Trung Quốc biến "núi hàng" dư thừa thành "vũ khí" xuất khẩu: 1 châu lục ồ ạt nhập khẩu giá rẻ

Trung Quốc xuất khẩu năng lượng mặt trời  

Xuất khẩu năng lượng mặt trời của Trung Quốc sang châu Phi tăng vọt

Theo phân tích dữ liệu xuất khẩu của Trung Quốc do Ember – tổ chức nghiên cứu năng lượng toàn cầu – thực hiện, các công ty Trung Quốc đã đưa lượng lớn thiết bị năng lượng mặt trời sang nhiều quốc gia châu Phi trong năm qua. Tổng công suất lắp đặt từ các lô hàng này đạt hơn 15 GW, gần gấp đôi mức công suất lắp đặt ước tính của toàn châu Phi là 20 GW vào năm 2023.

Báo cáo của Ember nhấn mạnh: “Khối lượng nhập khẩu tấm pin mặt trời trong 12 tháng qua có khả năng làm gia tăng đáng kể sản lượng điện tại nhiều quốc gia châu Phi.”

Đây là một phần quan trọng trong bước trỗi dậy của Trung Quốc trên thị trường sản xuất và kinh doanh công nghệ năng lượng tái tạo toàn cầu. Hiện nay, các công ty Trung Quốc chiếm phần lớn sản lượng tấm pin mặt trời thế giới, cùng với các mô-đun quang điện và tấm wafer phục vụ sản xuất. Tác động của ngành công nghiệp này phụ thuộc nhiều vào khả năng thuyết phục các quốc gia đang phát triển rằng điện mặt trời có thể mang lại nguồn năng lượng rẻ và bền vững.

Tham vọng ấy đang được thúc đẩy bởi lợi thế chi phí thấp và nhu cầu cao. Do dư thừa công suất trong nước, giá tấm pin mặt trời tại Trung Quốc đã giảm mạnh, mở đường cho các doanh nghiệp Trung Quốc mở rộng ra thị trường mới. Châu Phi, với tiềm năng khổng lồ, trở thành điểm đến đầy hấp dẫn.

Hiện có hơn 600 triệu người dân châu Phi chưa được tiếp cận điện lưới. Ngay cả ở những nơi đã có điện, tình trạng mất điện vẫn thường xuyên xảy ra, buộc nhiều doanh nghiệp phải dựa vào máy phát diesel ồn ào và gây ô nhiễm.

Châu Phi tăng cường nhập khẩu

Theo phân tích công bố hôm thứ Ba (26/8) của Ember, lượng nhập khẩu tấm pin mặt trời từ Trung Quốc vào châu Phi đã tăng 60% trong giai đoạn từ tháng 7/2024 đến tháng 6/2025.

Nam Phi và Nigeria – hai nền kinh tế lớn nhất lục địa – dẫn đầu nhập khẩu. Đáng chú ý, nhiều quốc gia khác cũng tăng cường nhập khẩu tấm pin và mô-đun quang điện từ Trung Quốc. Mức độ nhập khẩu tấm pin của Sierra Leone tương đương hơn một nửa sản lượng điện hiện tại, trong khi con số ở Chad gần bằng một nửa.

Algeria, quốc gia nhập khẩu lớn thứ ba, có thể sẽ sử dụng tấm pin mặt trời do Trung Quốc sản xuất cho các nhà máy điện mặt trời được chính các công ty Trung Quốc xây dựng. Ở nhiều nơi khác, các tấm pin này đang âm thầm xuất hiện trên mái nhà và cơ sở kinh doanh, từ đô thị đến nông thôn.

Kevin Gallagher, giáo sư Đại học Boston, nhận định nghiên cứu của Ember cho thấy cơ hội thị trường rất lớn cho Trung Quốc, đặc biệt trong bối cảnh Mỹ đang giảm dần hỗ trợ cho lĩnh vực được họ gọi là “đổi mới năng lượng xanh”.

Ông nói: “Nguồn nhập khẩu giá rẻ này có thể giúp châu Phi củng cố nền tảng công nghiệp hóa xanh, đồng thời giảm áp lực dư thừa công suất của Trung Quốc. Châu Phi không có thời gian cho những căng thẳng địa chính trị; điều họ cần là năng lượng xanh giá rẻ.”

Tuy nhiên, đầu tư vào các trang trại điện mặt trời quy mô lớn ở châu Phi vẫn còn chậm. Cơ quan Năng lượng Quốc tế ước tính gần hai phần ba vốn đầu tư năng lượng vẫn chảy vào than, dầu và khí đốt.

Châu Phi sở hữu nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào, vừa củng cố nền kinh tế nhiên liệu hóa thạch, vừa mở ra cơ hội cho một nền kinh tế năng lượng mới. Các tập đoàn nước ngoài, trong đó có Mỹ, vẫn tập trung khai thác dầu ở Nigeria và Angola, trong khi Trung Quốc xây dựng đường ống dẫn dầu tại Uganda.

Song song, Trung Quốc cũng tận dụng nguồn khoáng sản phong phú của châu Phi để phát triển công nghệ năng lượng mới – từ coban ở Cộng hòa Dân chủ Congo đến đồng ở Zambia. Cả hai quốc gia này đều gia tăng nhập khẩu thiết bị năng lượng mặt trời từ Trung Quốc.