Sầu riêng có kịp tăng tốc đưa rau quả về đích?

Kỳ vọng vào vựa sầu riêng Tây nguyên

Đắk Lắk, vùng trồng sầu riêng lớn nhất nước với diện tích khoảng 44.000 ha, đang bước vào vụ thu hoạch rộ. Đại diện Hiệp hội sầu riêng Đắk Lắk lạc quan: Năm nay, ngoài diện tích thu hoạch mở rộng thì tuổi cây cũng tăng; hai yếu tố này giúp sản lượng thu hoạch dự báo sẽ tăng so với năm trước khoảng 20%. Ngược lại, vụ sầu riêng ở Tây nguyên có bất lợi là rơi vào cao điểm mưa bão và năm nay được dự báo mưa bão sẽ dồn dập trong tháng 9 và 10 có thể ảnh hưởng đến chất lượng, sản lượng và cả giá. Tuy nhiên, nhiều đơn vị cũng đầu tư nhà máy tách vỏ, đông lạnh. Các năm trước, kim ngạch sầu riêng đông lạnh thấp một phần vì chúng ta chưa mở được thị trường, mặt khác vì giá sầu riêng tươi rất tốt nên hàng đông lạnh xuất khẩu ít.

ẢNH: HOÀNG NGUYỄN

Tại các tỉnh Tây nguyên, giá sầu riêng Thái loại A dao động ở mức 81.000 - 85.000 đồng/kg, loại B từ 61.000 - 65.000 đồng/kg. Sầu riêng Thái lỗi cơm được các doanh nghiệp thu mua phục vụ đông lạnh, loại A 66.000 đồng/kg, loại B là 53.000 đồng/kg.

Dù triển vọng xuất khẩu sầu riêng khá lạc quan nhưng số liệu chung lại đang có dấu hiệu sụt giảm. Cụ thể, sau tháng 6 và 7 tăng trưởng mạnh, tháng 8 xuất khẩu rau quả đạt 759 triệu USD, giảm 0,8% so với tháng trước và giảm 11,1% so với cùng kỳ năm ngoái. Lũy kế đến tháng 8, xuất khẩu rau quả đạt 4,6 tỉ USD, giảm 2,1% so với cùng kỳ năm trước.

Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội rau quả VN (VINAFRUIT), giải thích: Nhiều mặt hàng xuất khẩu chủ lực như dừa tươi, xoài, chuối, chanh leo vẫn tăng trưởng tốt. Trong khi đó, mặt hàng chủ lực là sầu riêng tươi và đông lạnh chậm lại do vùng sản xuất lớn là Đắk Lắk mới vào đầu vụ nên sản lượng còn ít. Trong 2 tháng tới, khi sầu riêng vào vụ thu hoạch rộ, kim ngạch xuất khẩu có thể sẽ tăng trở lại giúp rau quả kịp về đích. Nhìn vào lịch sử xuất khẩu các năm qua, có thể thấy vụ thu hoạch rộ sầu riêng ở Đắk Lắk đóng vai trò quan trọng. Cụ thể trong năm 2024, xuất khẩu rau quả tháng 9 đạt kim ngạch 920 triệu USD, trong đó sầu riêng chiếm khoảng 650 triệu USD. Tương tự, tháng 10 dù sầu riêng sụt giảm nhưng cả ngành rau quả đạt con số kỷ lục 931 triệu USD. "Hy vọng xuất khẩu sầu riêng sẽ kịp tăng tốc trong 2 tháng quyết định sắp tới để đưa rau quả về đích", ông Nguyên nói.

Chuối trước cơ hội trở thành mặt hàng tỉ USD

Tính đến hết tháng 6 năm nay, sầu riêng xuất khẩu mới mang về kim ngạch 824 triệu USD, giảm 38% so với cùng kỳ, tỷ trọng trong tổng xuất khẩu giảm từ 40% xuống còn 26,5%. Cùng với sầu riêng, kim ngạch xuất khẩu rau quả vào thị trường Trung Quốc trong 7 tháng cũng mới đạt 2,1 tỉ USD, giảm 15% so với cùng kỳ năm 2024.

