Ông trùm bí ẩn đứng sau 'bom nợ' 12 tỷ USD First Brands: Âm mưu tạo mạng lưới lừa đảo các chủ nợ, từ 2005 đã nhận vô số cáo buộc

Patrick James, sinh ra tại Kuala Lumpur (Malaysia) và từng học tại College of Wooster (Ohio), đã gây chấn động giới tài chính sau khi công ty mà ông dẫn dắt — First Brands — sụp đổ dưới gánh nặng các khoản nợ bất minh. Trước khi vụ việc mới được hé lộ, nhiều nhà đầu tư không hề biết rõ chân dung thực sự của James. Trang mạng, hồ sơ cá nhân, tiểu sử công khai đều được “làm mờ” tới mức nhiều người phải thừa nhận họ “khó tìm ra bức chân dung rõ ràng nào” của.

First Brands — vốn trước đây mang tên Crowne Group — từng được xem là một tập đoàn sản xuất linh kiện ô tô tương đối bình thường: sản xuất bộ lọc, bugi, hệ thống phanh, cần gạt nước… Trong vòng vài năm, dưới sự điều hành của James, First Brands liên tục mua lại các công ty nhỏ hơn trong ngành (thông qua đòn bẩy tài chính), biến mình thành nhóm tập hợp nhiều thương hiệu linh kiện ô tô.

Điểm mấu chốt khiến câu chuyện của James trở nên đáng chú ý là cách First Brands vay vốn — không đơn thuần là vay ngân hàng truyền thống, mà phần lớn qua các cơ chế tài trợ ngầm, vay cầm cố hàng tồn kho. Theo Financial Times, công ty đã tích lũy nợ tổng cộng khoảng 12 tỷ USD, trong khi các nhà đầu tư trước khi khủng hoảng thường chỉ được nhìn thấy con số nợ thấp hơn nhiều trong các tài liệu tiếp thị.

Được biết, khi James tìm kiếm nguồn tài chính mới vào những năm 2010, dòng tiền đang đổ xô vào thị trường tín dụng tư nhân, một lực lượng tài chính mới sẵn sàng bỏ qua những dấu hiệu bất thường. Các bên cho vay giờ đây sẵn sàng chuyển hàng tỷ USD cho doanh nghiệp của James.

Trên đường đi, James đã tích lũy được những đặc quyền của một tỷ phú. Đến Mỹ hàng thập kỷ trước với tư cách là một người nhập cư từ Malaysia với rất ít tài sản, ông sở hữu những ngôi nhà sang trọng, từ những trang trại ở vùng nông thôn Ohio đến những biệt thự hướng biển ở cả hai bờ biển nước Mỹ. Một đội ngũ an ninh tư nhân luôn túc trực để canh chừng tài sản.

Khi khủng hoảng nổ ra vào cuối năm 2025, hàng tỷ USD “biến mất”. Một số chủ nợ khẳng định hơn 2 tỷ USD “đã bay biến” khỏi sổ sách, không thể truy vết được. Nhiều tổ chức tài chính tên tuổi như Blackstone, UBS, Jefferies, CarVal… cũng nằm trong số những bên bị ảnh hưởng lớn.

Dưới áp lực, James mới đây quyết định từ chức CEO vào ngày 13/10/2025, nhường vị trí cho Charles Moore (trước đó là Giám đốc tái cấu trúc) để quản lý quy trình phá sản và bán tài sản. Cùng lúc đó, Bộ Tư pháp Mỹ mở cuộc điều tra hình sự vào hoạt động tài chính của First Brands, nhằm xem xét liệu có hành vi gian lận, huy động vốn dựa trên collaterals ảo hay không.

Sự sụp đổ của First Brands không chỉ là bài toán cá nhân của James — mà trở thành một trong những điểm nghẽn đáng chú ý cho ngành tín dụng tư nhân (private credit). Đặc điểm của thị trường này là cho vay doanh nghiệp không hoặc ít chịu giám sát như ngân hàng, thường dùng phương thức cấu trúc tài chính phức tạp, ít công khai, và đôi khi tận dụng sự lỏng lẻo trong kiểm toán, định giá tài sản, thẩm định rủi ro. Một khi First Brands sụp đổ, dòng domino sẽ ngay lập tức tác động đến các chủ nợ, quỹ tín dụng, quỹ đầu tư bất động sản,...

Vậy, từ câu chuyện của Patrick James và First Brands, có những bài học lớn nào cho thị trường tài chính?

Đầu tiên, uy tín cá nhân vẫn là nguyên tắc vàng của tín dụng, như JP Morgan từng nói. James đã lợi dụng kẽ hở giám sát để che giấu trước mắt nhiều ngân hàng lớn rằng ông là người không dễ đoán.

