Luôn mạnh miệng cảnh báo EU nhưng dầu mỏ của Nga lại đang 'ngấm dần' các đòn trừng phạt

Ngành dầu mỏ của Nga, ngành kinh tế quan trọng bậc nhất, đem lại nguồn thu quan trọng cho ngân sách Nga, đã có dấu hiệu ''chững lại'' khi các khách hàng phương Tây xa lánh dòng dầu của Nga. Trong khi Matxcơva đang cố gắng để thay thế doanh số bị mất ở phương Tây bằng doanh số tại các thị trường châu Á mới nổi.

Chiến dịch quân sự mà Tổng thống Vladimir Putin phát động ở Ukraine đang gây tác động cho chính ngành kinh tế then chốt của Nga: Các kho dầu đang không còn sức chứa; cơ sở hạ tầng cùng với dịch vụ logistics không cho phép Nga xuất khẩu toàn bộ lượng dầu thô bị phương Tây xa lánh sang các nước như Trung Quốc, Ấn Độ; các nhà máy lọc dầu buộc phải giảm công suất, do sản phẩm làm ra phải chất kho. Và dẫn đến việc các công ty dầu mỏ Nga đang phải cắt giảm sản lượng khai thác.

Điều này xảy ra tại thời điểm Nga, với tư cách là thành viên chủ chốt trong Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ và các đối tác (OPEC+), được phép nâng sản lượng thêm 100.000 thùng/ngày theo thỏa thuận của liên minh, nằm trong kế hoạch tăng sản lượng 400.000 thùng/ngày mà OPEC+ đã thống nhất.

Nga vẫn thu được khoản tiền lớn từ xuất khẩu dầu mỏ, nhờ vào giá dầu tăng cao. Ngành kinh tế này của Nga vẫn chưa chính thức bị trừng phạt, ngoại trừ Mỹ và Anh ban hành lệnh cấm mang tính biểu tượng vì không phải là nước nhập khẩu chính. Trước thời điểm nổ ra cuộc chiến, Liên minh châu Âu (EU) vẫn là đầu mối nhập khẩu lớn, tiêu thụ 48% dầu thô xuất khẩu của Nga.

Tuy nhiên, sau khi Nga mở chiến dịch quân sự ở Ukraine, nhiều khách hàng châu Âu đã tìm cách tránh xa dầu thô Nga. Xuất khẩu dầu mỏ, khí đốt mang lại 45% tổng thu ngân sách cho Nga. Theo Cơ quan năng lượng quốc tế (IEA), riêng xuất khẩu dầu thô mang về cho Nga khoản thu 700 triệu USD/ngày.

Tổng doanh thu từ xuất khẩu năng lượng của Nga trong năm 2022 vẫn đạt mức cao.

Tiền vẫn chảy về phía Nga, nhưng ngành dầu mỏ của nước này đã cho thấy nhiều dấu hiệu khó khăn do các vòng trừng phạt của phương Tây bắt đầu ngấm hiệu lực. Điều này có thể sẽ còn tệ hơn trong những tháng tới khi ngày càng có nhiều khách hàng từ chối dầu thô và các sản phẩm từ dầu thô của Nga.

Dữ liệu do Energy Intelligence cung cấp cho thấy xuất khẩu dầu thô và khí ngưng tụ của Nga trong 10 ngày đầu tháng 4 này đạt ngưỡng sản lượng 10,365 triệu thùng/ngày, thấp hơn 600.000 thùng/ngày so với mức trung bình trong tháng 3, với 10,996 thùng/ngày.

Theo đánh giá dự báo của IEA, nguồn cung và xuất khẩu dầu thô của Nga sẽ tiếp tục giảm, với mức suy giảm 1,5 triệu thùng/ngày trong tháng 4, khi các nhà máy lọc dầu cắt giảm quy mô hoạt động, còn khách hàng tiếp tục có xu hướng từ bỏ nguồn dầu từ Nga, khiến kho dự trữ tại Nga đầy. Từ tháng 5 trở đi, sản lượng khai thác của Nga có thể giảm tới 3 triệu thùng/ngày do tác động từ các lệnh trừng phạt quốc tế cũng như hành động "tự cấm vận" của nhiều khách hàng.

Cuộc "đình công" của khách mua hàng buộc một số nhà máy lọc dầu của Nga hoạt động cầm chừng. Theo Torbjorn Tornqvist, giám đốc điều hành hãng Gunvor, điều này đồng nghĩa với việc Nga sẽ phải xuất khẩu nhiều hơn dầu thô thay vì các sản phẩm lọc dầu, xăng dầu thành phẩm và điều này là không thể, khiến sản lượng khai thác của Nga sụt giảm.

Trong thư gửi Phó Thủ tướng Nga Alexander Novak mà tờ Kommersant (Thương gia) tiếp cận được hồi tháng trước, Vagit Alekperov – Chủ tịch hãng Lukoil, tập đoàn dầu mỏ lớn thứ hai tại Nga, cho biết sản lượng giao hàng của tập đoàn giảm, tồn kho sản phẩm xăng dầu tăng. Lãnh đạo Lukoil đề xuất hướng xử lý điều chuyển một phần lượng nhiên liệu này tới các nhà máy phát điện, nhằm tránh quá tải đối với năng lực kho chứa hệ thống.

Theo các nhà phân tích, Nga không có được hệ thống kho chứa đủ lớn để lưu trữ dầu và các sản phẩm xăng dầu.

Tổng thống Nga Vladimir Putin tự tin rằng Nga có thể tìm kiếm những khách hàng mới ở châu Á. Đặc biệt là các đầu mối nhập khẩu ở Trung Quốc và Ấn Độ, đang đặt mua nhiều lô dầu thô của Nga mà phương Tây xa lánh.  Nhưng những khó khăn về logistics, chi phí vận tải cao, rủi ro bảo hiểm, bảo lãnh ngân hàng cùng với rắc rối trong phương thức thanh toán khiến khách hàng châu Á không thể đứng ra mua toàn bộ lượng dầu thô mà từ trước đến nay Nga vẫn thường xuất bán sang thị trường châu Âu.