Ngược với xu hướng trên, nhiều thị trường nhập khẩu rau quả VN lại tăng mạnh, đặc biệt là Mỹ tăng trưởng đến 67%, đạt kim ngạch 316 triệu USD. Thị phần rau quả của Mỹ tăng từ 5% lên 8,16% trong tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả VN 7 tháng qua. Các thị trường quan trọng khác cũng tăng trưởng ấn tượng so với cùng kỳ năm trước như Nhật Bản tăng trưởng 21%, Hà Lan tăng 37%, Úc tăng 32%, UAE tăng 56% và Malaysia tăng 62%...

Ở góc độ ngành hàng, chuối của VN trong 6 tháng đầu năm đạt kim ngạch 233 triệu USD, đứng thứ 3 sau sầu riêng và thanh long. Sau khi vượt qua Philippines để chiếm vị trí nhà cung cấp chuối số 1 ở thị trường Trung Quốc, mặt hàng này tiếp tục gây chú ý tại thị trường Nhật Bản. Nikkei Asia dẫn lời các nhà buôn chuối nước này cho biết: "Chuối VN có lợi thế về độ tươi ngon và giá cả cạnh tranh".

Ông Phạm Quốc Liêm, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Nông nghiệp U&I (Unifarm), một trong những doanh nghiệp xuất khẩu chuối hàng đầu VN, nhận xét: Ở châu Á, thị trường chuối Nhật Bản có giá trị khoảng 950 triệu USD, chỉ đứng thứ 2 sau Trung Quốc là 1,1 tỉ USD. Trên phạm vi toàn cầu, Nhật Bản cũng thường xuyên nằm trong nhóm 3 - 4 thị trường tiêu thụ mạnh nhất.

Tại thị trường Trung Quốc, chuối VN đã vượt qua gã khổng lồ Philippines nhưng tại Nhật Bản, sản lượng thực tế của VN vẫn còn thấp, chưa tới 5%, đồng nghĩa dư địa phát triển là rất lớn. "Unifarm đã đưa chuối vào thị trường Nhật Bản từ năm 2014, thị trường luôn tăng trưởng đều và sản lượng hiện đạt trên 10.000 tấn/năm. Trong giai đoạn từ nay đến năm 2030, chúng tôi đặt mục tiêu tăng trưởng từ 300 - 500%. Chuối VN chinh phục thị trường này không chỉ là bài toán kinh tế mà còn là vấn đề chất lượng và sự bền vững của cả ngành hàng. Chúng ta phải tự nâng cấp mình lên, chinh phục thị trường cao cấp nhất để sản phẩm có thể tự tin đến bất cứ thị trường nào trên thế giới", ông Liêm nói.

Hiện tại, diện tích trồng chuối của VN khoảng 161.000 ha, nhưng doanh thu do chuối mang lại mới đạt khoảng 2.400 USD/ha. Theo ông Liêm, nếu chúng ta áp dụng khoa học kỹ thuật, cải tiến mô hình sản xuất thì có thể nâng giá trị lên tới 6.000 USD/ha và mang về doanh thu gần 1 tỉ USD. Nhưng đó cũng chưa phải là giới hạn vì thực tế 1 ha chuối có thể mang về doanh thu đến 20.000 USD/năm. Như vậy, giá trị mà 161.000 ha chuối có thể nâng lên tới 4 tỉ USD mỗi năm chỉ bằng cách sử dụng giống mới, áp dụng khoa học kỹ thuật, công nghệ cao để tạo ra năng suất khác biệt. "Đây không phải là ước mơ viển vông mà là tầm nhìn chiến lược có tính khả thi cao. Khi đó, ngành chuối VN không chỉ vượt qua Philippines mà sẽ vượt cả Ecuador để đứng đầu thế giới. Bên cạnh sản xuất, chúng ta phải xây dựng tiêu chuẩn chung - cao nhất cho tất cả các thị trường. Đây là điều rất quan trọng để sản phẩm có thể đi khắp thế giới và tránh tình trạng được mùa mất giá, xuất khẩu ách tắc phải quay về nội địa giải cứu", ông Liêm nhấn mạnh.