Thứ hai, cấu trúc nợ phức tạp, tài sản cam kết mập mờ và tài trợ ngoài bảng cân đối khiến việc đánh giá rủi ro trở nên khó khăn đến mức các chủ nợ cũng dễ bị lừa. Thứ ba, sự kiện cho thấy hệ thống pháp lý và quản lý tài chính truyền thống cần phải cân nhắc giám sát chéo hơn đối với các quỹ tín dụng tư nhân, vốn ngày càng trở nên quan trọng trong cơ chế tài trợ doanh nghiệp.

Trên bình diện rộng hơn, vụ bê bối của First Brands có thể trở thành “cơn bão thử nghiệm” cho toàn bộ thị trường tín dụng. Các tổ chức tài chính – từ ngân hàng truyền thống đến quỹ đầu tư, bảo hiểm tín dụng và công ty quản lý tài sản — giờ đây phải rà soát lại các cam kết rủi ro, tính minh bạch trong thẩm định tài sản và trách nhiệm kiểm tra nội bộ. Khi đòn bẩy được nhân lên, sự ẩn giấu được che đậy kỹ càng và các lỗ hổng giám sát vẫn tồn tại — cái giá phải trả có thể không chỉ là 12 tỷ USD, mà là niềm tin và ổn định của cả hệ thống.

Câu chuyện của James bắt đầu từ sự phát triển đô thị hóa của Malaysia, cách vùng đồng bằng trải dài gần 10.000 dặm của Ohio. Sinh năm 1964 trong một gia đình Công giáo gốc Ấn Độ, anh theo học tại một trường do dòng tu De La Salle Brothers quản lý tại Petaling Jaya, một thị trấn vệ tinh của Kuala Lumpur.

James sau đó chuyển đến Mỹ để học tại Cao đẳng Wooster, thuộc tiểu bang Ohio, một tiểu bang đang trong thời kỳ công nghiệp hóa. Trong một cuốn sách dành cho sinh viên mới xuất bản năm 1984, với khuôn mặt trẻ trung được đóng khung bởi cặp kính dày, anh tự mô tả mình là một chàng trai thẳng thắn và giản dị, hướng ngoại, thích tiệc tùng, khiêu vũ, âm nhạc và gặp gỡ mọi người.

Chẳng bao lâu sau, James điều hành Ichabod's, quán bar trong khuôn viên trường và có những kế hoạch được The Wooster Voice mô tả là tham vọng. Một cuốn kỷ yếu sau đó cho thấy anh cũng là thành viên của một hội đầu tư, nơi sinh viên dùng tiền thật để đầu tư vào cổ phiếu thật.

So với một số ông trùm công nghiệp phô trương, James có vẻ ngoài khiêm tốn, với cặp kính gọng kim loại và mái tóc cắt tỉa gọn gàng. Trong những năm 1990 và 2000, ông và nhiều đối tác kinh doanh đã mua lại hết nhà máy gia công kim loại này đến nhà máy khác, thông qua các công cụ đầu tư như Viking Industries và Hawthorn Manufacturing.

Hồ sơ tòa án cho thấy các công ty của James đôi khi có quan hệ làm ăn với nhau. James cũng tự trả phí quản lý cho mình từ một số dự án kinh doanh, được mô tả khác nhau là sinh lời đáng kể.

“Gã này có chiêu trò”, một giám đốc điều hành công nghiệp ở Ohio, người quen biết James từ những năm 1990, cho biết.

Worthington Steel, một trong những nhà sản xuất thép lớn nhất Ohio, từng cáo buộc James đã đặt 1,2 triệu đô la tài sản cá nhân của mình vào thế chấp năm 2005 để đổi lấy sự khoan hồng cho một vụ vỡ nợ bị cáo buộc. Worthington đã đưa ra các cáo buộc gian lận chống lại James sau khi công ty của ông bị cáo buộc vỡ nợ một lần nữa, bao gồm cả việc chỉ đạo nhân viên xé nhỏ sổ sách và hồ sơ để che giấu sự quản lý yếu kém nghiêm trọng.

Một bên cho vay khác thì cáo buộc vào năm 2009 rằng các công ty của James đã trình bày sai lệch và thiếu sót các tài sản thế chấp. Ngân hàng khu vực đứng sau vụ kiện cáo buộc James vẫn tiếp tục tự trả phí quản lý ngay cả sau khi doanh nghiệp bị cáo buộc đã đóng cửa mọi hoạt động. Trong một vụ kiện khác vào năm 2011, James còn bị tố tạo ra một mạng lưới công ty để chuyển tiền ra ngoài nhằm mục đích lừa đảo các chủ nợ.

Theo: Financial Times, The NY Times