác chống buôn lậu , gian lận thương mại gặp khó khăn, mất nhiều thời gian. Bức tranh bao quát, toàn cảnh, hiệu quả, quan trọng nhất đối với công tác chống buôn lậu là việc thu thập xử lý thông tin trên cơ sở số hóa dữ liệu trên hệ thống. Nhưng do chưa có hệ thống dữ liệu tích hợp hữu dụng, công cụ phân tích đánh giá dữ liệu hỗ trợ, hệ thống thông quan điện tử VNACCS/VCIS cũng đã lỗi thời... nên công tác đấu tranh phòng chống buôn lậu , gian lận thương mại của hải quan chủ yếu dựa vào năng lực, trình độ, kinh nghiệm của công chức hải quan là chính.

"Các đối tượng thường lợi dụng thủ tục đơn giản, thuận tiện theo quy định của Công ước Bưu chính thế giới và việc tạo thuận lợi trong việc gửi hàng quà biếu, quà tặng của các cá nhân ở nước ngoài gửi cho các cá nhân ở Việt Nam và ngược lại, để cất giấu, ngụy trang hàng hóa vi phạm. Trong Công ước Bưu chính thế giới quy định các nước thành viên và nhà khai thác được chỉ định không phải chịu trách nhiệm đối với khai báo hải quan dưới mọi hình thức, do đó cơ quan hải quan gặp khó khăn trong việc gắn trách nhiệm của các công ty bưu chính, chuyển phát nhanh quốc tế khi phát hiện vi phạm, đặc biệt liên quan đến lĩnh vực ma túy, tiền chất từ nước ngoài vào Việt Nam", một công chức hải quan cho hay.

Hơn nữa, thường việc mua bán giao dịch qua các sàn giao dịch thương mại điện tử, mạng xã hội để đặt hàng giả , giả mạo nhãn hiệu, hàng nhái... diễn ra từ nước ngoài. Sau đó, những người này sử dụng phương thức thủ đoạn không khai hoặc khai sai để nhập lậu vào Việt Nam tiêu thụ. Lợi dụng việc chia tách hàng hóa thành nhiều đơn hàng, nhiều vận đơn thứ cấp, nhiều tờ khai hải quan với trị giá khai báo dưới 1 triệu đồng trên một tờ khai để đáp ứng điều kiện khai báo tờ khai đáp ứng tiêu chuẩn, định mức miễn thuế theo quy định tại Nghị định số 134 và Nghị định số 128 của Chính phủ...

Trong thực tế, đặc thù hàng hóa gửi qua dịch vụ chuyển phát nhanh, bưu chính có số lượng gói, kiện rất lớn, hàng hóa đi và đến từ nhiều nước khác nhau, vì thế yêu cầu thông quan hàng hóa đúng thời hạn, đảm bảo việc kiểm tra, giám sát và kiểm soát chống buôn lậu là một áp lực rất lớn đối với cơ quan hải quan. Theo Chi cục Hải quan Khu vực II, quá trình đấu tranh của cơ quan hải quan thường gặp không ít khó khăn do các đối tượng đánh lừa lực lượng chức năng bằng cách ghi địa chỉ không rõ ràng, không có số căn cước công dân. Đặc biệt, trong một số vụ việc ma túy thì các đối tượng thường không nhận hàng ngay mà để theo dõi thời gian lâu mới nhận hàng. Thế nên, khi phát hiện ra thường không xác định được chủ hàng thật và không bắt được đối tượng cầm đầu. "Các đối tượng chủ mưu, cầm đầu thường liên hệ mua bán ma túy qua mạng xã hội, hai bên không biết nhau và dùng địa chỉ giả…", vị này cho hay.

Sớm có nghị định về quản lý hải quan

Khó khăn là thế, lại quản lý trên địa bàn rộng phức tạp, nên một số đơn vị cung cấp dịch vụ vận chuyển, bưu chính, chuyển phát nhanh để vận chuyển hàng hóa nhập lậu, hàng giả , hàng cấm, hàng hóa vi phạm sở hữu trí tuệ giao dịch qua thương mại điện tử nhằm trốn tránh kiểm tra, thanh tra của của các lực lượng chức năng. Trong khi đó, Việt Nam hiện chưa có quy định riêng cho hoạt động thương mại điện tử đối với hàng hóa xuất nhập khẩu. Do đó, không những người mua, bán, vận chuyển hàng hóa gặp khó khăn mà cơ quan quản lý nhà nước cũng gặp khó khăn trong công tác quản lý, thống kê, thu thập thông tin, đấu tranh chống gian lận thương mại, buôn lậu , vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới.

Được biết, hiện cơ quan hải quan đang trong quá trình tham mưu xây dựng nghị định về quản lý hải quan đối với hoạt động xuất nhập khẩu qua giao dịch thương mại điện tử để tạo hành lang pháp lý về hải quan với hàng xuất nhập khẩu qua thương mại điện tử. Nghị định này, dự kiến sẽ được ban hành trong thời gian tới, sẽ thiết lập khung pháp lý rõ ràng cho việc quản lý hàng hóa giao dịch qua thương mại điện tử, bảo đảm các giao dịch này tuân thủ các quy định về hải quan và thuế.

Một trong những điểm mới của dự thảo nghị định là xây dựng cơ chế phối hợp giữa các cơ quan quản lý, bao gồm các đơn vị quản lý chính sách thương mại điện tử, chính sách mặt hàng và thanh toán; mục tiêu là tạo ra một hệ thống quản lý đồng bộ và minh bạch, giúp các tổ chức, cá nhân tham gia thương mại điện tử có thể thực hiện giao dịch thuận lợi, đồng thời bảo đảm việc quản lý chặt chẽ từ phía Nhà nước.

"Cơ quan hải quan luôn tạo thuận lợi cho các hoạt động giao dịch thương mại điện tử dựa trên nguyên tắc tuân thủ các thông lệ quốc tế cũng như các công ước về quản lý đối với hàng hóa vận chuyển, bưu chính chuyển phát nhanh, tuân thủ các tiêu chuẩn miễn thuế theo các quy định của luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu. Bên cạnh đó, cơ quan hải quan cũng tiếp tục rà soát các chủ trương, chính sách để bảo đảm các quy định của hoạt động thương mại điện tử vừa tạo thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân được thực hiện mua bán nhanh chóng, cũng như bảo hộ nền sản xuất trong nước", Chi cục Hải quan Khu vực II nhấn mạnh.