Sàn giao dịch vàng không phải chiếc 'đũa thần' giải mọi bài toán trong một đêm

Sàn vàng triển khai ra sao?

Theo Cục Quản lý ngoại hối - Ngân hàng Nhà nước , dự kiến lộ trình triển khai thí điểm sàn giao dịch vàng tại Việt Nam sẽ trải qua 3 giai đoạn. Trong đó, giai đoạn đầu tập trung vào các sản phẩm vàng vật chất và chỉ hoạt động trong phạm vi nội địa, chưa kết nối với các mô hình trên thế giới.

Các thành viên tham gia thị trường giai đoạn đầu gồm ngân hàng , doanh nghiệp được cấp hạn mức nhập khẩu. Ở giai đoạn tiếp theo sẽ có thêm vàng miếng, cuối cùng mới là sản phẩm phái sinh.

Đề cập về các mô hình sàn vàng trên thế giới, ông Nguyễn Xuân Thành - Giảng viên cao cấp trường Chính sách Công và quản lý Fullbright - cho biết, Anh và Thụy Sĩ đều tập trung phát triển thị trường bán buôn vàng vật chất. Trong đó, London có lợi thế là sự kết nối tới thị trường vàng khai thác, cung cấp vàng vật chất cho Mỹ và chủ yếu giao dịch trên thị trường OTC.

Hay ở khu vực châu Á với sản phẩm phái sinh, ông Thành đề cập Nhật Bản có sàn Tokyo Commodity Exchange - sàn giao dịch trung gian có sự kết nối với Trung Quốc, Singapore có Tokyo Commodity Exchange (SBMA) - tổ chức phi lợi nhuận do các thành viên đầu tư thành lập giao dịch vàng vật chất dưới dạng thỏi, miếng...

Tuy nhiên, ông Thành cho rằng, kinh nghiệm phát triển các sàn giao dịch của các nước kinh tế phát triển này không phù hợp với Việt Nam.

"Để thành lập sàn giao dịch vàng, cần xác định được mức độ tự do hóa về vốn và mức độ tự do hóa liên quan đến vàng. Các quốc gia có thể tổ chức sàn bán vàng vật chất và vàng phái sinh khi và chỉ khi đạt được hai điều kiện: Đồng tiền có khả năng chuyển đổi và thanh khoản cao và không quá khắt khe vấn đề giấy phép", ông Thành nói.

Ông Thành lấy ví dụ, tại Singapore hiện nay, sàn giao dịch vàng không có giấy phép mà chỉ cần các đơn vị lập sàn vàng là tổ chức đang kinh doanh vàng và tuân thủ các điều kiện về chống rửa tiền. Bên cạnh đó, sàn giao dịch vàng không cần Bộ Tài chính cấp phép. Do đó, về vàng vật chất, ông Thành cho biết, những thị trường vẫn tồn tại như trên (hạn chế chuyển đổi của đồng tiền và quota/giấy phép) giao dịch chủ yếu qua OTC.

Ông Thành nhận định, mô hình sàn giao dịch vàng phù hợp ở Việt Nam nhất là Sở Giao dịch vàng Thượng Hải (SGE). SGE được thành lập đầu tiên là năm 1999 và mang theo 2 sứ mệnh: Đảm bảo toàn bộ vàng nhập khẩu được giao dịch thống nhất theo chuẩn mực quốc tế mang tính tập trung và huy động vàng trong dân.

Theo ông Thành, mục tiêu huy động vàng trong dân rất giống với mục tiêu của Thổ Nhĩ Kỳ tại thời điểm thành lập với con số ước tính lượng vàng trong dân là 3.500 tấn.

"Theo đánh giá của tôi, Trung Quốc đã gặp khó khăn trong việc phát triển thị trường khi không có giao dịch sản phẩm phái sinh (sản phẩm thứ ba) trên sàn. Đề xuất của tôi là, sàn giao dịch vàng vật chất là bước đi đầu tiên phù hợp với điều kiện hiện tại của Việt Nam", ông Thành nói.

Sàn giao dịch vàng không phải chiếc “đũa thần”

PGS,TS. Ngô Trí Long - chuyên gia kinh tế - phân tích, những cú nhảy giá vàng kéo dài, khoảng chênh lớn với thị trường quốc tế và tâm lý nắm giữ vàng vẫn bền bỉ trong dân không chỉ là chuyện cung - cầu tức thời.

Theo ông Long, khi thông tin nhiễu loạn, kỳ vọng dễ bị “thổi phồng”, biến động quốc tế lập tức khuếch đại trong nước, ảnh hưởng tới điều hành tỷ giá, lãi suất và ổn định vĩ mô. Đề xuất lập sàn giao dịch vàng không phải là “mở thêm một khu chợ”, mà là xây dựng một hạ tầng thị trường nơi giá chuẩn được hình thành công khai; giao dịch đi qua trung tâm bù trừ an toàn; dữ liệu được ghi nhận theo thời gian thực; và cơ quan quản lý có công cụ giám sát – can thiệp dựa trên bằng chứng. Đây là cách biến vàng từ “ẩn số khó đo” thành biến số đo được và quản trị được, qua đó nâng đỡ mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô.

Ông Long cho rằng, Việt Nam từng chứng kiến giai đoạn các sàn vàng tự phát nở rộ (2006 - 2009). Thiếu khung pháp lý chặt chẽ, đòn bẩy tràn lan, tiêu chuẩn sản phẩm – bù trừ rời rạc, giám sát yếu… đã tạo rủi ro hệ thống. Năm 2010 Chính phủ quyết định chấm dứt hoạt động là cần thiết để bảo toàn ổn định tài chính, mở đường cho Nghị định 24/2012 khuôn khổ quản lý tập trung đối với hoạt động kinh doanh vàng. Bước đi “ổn định trước - thị trường sau” giúp đóng lại các kênh rủi ro, đưa thị trường về trạng thái trật tự hơn và tạo thời gian nâng cấp hạ tầng pháp lý, công nghệ, thanh toán.

“Ngày nay, điều kiện nền tảng đã khác hệ thống thanh toán thời gian thực, định danh số rộng khắp, hạ tầng số và năng lực phân tích dữ liệu đã trưởng thành; quản trị rủi ro và an ninh mạng cũng được chuẩn hóa mạnh mẽ. Đây là “cửa sổ cơ hội” để quay lại bài toán sàn vàng bằng tư duy thiết kế hạ tầng hiện đại, thay vì lặp lại mô hình sàn đòn bẩy của quá khứ”, ông Long nói.

Theo ông Long, sàn vàng là công cụ ổn định , không phải “nguồn cơn biến động”. Sàn giao dịch vàng không phải chiếc “đũa thần” giải mọi bài toán trong một đêm. Nhưng nếu đi đúng lộ trình 3 bước với kỷ luật dữ liệu, giám sát theo thời gian thực và truyền thông minh bạch, sàn vàng sẽ trở thành bộ giảm xóc cho nền kinh tế co hẹp chênh lệch, chuyển đổi hành vi tích trữ sang giao dịch có kiểm soát, và trao vào tay nhà điều hành bảng điều khiển số của một thị trường vốn lâu nay mờ nhòe.