Một năm nhiệm kỳ hai của ông Trump: Chi phí sinh hoạt tại Mỹ tiếp tục leo thang

Sau gần một năm bước vào nhiệm kỳ tổng thống thứ hai, ông Donald Trump đang đối mặt với nghịch lý lớn nhất trong chính sách kinh tế của mình: chi phí sinh hoạt tại Mỹ vẫn ở mức cao, lạm phát chưa hạ nhiệt đáng kể, trong khi Tổng thống liên tục khẳng định giá cả đang giảm nhanh.

Dữ liệu mới nhất cho thấy lạm phát của Mỹ vẫn quanh ngưỡng 3%, gần như không thay đổi so với thời điểm ông Trump tuyên thệ nhậm chức. Nhiều nhóm hàng thiết yếu, từ thực phẩm, năng lượng đến các dịch vụ cơ bản, tiếp tục tăng giá, đi ngược lại lời hứa tranh cử từng giúp ông trở lại Nhà Trắng.

Lời hứa khi tranh cử

Trong chiến dịch tranh cử hồi tháng 9/2024, ông Trump từng tuyên bố: “Ngay từ ngày tôi đặt tay tuyên thệ, chúng ta sẽ lập tức kéo giá xuống và đưa nước Mỹ trở lại thời kỳ chi phí phải chăng”. Thông điệp này đánh trúng tâm lý bất mãn của cử tri sau giai đoạn lạm phát cao kỷ lục hậu đại dịch.

Tuy nhiên, gần một năm sau, giá cả trên diện rộng không những không giảm mà còn tiếp tục tăng. Theo số liệu hồi tháng 9, lạm phát hằng năm của Mỹ đạt 3%, gần như trùng khớp với mức ghi nhận vào Ngày Nhậm chức. Thực phẩm đắt hơn, hóa đơn tiền điện tăng, chi phí mua ô tô và nhà ở vẫn ở mức cao.

Các chuyên gia kinh tế cho rằng kỳ vọng giá tiêu dùng đồng loạt giảm là không thực tế. Trong lịch sử, giá cả hiếm khi đi xuống trên toàn nền kinh tế, trừ những giai đoạn khủng hoảng nghiêm trọng như Đại suy thoái. Trong kịch bản tích cực nhất, lạm phát chỉ có thể giảm tốc, chứ không đảo chiều.

Các chỉ báo kinh tế và khảo sát dư luận đều cho thấy người dân Mỹ vẫn cảm nhận rõ áp lực chi phí sinh hoạt. Theo Gallup, chỉ 21% người trưởng thành tại Mỹ trong tháng 11 đánh giá tình hình kinh tế là “tốt” hoặc “rất tốt”, mức thấp nhất trong vòng 17 tháng. Có tới 40% cho rằng điều kiện kinh tế hiện nay là “kém”.

Dữ liệu từ Bank of America cho thấy khoảng 24% hộ gia đình Mỹ đang sống trong tình trạng “làm bao nhiêu tiêu bấy nhiêu”. Fitch Ratings ghi nhận tỷ lệ người vay dưới chuẩn chậm trả các khoản vay mua ô tô đã tăng lên mức cao kỷ lục, vượt cả giai đoạn đại dịch COVID-19 và cuộc Đại suy thoái.

Theo Moody’s Analytics, mỗi tháng một hộ gia đình Mỹ điển hình hiện phải chi thêm khoảng 208 USD so với cùng kỳ năm ngoái để mua cùng một lượng hàng hóa và dịch vụ. Tính theo năm, con số này tương đương gần 2.500 USD. So với thời điểm trước làn sóng lạm phát bùng phát đầu năm 2021, chi phí sinh hoạt mỗi tháng đã tăng hơn 1.000 USD đối với một hộ gia đình trung bình.

Tiền lương trên danh nghĩa có tăng, nhưng với nhiều người, mức tăng đó không đủ để bù đắp giá cả leo thang và tạo ra dư địa tiết kiệm.

