Quốc gia BRICS giáng đòn chưa từng có vào Mỹ, không mua dù chỉ 1 hạt mặt hàng then chốt, nông dân than trời, lặn lội sang tận Campuchia tìm ‘lối thoát’

“Nếu không sớm đạt được thỏa thuận với Trung Quốc, giá sẽ chạm đáy. Phía Trung Quốc dường như không vội, trong khi người nông dân Mỹ lại đang nóng lòng hơn bao giờ hết”, ông Ron Kindred, người canh tác 1.700 mẫu ngô và đậu tương ở miền trung bang Illinois, cho biết.

Ông Kindred đã thu hoạch được khoảng một nửa vụ mùa năm nay. Ông chỉ có hợp đồng bán 40% sản lượng, 60% còn lại “phó mặc số phận” vì giá trong vùng đang giảm mạnh.

Giá phân bón, máy móc tăng cao cùng lượng ngô và đậu tương dư thừa khiến nhiều trang trại Mỹ lâm vào thế khó. Quốc hội Mỹ tháng 12 năm ngoái đã thông qua gói cứu trợ nông nghiệp 10 tỷ USD. Chính quyền Tổng thống Donald Trump hiện xem xét phân bổ thêm từ 10 - 14 tỷ USD để hỗ trợ nông dân chịu ảnh hưởng từ các cuộc chiến thương mại .

Trung Quốc từng chiếm hơn một nửa trong tổng kim ngạch xuất khẩu đậu tương 24,5 tỷ USD của Mỹ năm 2024. Phần lớn đậu tương Trung Quốc nhập khẩu dùng làm thức ăn chăn nuôi. Tuy nhiên, trong vài năm qua, Trung Quốc dần chuyển hướng sang mua đậu tương từ Brazil và Argentina.

Trung Quốc đã dừng hoàn toàn các đơn hàng đậu tương từ Mỹ trong nhiều tháng qua, khiến mặt hàng này dần trở thành “vũ khí” trong căng thẳng thương mại với Washington. Từ tháng 1 đến tháng 8 năm nay, Trung Quốc chỉ mua hơn 200 triệu giạ đậu tương Mỹ, thấp hơn nhiều so với gần 1 tỷ giạ cùng kỳ năm trước.

Để tìm đầu ra mới, ông Kindred đã tới Việt Nam và Philippines, thuyết phục các trang trại chăn nuôi tại đây tăng mua đậu tương Mỹ. “Không thể thay thế thị trường Trung Quốc trong một sớm một chiều. Nhưng vài năm qua, chúng tôi cũng có một số thành công nhất định”, ông nói.

Hai khách hàng lớn tiếp theo của đậu tương Mỹ là Liên minh châu Âu và Mexico cũng chỉ mang về tổng cộng khoảng 5 tỷ USD doanh thu mỗi năm. Một số quốc gia như Việt Nam, Ai Cập và Bangladesh tăng nhập khẩu đậu tương Mỹ, song con số này vẫn quá nhỏ so với quy mô thị trường Trung Quốc.

Ở phía bên kia sông Mississippi, nông dân Morey Hill ở bang Iowa cũng đang nỗ lực mở rộng thị trường. Ông đã nhiều lần sang Campuchia để giới thiệu kỹ thuật trồng trọt của Mỹ và khuyến khích người dân địa phương dùng bột đậu tương Mỹ thay cho “bột cá” truyền thống làm thức ăn nuôi cá. Tháng 11 tới, ông Hill dự định sang Morocco để tiếp cận các trang trại chăn nuôi gà.

Ông Hill cho biết ông và hàng nghìn nông dân Mỹ khác đã mở rộng diện tích trồng đậu tương trong gần ba thập kỷ qua, do nhu cầu tăng mạnh từ Trung Quốc và sự ra đời của giống biến đổi gen. Theo số liệu Bộ Nông nghiệp Mỹ, diện tích đậu tương cả nước đã tăng gần 40% trong giai đoạn 1995–2024.

Một nông dân khác ở Iowa tên Robb Ewoldt cho biết đầu năm nay ông đã sang Rome gặp một doanh nghiệp sản xuất thức ăn gia cầm của Tunisia. Công ty này bày tỏ lo ngại liệu Mỹ có thể duy trì nguồn cung ổn định trong tương lai hay không. Ewoldt ví các thị trường như Tunisia là “một cú đánh ăn điểm nhỏ”, chứ không thể bù đắp được “cú home run” mang tên Trung Quốc.

Theo ông, việc tạo dựng thị trường mới cần thời gian, nhưng nông dân không thể chờ quá lâu. “Chúng tôi cần gần 1 triệu USD tiền mặt mỗi năm để vận hành trang trại. Phải có ít nhất 1,3 triệu USD để trả nợ và duy trì cuộc sống”, Ewoldt nói.

Nhiều người thậm chí không còn đủ sức cầm cự. Nông dân trồng ngô và đậu tương Dean Buchholz tại hạt DeKalb, bang Illinois, cho biết chi phí phân bón của ông đã tăng 20–30% so với năm ngoái. “Tôi luôn nghĩ cả đời mình sẽ làm nông. Nhưng giờ không còn khả thi nữa. Việc tiếp tục chỉ khiến tôi mắc nợ thêm”, ông nói.

Theo WSJ