Quy định mới về truy xuất sản phẩm của Trung Quốc tác động gì tới hàng Việt?

Tái lập thị trường, ngăn tình trạng gian lận mã số

Theo thông tin từ Văn phòng Thông báo và điểm hỏi đáp về vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động thực vật Việt Nam (SPS Việt Nam), Tổng cục Hải quan Trung Quốc vừa ban hành Nghị định 280 về quản lý cơ sở sản xuất, chế biến và bảo quản thực phẩm xuất khẩu vào nước này (còn gọi là Lệnh 280), thay thế Lệnh 248, dự kiến có hiệu lực từ ngày 1/6/2026. Đây được xem là bước siết kỹ thuật mới nhất của thị trường này.

Lệnh 280 bổ sung 7 nội dung so với quy định cũ. Với danh mục sản phẩm được phép xuất khẩu , trước đây, phía Trung Quốc phê duyệt 18 nhóm mặt hàng cho Việt Nam và cho phép doanh nghiệp tự đăng ký thêm nếu đáp ứng yêu cầu. Từ 1/6/2026, Lệnh 280 quy định sẽ có danh sách bắt buộc các sản phẩm xuất khẩu phải có “thư giới thiệu” của cơ quan có thẩm quyền.

Việc tự đăng ký mở rộng như trước sẽ không còn. Doanh nghiệp xuất khẩu nếu sản xuất hàng hóa nhưng không nằm trong danh mục này có thể bị từ chối thông quan.

Với các doanh nghiệp xuất khẩu , Lệnh 248 nếu thay đổi về địa chỉ sản xuất, người đứng đầu vẫn được thông báo lại và tiếp tục hoạt động. Theo Lệnh 280, việc thay đổi như trên sẽ bị đình chỉ mã xuất khẩu ngay lập tức và doanh nghiệp phải đăng ký lại hoàn toàn.

Ngoài ra, về thời hạn và gia hạn mã số xuất khẩu , quy định cũ yêu cầu mã xuất khẩu có hiệu lực 5 năm và doanh nghiệp phải nộp hồ sơ gia hạn trước 3‑6 tháng. So với Lệnh 280 sẽ cho phép tự động gia hạn đối với một số nhóm sản phẩm danh mục sẽ do Văn phòng SPS Việt Nam công bố.

Trao đổi với PV Tiền Phong , ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam - cho rằng, việc Trung Quốc siết tiêu chuẩn bằng Lệnh 280 là xu hướng hoàn toàn bình thường, không chỉ riêng với thị trường này mà tất cả những thị trường lớn như châu Âu, Mỹ đều liên tục nâng cao hàng rào kỹ thuật. Lý do là các nước nhập khẩu muốn đảm bảo sản phẩm vào thị trường họ phải ngày càng an toàn, chất lượng, giảm tối đa hóa chất và rủi ro cho sức khỏe người tiêu dùng. Vì vậy, mỗi năm hoặc mỗi quý, các nước đều có thể điều chỉnh, bổ sung tiêu chuẩn.

Theo ông Nguyên, Lệnh 280 là bước tiếp nối của các Lệnh 248-249 trước đây, nhưng mức độ yêu cầu cao hơn và chặt chẽ hơn. Trong quá trình áp dụng, khi phát sinh lỗ hổng, phía Trung Quốc sẽ tiếp tục điều chỉnh, bổ sung hoặc thay đổi để bịt các kẽ hở và nâng tiêu chuẩn lên.

“Điểm đáng chú ý là Lệnh 280 không phải chỉ áp dụng cho Việt Nam, mà tất cả các quốc gia muốn xuất khẩu nông sản vào Trung Quốc đều phải tuân thủ. Vì vậy, đây là một cuộc cạnh tranh bình đẳng quốc gia hoặc doanh nghiệp nào thích ứng nhanh hơn, nâng cấp quy trình sớm hơn sẽ chiếm được thị trường trước”, ông Nguyên nói.

Về tác động đối với doanh nghiệp Việt Nam, ông Nguyên cho rằng chắc chắn sẽ có khó khăn ban đầu, vì quy định mới đòi hỏi doanh nghiệp phải cải thiện quy trình canh tác, truy xuất, đóng gói. Song theo ông Nguyên, điểm tích cực là siết chặt lại những trường hợp gian lận hoặc mượn – dùng chung mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói diễn ra nhức nhối trong thời gian vừa qua.

"Doanh nghiệp nào trước đây chưa có mã số hoặc dùng nhờ sẽ buộc phải đi đăng ký chính thức. Điều này giúp tái lập trật tự, đảm bảo công bằng, bảo vệ uy tín cho những doanh nghiệp , hợp tác xã có mã số vùng trồng hợp lệ. Về dài hạn, chất lượng thị trường sẽ tốt hơn, minh bạch hơn, và đây là xu hướng tất yếu mà doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động thích ứng", ông Nguyên đánh giá.

Buộc doanh nghiệp Việt tiếp tục chuẩn hóa

Ông Ngô Xuân Nam - Phó giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam - đánh giá, Nghị định 280 đặt ra nhiều thay đổi mạnh mẽ, tác động sâu rộng tới hoạt động xuất khẩu nông, lâm, thủy sản. Ông Nam cho rằng Trung Quốc đang chuyển hướng từ kiểm tra hành chính sang phân loại rủi ro, nghĩa là các doanh nghiệp có hồ sơ chuẩn, hệ thống truy xuất tốt sẽ được hưởng lợi về thời gian, thủ tục và khả năng tiếp cận thị trường. Ngược lại, doanh nghiệp chậm chuẩn bị hoặc hiểu sai quy định có thể đối mặt nguy cơ đình chỉ mã số hoặc bị trả hàng.

Theo ông Nam, đây là giai đoạn quyết định để doanh nghiệp rà soát lại vùng trồng, quy trình sơ chế - đóng gói, hồ sơ pháp lý; điều chỉnh kịp thời các thay đổi về nhân sự, địa điểm hoặc cấu trúc pháp lý. Sự siết chặt này giúp loại bỏ rủi ro, củng cố uy tín nông sản Việt và tạo nền tảng để hàng Việt Nam tiến sâu hơn vào các thị trường lớn với yêu cầu ngày càng cao.

"Chúng ta có khoảng 8 tháng để chuẩn bị. Chúng tôi đang tiếp tục làm việc với Tổng cục Hải quan Trung Quốc để cập nhật đầy đủ các danh mục sản phẩm, cơ chế gia hạn, quy định mới đối với kho bảo quản và sản xuất sơ cấp, từ đó hướng dẫn cụ thể cho doanh nghiệp ”, ông Nam chia sẻ.