Ảnh hưởng từ “bức tường thuế quan”

Một trong những yếu tố được giới phân tích nhắc đến nhiều nhất là chính sách thuế quan quy mô lớn mà ông Trump theo đuổi. Thuế quan thực chất là thuế đánh vào hàng nhập khẩu và ban đầu do doanh nghiệp nhập khẩu chi trả. Tuy nhiên, theo thời gian, phần lớn chi phí này được chuyển sang người tiêu dùng.

Ước tính của Goldman Sachs cho thấy tỷ lệ chi phí thuế quan do người tiêu dùng Mỹ gánh chịu đã tăng nhanh trong năm qua và có thể tiếp tục tăng trong năm tới. Phòng thí nghiệm Ngân sách Yale ước tính các mức thuế hiện hành khiến mỗi hộ gia đình Mỹ tốn thêm khoảng 1.800 USD mỗi năm.

Dữ liệu từ Trường Kinh doanh Harvard cho thấy tính đến đầu tháng 11, giá cả tại Mỹ cao hơn gần 6% so với xu hướng trước khi áp thuế. Một số nhóm hàng tăng mạnh hơn mức trung bình, như quần áo và giày dép (gần 16%), đồ gia dụng và thiết bị gia đình (9%), hay cà phê, trà và ca cao (hơn 9%).

Việc dựng “tường thuế quan” nhằm bảo hộ sản xuất trong nước được xem là có mục tiêu chiến lược nhất định, song cách áp dụng tràn lan đang gây tác động ngược, làm tăng chi phí đầu vào, kéo theo giá bán lẻ và ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng.

Bên cạnh thuế quan, chính sách siết chặt nhập cư của chính quyền Trump cũng được cho là góp phần đẩy giá cả tăng cao. Chiến dịch trục xuất và hạn chế lao động nhập cư đã làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu nhân công trong các lĩnh vực sử dụng nhiều lao động, như nông nghiệp, chế biến thực phẩm và dịch vụ.

Hệ quả là chi phí sản xuất tăng, đặc biệt với thực phẩm. Tính đến tháng 9, giá thực phẩm tại Mỹ tăng với tốc độ hằng năm trên 3%, cao hơn mức lạm phát chung. Sự gián đoạn lao động và chi phí logistics cao tiếp tục gây áp lực lên chuỗi cung ứng trong nước.

Bài toán khó cho Nhà Trắng

Ông Trump gần đây nhiều lần phủ nhận rằng Mỹ đang đối mặt với vấn đề chi phí sinh hoạt. Trong bài phát biểu giờ vàng tại Nhà Trắng hôm 17/12, Tổng thống tiếp tục ca ngợi những thành tựu của mình và cam kết các điều kiện kinh tế sẽ được cải thiện trong năm tới. "Tôi đang kéo những mức giá cao đó xuống và kéo xuống rất nhanh”, ông khẳng định.

Tuy nhiên, lập luận này khó thuyết phục trong bối cảnh các số liệu chính thức, nghiên cứu độc lập và trải nghiệm thực tế của người dân đều cho thấy điều ngược lại. Một cuộc khảo sát mới của Reuters/Ipsos công bố hôm 16/12 cho thấy chỉ 33% người trưởng thành tại Mỹ tán thành cách ông Trump điều hành nền kinh tế.

Bài phát biểu được đưa ra chỉ một ngày trước khi Cục Thống kê Lao động Mỹ (BLS) công bố bản cập nhật lạm phát.

Sau khi chạm mức thấp nhất trong 4 năm là 2,3% vào tháng 4, tức 3 tháng sau khi Tổng thống Trump bắt đầu nhiệm kỳ hai, lạm phát hằng năm kể từ đó đã tăng trở lại theo xu hướng nhích dần lên.

Nhìn tổng thể, các số liệu gần đây của chính phủ Mỹ cho thấy tăng trưởng kinh tế đã phần nào phục hồi sau khi suy giảm trong những tháng đầu năm. Tuy nhiên, cùng lúc đó, dữ liệu cũng phản ánh đà tăng của việc làm đang chậm lại trong nhiệm kỳ hai của ông Trump, tỷ lệ thất nghiệp đã tăng lên mức cao nhất trong vòng 4 năm, trong khi giá tiêu dùng vẫn duy trì ở mức cao.