Lo hộ kinh doanh gặp 'cú sốc thuế'

Trên 200 triệu đồng đóng thuế thế nào?

Một trong những quy định được quan tâm nhiều nhất thời gian qua chính là ngưỡng doanh thu chịu thuế của hộ kinh doanh. Theo Quyết định 3389 của Bộ Tài chính, hộ kinh doanh được chia thành 3 nhóm để xác định nghĩa vụ thuế. Trong đó, nhóm 1 với hộ kinh doanh có doanh thu dưới 200 triệu đồng/năm sẽ không phải nộp thuế giá trị gia tăng (GTGT) và thuế thu nhập cá nhân (TNCN); nhóm 2 có doanh thu từ trên 200 triệu đồng - dưới 3 tỉ đồng/năm thì đóng thuế theo tỷ lệ trên doanh thu và theo ngành nghề, dao động từ 1 - 5%...

Đến thời điểm này, vẫn có nhiều nhầm lẫn về việc đóng thuế của hộ kinh doanh. Nhiều người vẫn lầm tưởng, doanh thu 200 triệu đồng trở lên thì chỉ đóng phần vượt. Ví dụ, hộ kinh doanh có doanh số 230 triệu đồng/năm sẽ đóng thuế cho phần vượt là 30 triệu đồng. Bà Nguyễn Phương Loan (TP.HCM) thắc mắc: Doanh thu năm dưới 200 triệu đồng sẽ không đóng thuế, nhưng lên 210 triệu đồng/năm, hộ kinh doanh sẽ đóng thuế theo tỷ lệ trên ngưỡng được miễn thuế là 10 triệu đồng hay đóng thuế theo tỷ lệ trên tổng doanh thu 210 triệu đồng/năm? "Tôi bán hàng tạp hóa, sẽ đóng 3% trên 10 triệu đồng hay 3% trên 210 triệu đồng? Nếu 3% trên 210 triệu đồng là quá vô lý bởi trong đó có 200 triệu đồng doanh thu là không đóng thuế", bà Loan nói.

ẢNH: LAM NGHI

Tương tự, bà Thu Hoài (Khánh Hòa) cũng băn khoăn với hộ kinh doanh nhóm 2. Bà nói bản thân bán hàng tạp hóa, tiền hàng bán ra thì cao nhưng lợi nhuận bán mỗi món hàng tối đa 5%, phổ biến 2 - 3%. Chẳng hạn, nhập một thùng bia giá 250.000 đồng, bán ra 255.000 đồng, lợi nhuận một thùng bia chỉ 2%, chưa tính các chi phí điện, nước, mặt bằng... "Ở đây, tôi tự làm nên không có thuê nhân viên. Nhưng nếu bán thùng bia mà đóng thuế như vậy thì mình kinh doanh không có lãi, làm không công hay sao? Đó là chưa nói nhiều rủi ro về hàng hóa như hàng tăng đột ngột cũng tự chịu trách nhiệm. Tại các tỉnh lẻ, tiệm tạp hóa bán đắt hơn bên cạnh 1.000 đồng thôi cũng bị mất khách", bà Hoài chia sẻ.

Chuyên gia thuế Đinh Thị Huyền, Giám đốc Công ty CP tư vấn thuế Savitax, thừa nhận nhiều hộ kinh doanh đang có sự nhầm lẫn trong quy định thuế. Quy định doanh thu một năm từ 200 triệu đồng đến dưới 3 tỉ đồng là đóng thuế theo phần trăm trên toàn bộ doanh thu, chứ không phải đóng phần vượt. Dù vậy bà Huyền cho rằng đề xuất tính thuế trên tổng doanh thu là không hợp lý và cần xem xét lại. Bởi cách tính này sẽ tạo "cú sốc thuế" cho hộ kinh doanh. Bởi chỉ cần vượt ngưỡng 200 triệu đồng/năm một chút, là hộ kinh doanh phải đóng khoản thuế lớn trên toàn bộ doanh thu, gây tâm lý lo ngại và không khuyến khích phát triển.

