Mức giảm trừ gia cảnh lạc hậu ngay từ trong đề xuất

Điều chỉnh giảm trừ gia cảnh nhỏ giọt, chưa hợp lý

Tại tài liệu thẩm định dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh (GTGC) của thuế Thu nhập cá nhân (TNCN) vừa được Bộ Tư pháp công bố, Bộ Tài chính đề xuất chọn phương án 2 về mức GTGC. Theo đó, GTGC cho người nộp thuế từ 11 triệu đồng/tháng lên 15,5 triệu đồng/tháng; còn mỗi người phụ thuộc từ 4,4 triệu đồng/tháng lên 6,2 triệu đồng/tháng.

Ảnh: Nhật Thịnh

Theo tính toán của Bộ Tài chính, với mức GTGC mới, những người có thu nhập thấp hơn sẽ được hưởng lợi nhiều hơn. Khi đó, hầu hết người nộp thuế ở bậc 1 hiện nay sẽ chuyển sang diện không phải nộp thuế. Trường hợp người có thu nhập 30 triệu đồng mỗi tháng, có 1 người phụ thuộc hiện tại nộp thuế 1,44 triệu đồng thì theo mức GTGC mới sẽ nộp 580.000 đồng, giảm được 860.000 đồng; người có thu nhập 80 triệu đồng/tháng và có 1 người phụ thuộc hiện phải nộp thuế TNCN là 13,53 triệu đồng/tháng thì sau này sẽ nộp 11,64 triệu đồng, giảm được 1,89 triệu đồng. Những người nhận tiền lương, tiền công 100 triệu đồng/tháng và có 1 người phụ thuộc hiện nay mỗi tháng nộp thuế 19,76 triệu đồng thì sẽ nộp 17,64 triệu đồng, giảm khoảng 2,1 triệu đồng...

Nhận định về phương án nói trên, ông Nguyễn Ngọc Tịnh, Phó chủ tịch Hội Tư vấn và đại lý thuế TP.HCM, cho rằng việc cơ quan soạn thảo luật sử dụng dữ liệu trong quá khứ mà không tính đến mức trượt giá cho năm tiếp theo cũng như sự phát triển của kinh tế VN là vô lý. Việc chỉ tính tốc độ tăng GDP bình quân đầu người từ năm 2020 đến 2025 là 40 - 42% để điều chỉnh mức GTGC mà không tính đến phần tăng của năm 2026 là chưa phù hợp về mặt kỹ thuật cũng như quy chuẩn khi xây dựng luật. Đồng thời, khi xây dựng luật còn phải tính đến nhu cầu thực tế của người dân vì ngoài việc đủ ăn đủ mặc, họ còn phải có nhu cầu tích lũy và sống tốt hơn, bao gồm giải trí, xã hội… Đáng kể hơn, với việc nuôi dưỡng mỗi người phụ thuộc như con cái hay cha mẹ già yếu thì chi phí thực tế sẽ bằng hay thậm chí cao hơn chi phí cho bản thân người nộp thuế. Vì vậy, mức GTGC cho mỗi người phụ thuộc chỉ bằng 40% GTGC bản thân người nộp thuế là không thỏa đáng. 

"VN đang hướng đến nước có thu nhập trung bình cao thì phải tính đến mức GTGC phù hợp, tạo điều kiện cho người nộp thuế có động lực phát triển chứ không phải là gánh nặng về thuế. Vì vậy tôi nghĩ rằng tối thiểu cũng phải nâng mức GTGC cho người nộp thuế lên 18 triệu đồng/tháng. Riêng đối với người phụ thuộc thì sau khi luật Thuế TNCN được sửa đổi và cho phép khấu trừ chi phí giáo dục, y tế thì cũng cần được nâng mức GTGC cao hơn, lên bằng 50% người nộp thuế, tương đương lên 9 triệu đồng/tháng/người", ông Nguyễn Ngọc Tịnh kiến nghị.

TS Nguyễn Ngọc Tú, giảng viên Trường ĐH Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội, phân tích: Nếu xét cho giai đoạn 2020 - 2025 thì mức tăng GTGC tương đối sát thực tiễn. Thế nhưng trong bối cảnh dồn nén từ những năm trước đó đến nay mới điều chỉnh thì con số này chưa đạt được sự kỳ vọng. Một quy định khi thay đổi, nhất là mức GTGC, cần tính đến việc quy định này sẽ được thực hiện trong tương lai, nếu không đến năm 2027 - 2028 lại trở nên lạc hậu.

