Nga tiếp tục nỗ lực chinh phục mặt trăng trong cuộc đua quân sự không gian

Trong cuộc đua không gian mới, tàu vũ trụ Luna 25 của Nga được phóng vào năm 2023 thể hiện nỗ lực táo bạo nhằm giành lại ưu thế trong một lĩnh vực Liên Xô từng có nhiều di sản. Dù sứ mệnh này chưa thành công, Nga đang tiếp tục thực hiện những mục tiêu tham vọng trong quá trình quay trở lại cuộc chơi.

Câu chuyện Luna 25

Dự án Luna 25, ban đầu được gọi là Luna-Glob, bắt nguồn từ cuối những năm 1990, như một phần của chương trình Mặt Trăng được Nga tái khởi động. Dự án này nhằm mục đích hồi sinh chương trình Luna nổi tiếng thời Liên Xô, vốn đã bị trì hoãn kể từ khi mẫu vật Luna 24 của Liên Xô được trả về vào năm 1976. Được Roscosmos phát triển, sứ mệnh này đã liên tục bị trì hoãn do các vấn đề kỹ thuật, hạn chế ngân sách và hậu quả từ sự cố Phobos-Grunt năm 2011.

Với chi phí khoảng 130 triệu USD, Luna 25 được thiết kế để thử nghiệm các công nghệ hạ cánh tiên tiến đồng thời thực hiện các cuộc điều tra khoa học tại cực nam Mặt Trăng - một khu vực giàu tài nguyên băng nước tiềm năng. Mục tiêu của sứ mệnh tập trung vào việc hạ cánh mềm chính xác ở phía bắc miệng núi lửa Boguslawsky.

Tàu vũ trụ nặng 1.750 kg mang theo tải trọng 30 kg gồm tám thiết bị của Nga, bao gồm ADRON-LR để phân tích neutron và regolith tia gamma, máy quang phổ khối laser LASMA-LR để nghiên cứu thành phần, và THERMO-L để nghiên cứu các đặc tính nhiệt. Các thiết bị này nhằm mục đích thăm dò tầng ngoài của Mặt Trăng, động lực học bụi và khoáng vật học, với thời gian hoạt động dự kiến ít nhất một năm trên bề mặt.

Các dự án hợp tác quốc tế liên quan, chẳng hạn như với Cơ quan Vũ trụ Châu Âu (ESA) và Thụy Điển, được lên kế hoạch, nhưng đột ngột bị hủy bỏ sau khi thực hiện "chiến dịch quân sự" ở Ukraine vào tháng 2/2022.

Tàu Luna 25 cất cánh thành công vào ngày 10/8/2023 từ Sân bay vũ trụ Vostochny, Vùng Amur của Nga, trên tên lửa Soyuz-2.1b và Fregat. Vụ phóng đánh dấu nỗ lực thám hiểm Mặt Trăng đầu tiên của Nga sau 47 năm và trùng thời điểm với sứ mệnh Chandrayaan-3 của Ấn Độ, làm cuộc đua giành cực Nam của Mặt Trăng trở nên sôi động.

Sau hành trình kéo dài 5 ngày, tàu thăm dò Nga đã đi vào quỹ đạo Mặt Trăng vào ngày 16/8, chụp ảnh và điều chỉnh đường đi để hạ cánh theo kế hoạch vào ngày 21/8.

Tuy nhiên, thảm họa đã xảy ra vào ngày 19/8, trong một thao tác chuẩn bị quan trọng trước khi hạ cánh. Dự định hạ quỹ đạo xuống 18 km, tuy nhiên động cơ đẩy đã hoạt động trong 127 giây thay vì 84 giây như dự kiến, khiến tàu vũ trụ va chạm với Mặt Trăng. Roscosmos mất liên lạc nga y sau đó, và hình ảnh vệ tinh xác nhận vụ tai nạn vào ngày 20/8.

Tàu Quỹ đạo Trinh sát Mặt Trăng của NASA sau đó chụp được ảnh một miệng hố mới rộng 10 mét tại Pontécoulant G, cách vị trí dự định 400 km, được cho là vụ va chạm.

Các cuộc điều tra cho thấy nguyên nhân gốc rễ là do hoạt động bất thường của hệ thống điều khiển trên tàu. Cụ thể, một máy đo gia tốc không cung cấp dữ liệu chính xác, khiến động cơ không tắt kịp thời. Một ủy ban của Roscosmos đã xác định được lỗi này, cho rằng nó có thể là do các bất thường về phần mềm hoặc phần cứng, càng trầm trọng hơn do phải triển khai trong thời gian gấp rút. Việc các đơn vị bị hạn chế tiếp cận các linh kiện điện tử tiên tiến do các lệnh trừng phạt quốc tế cũng được giới quan sát đề cập.

Đường trở lại đầy thách thức

Thất bại của Luna 25 là một thách thức với uy tín không gian của Nga - đặc biệt là khi sứ mệnh Mặt Trăng Chandrayaan-3 của Ấn Độ khởi hành suôn sẻ chỉ vài ngày sau đó. Bất chấp những câu hỏi đặt ra về quy trình kiểm soát và hợp tác quốc tế, các cơ quan Nga vẫn cam kết tiếp tục, coi Luna 25 là một cơ hội học hỏi giữa các dự án hợp tác như Trạm Nghiên cứu Mặt Trăng Quốc tế với Trung Quốc.

Đến năm 2025, Nga phải trì hoãn Luna 26 - một sứ mệnh quỹ đạo - đến năm 2028, và Luna 27 đến năm 2029-2030, do ảnh hưởng của các lệnh trừng phạt. Các sứ mệnh Sao Kim cũng bị hoãn lại đến năm 2036. Nhưng các chương trình tham vọng này vẫn chưa dừng lại.

Bất chấp các cản trở địa chính trị, các cuộc đua không gian mới, trong đó có cuộc theo đuổi khám phá Mặt Trăng vẫn đang diễn ra. Và lần này, cuộc đua đó mang tính đa phương hơn, với sự tham gia của cả Mỹ, Nga, Trung Quốc và một số quốc gia khác. Mục tiêu của nó không chỉ là đưa con người và máy móc lên quỹ đạo hoặc trên bề mặt Mặt Trăng, mà còn là đạt được ưu thế quân sự trong không gian.

Khi chương trình Artemis của NASA và các dự án tư nhân tiếp tục phát triển, kinh nghiệm của Nga nhắc nhở các nhà quan sát rằng thám hiểm không gian đòi hỏi sự kiên cường. Vào năm 2025, con đường phía trước của Nga dường như sẽ tập trung vào việc vượt qua các rào cản, tìm kiếm đối tác thực sự và đổi mới.