Ngưỡng doanh thu chịu thuế 200 triệu đồng/năm không phù hợp

Trong khi đó, ngưỡng chịu thuế 200 triệu đồng cũng không nhận được sự ủng hộ của hầu hết ý kiến. Thảo luận mới đây, đại biểu Quốc hội Trần Văn Lâm (Bắc Ninh) cho rằng tính thuế trên doanh thu là "hết cả lãi" của hộ, cá nhân kinh doanh. Ông nhấn mạnh quy định về ngưỡng doanh thu không chịu thuế của hộ, cá nhân kinh doanh tại luật Thuế TNCN cũng là bất hợp lý. Với người kinh doanh, mức doanh thu 200 triệu

đồng/năm, tương đương chỉ 16,6 triệu đồng/tháng, lợi nhuận bình quân giả sử cao nhất 10% thì thu nhập thực tế mới chỉ có 1,6 triệu đồng/tháng đã phải nộp thuế. Trong khi đó, người có thu nhập phải chịu thuế là từ 10 - 11 triệu đồng/tháng, nên nếu áp dụng quy định như vậy cho người kinh doanh sẽ là thiệt thòi khi họ còn có người phụ thuộc và mức lãi thấp.

Hoàn toàn đồng ý với phân tích của đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Ninh, bà Đinh Thị Huyền cũng cho rằng quy định ngưỡng chịu thuế với doanh thu từ 200 triệu đồng/năm trở lên là chưa hợp lý và không theo kịp chi phí sinh hoạt thực tế. Nếu so sánh mức giảm trừ cho bản thân người nộp thuế TNCN là 15,5 triệu đồng/tháng, tương đương 186 triệu đồng/năm, dự kiến áp dụng từ năm 2026, thì hộ kinh doanh có doanh thu 200 triệu đồng/năm, sau khi trừ các chi phí đầu vào, lợi nhuận ròng có thể thấp hơn mức giảm trừ của một cá nhân đi làm. Chẳng hạn, đối với hộ gia đình kinh doanh là hai vợ chồng, mở quán bán cà phê và nuôi hai người con, tổng mức giảm trừ gia cảnh của họ rất lớn. Thế nên, việc áp ngay thu nhập từ ngưỡng 200 triệu đồng doanh thu là đóng thuế, đồng nghĩa với việc nhà nước đang thu thuế cả vào phần thu nhập chỉ đủ chi trả chi phí sinh hoạt thiết yếu của gia đình họ. Điều này tạo sự bất công giữa hai nhóm đối tượng.

Bà Huyền nhấn mạnh: "Ngưỡng doanh thu chịu thuế 200 triệu đồng/năm là đang đánh thuế vào nhóm hộ kinh doanh "vừa đủ sống" chứ chưa phải nhóm có thu nhập dư dả. Theo tôi, ngành tài chính khảo sát thực tế kỹ lưỡng, dựa trên thu nhập bình quân của người dân; biên độ lợi nhuận ròng thực tế của các ngành nghề khác nhau (để phân biệt doanh thu và lợi nhuận); chi phí cố định và chi phí sinh hoạt tối thiểu. Mục tiêu cuối cùng với thu thuế là ngưỡng chịu thuế phải phản ánh đúng thực tế thu nhập và chi phí, từ đó khiến hộ kinh doanh có thể yên tâm kinh doanh, tạo điều kiện cho nền kinh tế tư nhân phát triển bền vững".

Hộ kinh doanh Thu Hoài đề xuất, nhóm hộ kinh doanh không đóng thuế nên có doanh thu dưới 1 tỉ đồng/năm do lợi nhuận của nhóm này "vô cùng thấp", từ 1 - 3%; nhóm 2 nên từ 1 - 10 tỉ đồng/năm... Bà Hoài nói thẳng: "Doanh thu 1 tỉ đồng/năm mà cả gia đình, lãi cả năm giỏi lắm 100 triệu đồng. Đa số hộ kinh doanh bán hàng có mức lợi nhuận vô cùng mỏng, nếu đóng thuế cần khảo sát trên lợi nhuận ước tính. Những con số này thì cơ quan quản lý thừa sức tính toán biết".

PGS-TS Đinh Xuân Thảo, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, nhấn mạnh: Chính sách thuế đối với cá nhân, hộ kinh doanh cần được nghiên cứu kỹ lưỡng quy định, bảo đảm phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 68 và mục tiêu cải thiện đời sống cho người dân. Hơn nữa, trong giai đoạn chuyển tiếp phương pháp thực hiện nghĩa vụ thuế, chắc chắn có nhiều cái cần phải điều chỉnh khi áp dụng triển khai. Trước mắt, nếu thấy quy định nào thiếu thực tế, không phù hợp nên chỉnh sửa trước khi áp dụng chính thức, sẽ giảm việc sau này.