Lột xác ngoạn mục

Một trong những diễn biến chính trị thế giới nổi bật nhất và đáng được chú ý đến nhất trong năm 2025 là Trung Á bất ngờ chuyển biến từ một khu vực chiến lược thứ yếu và vùng đệm bị lãng quên trở thành điểm xoay chiến lược về địa chính trị và quan hệ quốc tế. 

Cả ở biểu hiện bên ngoài lẫn trong thực chất, điều này có nghĩa là vai trò và ảnh hưởng của Nga ở nơi đây bị suy giảm, mối quan hệ giữa Nga với các quốc gia Trung Á không hẳn xấu đi nhưng đã trở nên lỏng lẻo. Như thế cũng tức là Nga bị bất lợi và những đối tác lớn bên ngoài khác như Trung Quốc, Mỹ, Nhật Bản hay Liên minh châu Âu (EU) được lợi nhiều.

Có thể thấy rất rõ điều ấy từ các hoạt động ngoại giao liên quan đến khu vực này trong năm nay. Nổi bật là việc Trung Quốc tổ chức cuộc gặp cấp cao lần thứ 2 với các quốc gia Trung Á (tháng 6); Tổng thống Nga Vladimir Putin tới Tajikistan dự cuộc gặp cấp cao giữa Nga với các quốc gia Trung Á (tháng 10) và tới Kyrgyzstan dự cuộc gặp cấp cao của Tổ chức Hiệp ước an ninh tập thể (CSTO) hồi tháng 11; Tổng thống Mỹ Donald Trump chủ trì cuộc gặp cấp cao với 5 quốc gia Trung Á tại Washington (tháng 11); Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi tổ chức cuộc gặp cấp cao với các quốc gia Trung Á trong tuần này. 

Kết quả đáng kể nhất của chuỗi sự kiện ngoại giao trên là các đối tác lớn cam kết đầu tư lớn vào Trung Á , nhiều dự án hợp tác giá trị cao được triển khai thực hiện làm thay đổi hoàn toàn vị thế địa chính trị của khu vực này.

Tổng thống Mỹ Donald Trump khởi xướng chương trình hợp tác đầu tư 25 tỉ USD về phát triển cơ sở hạ tầng và năng lượng. Trung Quốc khởi động lại dự án xây dựng tuyến đường xe lửa Trung Quốc - Kyrgyzstan - Uzbekistan. Nhật Bản và EU tăng cường đầu tư tham gia dự án Tuyến vận tải quốc tế xuyên vùng Caspi. 

Nhiều thỏa thuận giữa các đối tác bên ngoài với các quốc gia ở Trung Á nhằm khai thác và sử dụng nguồn khoáng sản quý hiếm dồi dào ở khu vực như uranium hay đất hiếm, kim loại hiếm. Trung Á cũng trở thành tâm điểm và mắt xích quan trọng mới của chuỗi cung ứng toàn cầu, châu lục và khu vực.

Khu vực này đã lột xác thực sự và rất ngoạn mục trên nhiều phương diện, đặc biệt về địa chính trị, quan hệ quốc tế và kinh tế đối ngoại. Sự chuyển biến này có nguyên nhân ở thời cuộc và sự tự tin mới của các quốc gia Trung Á . Nga bị sa sút vai trò nổi trội nhất xưa nay ở khu vực này trong khi ảnh hưởng của các đối tác bên ngoài khác gia tăng mạnh mẽ. 

Trung Á không còn là sân sau của Nga nữa, cả ở bên ngoài lẫn trong thực chất, cho dù vai trò an ninh của Moscow tại đây vẫn lấn át. Các đối tác lớn bên ngoài đã tận dụng những diễn biến này để gây dựng và gia tăng vị thế, ganh đua với Nga và làm suy giảm vai trò của Moscow ở Trung Á .

Bản thân các quốc gia Trung Á có sự điều chỉnh chính sách đối ngoại, tăng cường tự chủ chiến lược, tự tin hơn trong quan hệ với những nước lớn. Các nước Trung Á cũng thực thi cái gọi là "ngoại giao đa vector" - tách dần xa Nga và xích gần các đối tác khác nhưng vẫn chủ ý duy trì cân bằng chiến lược tương đối giữa Nga và các đối tác này. Sự lột xác ấy của khu vực sẽ tác động ngày càng mạnh mẽ đến thế giới bên ngoài khu vực.