Theo ông Nguyễn Ngọc Tú, từ năm 2025 trở đi, nền kinh tế vươn mình, bước vào kỷ nguyên mới và sẽ có nguồn vốn lớn trong và ngoài nước. Với tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế trên 2 con số trong những năm tiếp theo, dự báo thu nhập của người lao động cũng sẽ tăng lên, đồng thời giá cả hàng hóa cũng sẽ gia tăng. Một bát phở hôm nay, giá không đứng yên vào những năm tiếp theo. Chính vì vậy, ban soạn thảo cần tính đến mức GTGC phù hợp tốc độ tăng trưởng kinh tế cho những giai đoạn từ năm 2026 - 2030, thậm chí đến 2035. "Mức GTGC là con số tuyệt đối nên mới tồn tại tranh luận. Do đó khi thay đổi luật thuế TNCN trong thời gian tới, nên tính mức GTGC bằng 4 lần lương tối thiểu vùng. Nếu tính theo mức lương tối thiểu vùng hiện nay thì vùng 1, mức GTGC tương đương 20 triệu đồng/tháng; vùng 2 là 18 triệu đồng/tháng; vùng 3 là 16 triệu đồng/tháng; vùng 4 là 14 triệu đồng/tháng. Còn hiện nay có thể tăng mức GTGC lên mức 17 - 18 triệu đồng/tháng trong khi chờ đợi luật sửa đổi và có hiệu lực vào những năm tới", ông Tú đề xuất.

Kiến nghị áp dụng mức GTGC cho kỳ tính thuế năm 2025

Đặc biệt, nhiều ý kiến cũng đề nghị Nghị quyết sẽ có hiệu lực ngay trong năm nay thay vì áp dụng cho kỳ tính thuế năm 2026. Ông Nguyễn Ngọc Tịnh lý giải nhiều gia đình, người làm công ăn lương đã trông chờ điều này rất lâu khi giá cả tiêu dùng, sinh hoạt liên tục tăng trong những năm qua. Chính vì vậy khi Nghị quyết được ký ban hành trong năm nay và có hiệu lực ngay thì nên cho áp dụng đối với kỳ tính thuế năm 2025. Khi bước sang quý đầu năm 2026, các doanh nghiệp, tổ chức sẽ được phép điều chỉnh số thuế phải nộp cả năm 2025 của người lao động và điều này hoàn toàn phù hợp. Hơn nữa, mức GTGC này sau khi luật Thuế TNCN sửa đổi đi vào áp dụng thì vẫn có thể áp dụng cho cả năm 2026 mà không bị lạc hậu. Ông nhấn mạnh số thuế từ người làm công ăn lương chiếm tỷ trọng cao trong số thu thuế TNCN và những năm qua số thu thuế đều gia tăng. Vì vậy Chính phủ không nên chần chừ mà phải cho áp dụng mức GTGC ngay trong năm 2025 để khuyến khích và tạo động lực cho người lao động ở các doanh nghiệp, tổ chức.

TS Nguyễn Ngọc Tú cũng đồng tình mức GTGC mới nên áp dụng ngay cho kỳ tính thuế năm 2025 chứ không nên chờ đến kỳ tính thuế năm 2026. Nếu chờ một năm nữa mới áp dụng thì quy định càng trở nên lạc hậu, tăng gánh nặng cho người nộp thuế. Theo ông, việc áp dụng mức GTGC cho kỳ tính thuế năm 2025 không có gì khó. Nếu Quốc hội thông qua Nghị quyết tại kỳ họp tháng 10 năm nay thì đến tháng 3, tháng 4 năm 2026 mới là kỳ quyết toán thuế TNCN năm 2025. Về mặt kỹ thuật vẫn có thể thực hiện mà không bị ảnh hưởng gì.

Theo tính toán của Bộ Tài chính, dự kiến số thu ngân sách thuế TNCN là khoảng 84.477 tỉ đồng, giảm khoảng 21.000 tỉ đồng/năm so với mức thu theo quy định hiện nay. Số người còn phải nộp thuế khoảng 2,21 triệu người, giảm 2,18 triệu người (giảm 49,66%) so với mức GTGC hiện hành. Thế nhưng những năm qua, khi điều chỉnh mức GTGC thì số thu thuế năm sau đều cao hơn năm trước. "Nguồn thu thuế TNCN đối với tiền công, tiền lương khác các sắc thuế khác, vừa có tính chất kinh tế vừa mang tính xã hội. Một người trước đây nộp thuế 1,2 triệu đồng/tháng, nay xuống còn 400.000 đồng, họ có thêm nguồn thu nhập để dẫn con cái đi ăn hay mua sắm. Ngay như vừa qua, Chính phủ tặng quà cho mỗi người dân 100.000 đồng/người, gia đình, bạn bè phấn khởi rủ nhau đi ăn, chi tiêu còn nhiều hơn mức này. Nên việc tăng mức GTGC lên không phải là thất thu ngân sách nhà nước. Số tiền này nằm trong dân phục vụ cho cuộc sống, tăng chi tiêu, đồng nghĩa thúc đẩy doanh nghiệp sản xuất kinh doanh. Việc giảm thuế sẽ tạo động lực cho người lao động làm việc, tạo đột phá…", ông Nguyễn Ngọc Tú nhấn mạnh.