Rác thế giới ồ ạt tràn vào Việt Nam

Chính phủ vừa yêu cầu bốn bộ Tài chính, TN&MT, Công Thương và GTVT khẩn trương rà soát, siết chặt hoạt động nhập khẩu phế liệu vào Việt Nam (VN). Đồng thời tăng cường thanh tra, kiểm tra các hoạt động mua bán, chế biến phế liệu nhằm đảm bảo an toàn môi trường.

Rác biến thành “hàng xách tay”

Theo khảo sát của chúng tôi, hiện nay tại nhiều cảng biển đang tồn đọng khối lượng lớn hàng hóa mà chủ yếu là “rác” phế liệu khiến các cảng biển đau đầu giải quyết. Riêng tại cảng Cát Lái (TP.HCM), sau khi giải phóng nhiều container tồn đọng, hiện vẫn còn tồn hơn 3.000 container đã lưu bãi trên 90 ngày nhưng không ai đến nhận.

Theo đại diện Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Sài Gòn khu vực 1, phần lớn hàng tồn đọng này đều là phế liệu nhựa, vỏ xe và giấy. “Việc hàng hóa tồn đọng tại các cảng dẫn tới các doanh nghiệp (DN) cảng phải luân chuyển nhiều lần vị trí các container trong bãi cảng. Điều này làm gia tăng chi phí cho các cảng, khách hàng, hãng tàu và giảm năng suất, hiệu quả khai thác cảng, ảnh hưởng tới hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa khác của DN VN. Đáng nói chi phí để tiêu hủy đối với một số hàng phế liệu rất cao, ngân sách phải gánh chịu” - vị lãnh đạo chi cục này chia sẻ.

Đại diện một số DN (không nhập phế liệu) cũng than trời vì bị vạ lây. “Chúng tôi có nhu cầu nhập nguyên vật liệu, hàng hóa về phục vụ sản xuất, kinh doanh nhưng không được vì cảng đang bị ùn ứ, quá tải phế liệu” - đại diện một công ty sản xuất hàng tiêu dùng tại TP.HCM than thở.

Vì sao gần đây phế liệu lại dồn dập đổ về các cảng VN nhiều bất thường như vậy? Trả lời câu hỏi này, ông Nguyễn Năng Toàn, Giám đốc Trung tâm logistics thuộc Công ty Tân Cảng Sài Gòn, cho biết: Gần đây chính sách thương mại của các cường quốc kinh tế thế giới có nhiều thay đổi với diễn biến khó dự đoán. Đặc biệt là việc Trung Quốc thông báo ngừng nhập khẩu 24 mặt hàng phế liệu có thể tái chế từ ngày 1-1-2018. Từ đó một lượng lớn các mặt hàng này từ các nước phát triển không được nhập khẩu vào Trung Quốc mà sẽ tìm đường vào các nước châu Á khác, trong đó có VN. Trong đó chủ yếu là dây cáp điện, máy móc, thiết bị cũ, phế liệu nhựa, pin đã qua sử dụng...

Hàng loạt phế liệu đang được nhập khẩu về VN như tàu cũ, máy móc loại thải, vỏ ô tô, giấy... Ảnh: QH

Không dừng lại ở đó, trao đổi với báo chí, ông Nguyễn Xuân Sang, Cục trưởng Cục Hàng hải VN, cảnh báo: “Tới đây, một lượng lớn hàng phế liệu nhựa, giấy sẽ tiếp tục đổ về các cảng biển VN do hãng tàu, khách hàng đã ký hợp đồng hoặc hàng đã được xếp lên tàu đang trên đường vận chuyển. Vì thế có nguy cơ sẽ gây ra hậu quả nặng nề về ô nhiễm môi trường, chi phí từ ngân sách để tiêu hủy, ách tắc tại các cảng biển VN khi hàng hóa không thể giải phóng”.

Nói thêm về vấn đề này, ông Lê Duy Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội DN Logistics VN (VLA), cho biết: Hiện nay giá phế liệu của nhiều nước quá rẻ nên không ít đơn vị tại VN nhập về rồi phân loại để tái chế hoặc “hóa kiếp” bán lại với giá cao. Nó mang lại lợi nhuận lớn nên nhiều công ty hám lợi nhập lượng lớn phế liệu về VN.

“Ngoài việc nhập rác thải nhựa, giấy, thép… về tái chế thì nhiều công ty còn lợi dụng chính sách cho nhập khẩu mặt hàng này để nhập các loại đồ điện tử, gia dụng đã qua sử dụng từ các nước như Nhật, Hàn Quốc, Mỹ bị coi là rác. Dù thực chất là rác nhưng sau khi nhập về VN, họ “hóa kiếp” và bán với giá hàng xách tay kiếm lợi nhuận cao. Trường hợp nếu bị phát hiện thì không đến cảng nhận hàng, bỏ trốn” - ông Hiệp tiết lộ.

Mạnh tay chặn rác ngoại

Ông Đinh Ngọc Thắng, Cục trưởng Cục Hải quan TP.HCM, khẳng định các đơn vị hải quan đã kiên quyết nói không với hành vi nhập khẩu rác từ cửa khẩu nhằm tránh nguy cơ VN bị biến thành bãi đáp rác thải công nghiệp của thế giới.

Ông Thắng nhấn mạnh: “Với những mặt hàng phế liệu tồn đọng ở các cảng do chủ lô hàng không có giấy phép được nhập khẩu phế liệu hoặc giấy phép quá hạn thì hải quan kiên quyết không cho làm thủ tục nhập. Tuy vậy, cái khó khăn lớn nhất cho ngành hải quan là lượng hàng tồn lẫn lộn nhiều loại. Thế nên hải quan phải phối hợp với các cơ quan cấp phép, quản lý môi trường để cùng giải quyết”.

Trong khi đó, ông Trần Việt Anh, Phó Chủ tịch Hội Cao su-Nhựa TP.HCM, cho rằng cần siết chặt nhập khẩu phế liệu, rác thải. Bởi phế liệu nhập về ngoài những thứ gọi là rác còn có cả xác động vật, vỏ đạn. “Cần có chế tài để xử phạt những DN nhập khẩu phế liệu nhưng không đến cảng nhận hàng” - ông Anh góp ý.

Tổng cục Hải quan cho biết đang hoàn thiện báo cáo Bộ Tài chính kiến nghị Thủ tướng Chính phủ giải pháp khắc phục những hạn chế, sơ hở về chế độ, chính sách quản lý đối với mặt hàng phế liệu nhập khẩu, không cấp phép nhập khẩu đối với các mặt hàng này. Đồng thời Tổng cục Hải quan đã chỉ đạo, hướng dẫn các cục hải quan tỉnh, thành xử lý đối với những lô hàng đã về đến cảng, trong đó nêu rõ trách nhiệm của DN vận chuyển, DN kinh doanh cảng.

“Chúng tôi đã chỉ đạo các cục hải quan tỉnh, thành xử lý nghiêm các DN nhập khẩu mặt hàng phế liệu không có giấy phép hoặc không đủ điều kiện nhập. Nếu chủ hàng làm thủ tục nhận hàng, thực hiện kiểm tra chi tiết. Trường hợp chủ hàng không làm thủ tục, khi quá hạn 90 ngày thực hiện xử lý, giải quyết kịp thời và tránh lãng phí hàng còn giá trị, tiêu hủy những lô hàng ảnh hưởng đến môi trường” - đại diện Tổng cục Hải quan cho hay.