Nhập gần 30 triệu tấn hàng trị giá 13 tỷ USD/năm, một khách sộp 'quay lưng' khiến Mỹ như 'tỉnh mộng': Người bán khổ sở vì không ai mua, 'bẻ lái' sang châu Á, châu Phi cũng không ăn thua

Chính quyền Tổng thống Donald Trump đang triển khai một chiến dịch ngoại giao thương mại toàn cầu, trong nỗ lực cứu vãn ngành nông nghiệp đang chịu ảnh hưởng nặng nề bởi chiến tranh thương mại và thuế quan.

“Chúng tôi đang gọi cho tất cả khách hàng mua đậu tương của mình trên toàn thế giới như một phần trong các cuộc đàm phán thương mại,” Kevin Hassett, Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia Nhà Trắng, chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn với CNBC. Ông cũng cho biết Washington đang chuẩn bị các chính sách hỗ trợ mạnh mẽ cho nông dân Mỹ.

Từ lâu, Trung Quốc là thị trường tiêu thụ lớn nhất của đậu tương Mỹ, chiếm hơn 40% lượng xuất khẩu trong vòng 5 năm qua. Trong mùa vụ mới, Bắc Kinh không ký bất kỳ đơn hàng nào với Mỹ, thay vào đó chuyển sang mua từ Brazil và Argentina.

Cùng kỳ năm ngoái, quốc gia châu Á này đã đặt mua khoảng 6,5 triệu tấn. Trong niên vụ 2023‑24, Mỹ đã xuất khẩu gần 25 triệu tấn đậu tương sang Trung Quốc, với tổng trị giá đậu tương trong năm 2024 lên đến 12,8 tỷ USD.

Quyết định áp thuế 25% của Trung Quốc đối với đậu tương Mỹ nhằm đáp trả các chính sách thuế của ông Trump đã khiến nông dân Mỹ rơi vào cảnh khốn đốn khi kho chứa đầy ắp nhưng hàng hóa không có nơi tiêu thụ. Theo Reuters, nếu Trung Quốc tiếp tục không mua cho đến giữa mùa thu (khoảng tháng 11), thiệt hại xuất khẩu có thể lên tới 14‑16 triệu tấn đậu tương Mỹ.

Giá đậu tương sụt giảm, chi phí đầu vào như phân bón lại tăng do các rào cản thương mại. Các bang sản xuất lớn như Illinois, Iowa, Nebraska và Minnesota đang gánh chịu thiệt hại trực tiếp. Trong khi đó, chính quyền Trump đang tăng cường đàm phán với những thị trường tiềm năng chưa từng khai phá, như Ấn Độ và Bangladesh, cũng như mở rộng hiện diện tại Việt Nam, Indonesia và Nigeria.

Tại Ấn Độ, quốc gia đang bị Mỹ áp thuế 50%, trong đó có 25%, một tia hy vọng vừa được nhóm lên. Chủ tịch Hiệp hội các nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi CLFMA của Ấn Độ, Divya Kumar Gulati, cho biết một phái đoàn từ Ấn Độ vừa tới thăm các trang trại Mỹ và nhận thấy nông dân nước này đang “thua lỗ nặng nề”. Ông cũng cho rằng, các cuộc đàm phán thương mại có thể mở đường cho việc nhập khẩu đậu tương Mỹ phục vụ chăn nuôi gia súc.

Gần đây, Thống đốc bang Iowa, Kim Reynolds, cùng Bộ trưởng Nông nghiệp bang này và đoàn doanh nghiệp đã có chuyến công du 8 ngày tới Ấn Độ để tìm cơ hội mở rộng thị trường tiêu thụ. Tuy nhiên, việc mở cửa thị trường nông sản Ấn Độ là vấn đề chính trị nhạy cảm với Thủ tướng Narendra Modi, bởi nông dân tại đây là lực lượng cử tri quan trọng của đảng cầm quyền BJP.

Không chỉ châu Á, Mỹ cũng tích cực tìm kiếm sự ủng hộ tại châu Phi. Vào tháng 8, Hiệp hội Đậu tương Mỹ đã cử phái đoàn tới Nigeria nhằm quảng bá việc sử dụng đậu tương trong ngành thức ăn nuôi cá và củng cố quan hệ thương mại. Nigeria là thành viên của Hiệp định Tăng trưởng và Cơ hội châu Phi (AGOA), nhưng thỏa thuận này đã hết hạn mà chưa có động thái rõ ràng từ chính quyền Trump về tương lai của nó.

Tại Đông Nam Á, Việt Nam đã ký biên bản ghi nhớ với Hội đồng Xuất khẩu Đậu tương Mỹ, cam kết mua hơn 1,4 tỷ USD nông sản từ Mỹ, bao gồm đậu tương, ngô và lúa mì. Ngoài ra, Bangladesh đã nhập hơn 400.000 tấn đậu tương Mỹ kể từ đầu năm 2025.

Canada cũng là đối tác truyền thống nhưng lại có quy mô khiêm tốn. Thủ tướng Canada Mark Carney, trong chuyến thăm Nhà Trắng, được cho là sẽ chịu sức ép từ phía ông Trump nhằm tăng mua đậu tương Mỹ, đổi lại là sự nhượng bộ trong vấn đề thuế nhôm thép.

Dẫu vậy, ngay cả khi Mỹ xoay trục thành công, việc thay thế thị trường Trung Quốc là gần như bất khả thi. Các khoản hỗ trợ tài chính, như gói cứu trợ 46 tỷ USD từng được triển khai trong đại dịch và chiến tranh thương mại trước đó, chỉ mang tính tạm thời. Nhiều chuyên gia cho rằng “tấm băng keo không thể vá nổi vết thương hở”.

Caleb Ragland, Chủ tịch Hiệp hội Đậu tương Mỹ, cho biết: “Chúng tôi cần một thỏa thuận thương mại ngay lập tức với Trung Quốc. Các khoản hỗ trợ chỉ như liều thuốc giảm đau ngắn hạn. Còn các đối thủ của chúng tôi đang dần thay thế Mỹ trong thị trường lớn nhất thế giới.”

Trong một tuyên bố gần đây, Tổng thống Trump khẳng định sẽ bàn về vấn đề này với Chủ tịch Tập Cận Bình tại APEC ở Hàn Quốc. Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng căng thẳng xoay quanh fentanyl đang khiến các cuộc đàm phán rơi vào bế tắc.

Tham khảo SCMP