Buồn của nền kinh tế lớn thứ 4 thế giới: Nhập khẩu gạo tăng gấp 100 lần, hàng nội địa ‘bão chồng bão’

Nhập khẩu gạo của khu vực tư nhân Nhật Bản đang ghi nhận mức tăng chưa từng có, trong bối cảnh giá gạo trong nước duy trì ở mức cao khiến gạo nhập khẩu trở nên cạnh tranh hơn ngay cả khi phải chịu thuế quan bảo hộ.

Theo số liệu thương mại do Bộ Tài chính Nhật Bản công bố, trong 11 tháng đầu năm nay, tổng lượng gạo nhập khẩu của khu vực tư nhân đạt 92.968 tấn, tăng gấp 104 lần so với mức 897 tấn cùng kỳ năm trước. Con số này cao vượt trội so với mức nhập khẩu thông thường chỉ từ 600–800 tấn mỗi năm.

Riêng trong năm tài chính kết thúc vào tháng 3/2025, lượng gạo nhập khẩu tư nhân đã tăng gấp 4 lần, lên khoảng 3.011 tấn. Đáng chú ý, tháng 7 ghi nhận mức nhập khẩu kỷ lục 26.397 tấn, trong khi tháng 11 đạt 2.787 tấn.

Nguyên nhân chính đến từ việc giá gạo nội địa Nhật Bản tăng mạnh do nguồn cung thắt chặt. Từ tháng 3 đến nay, giá bán lẻ trung bình của 5 kg gạo sản xuất trong nước liên tục duy trì trên 4.000 yên, tạo ra khoảng chênh lệch lớn so với gạo nhập khẩu .

Nhật Bản hiện áp dụng hạn ngạch nhập khẩu gạo tối thiểu miễn thuế ở mức 770.000 tấn mỗi năm, trong đó gạo dùng làm lương thực chính chiếm khoảng 100.000 tấn. Các doanh nghiệp nhập khẩu vượt hạn ngạch này phải chịu thuế suất cao, lên tới 341 yên/kg, nhằm bảo vệ người trồng lúa trong nước.

Tuy nhiên, ngay cả khi cộng thuế, gạo nhập khẩu vẫn có lợi thế về giá. Tháng 11 vừa qua, giá gạo Mỹ không chịu thuế chỉ ở mức 141 yên/kg; sau khi cộng thuế, giá vẫn dưới 500 yên/kg – thấp hơn đáng kể so với gạo nội địa.

Nhu cầu sử dụng gạo nhập khẩu đặc biệt gia tăng trong ngành dịch vụ ăn uống. Colowide, tập đoàn vận hành chuỗi quán rượu izakaya lớn tại Nhật Bản, đã bắt đầu sử dụng gạo Calrose trồng tại California từ tháng 2 năm nay. Hiện loại gạo này chiếm khoảng 15% tổng lượng gạo tiêu thụ tại các cơ sở của công ty.

Đại diện Colowide cho biết gạo nhập khẩu giúp doanh nghiệp ổn định nguồn cung và tối ưu chi phí trong bối cảnh thị trường gạo nội địa khan hiếm, đồng thời khẳng định sẽ tiếp tục sử dụng nếu đáp ứng yêu cầu về chất lượng.

Trong khi đó, giá gạo sản xuất trong nước được dự báo khó giảm trong ngắn hạn. Các tổ chức thu mua lớn như Liên đoàn hợp tác xã nông nghiệp Nhật Bản (JA) đang mua gạo từ nông dân với giá cao. Tính đến tháng 11/2025, giá giao dịch trung bình đạt 36.803 yên cho 60 kg gạo chưa xay xát, tăng khoảng 50% so với cùng kỳ năm trước.

Một nguồn tin từ một nhà bán buôn gạo lớn cho biết, để đáp ứng nhu cầu gạo giá rẻ trong lĩnh vực thương mại và nhà hàng, nhiều doanh nghiệp đã chuyển sang nhập khẩu tư nhân, sau đó pha trộn với gạo nội địa để phân phối ra thị trường.

Ông Naohiro Yashiro, giáo sư thỉnh giảng tại Đại học Nữ Showa (Tokyo), cho rằng việc duy trì giá bằng cách hạn chế sản lượng đang làm suy giảm khả năng cạnh tranh của gạo Nhật Bản, trong khi nhiều quốc gia khác mở rộng quy mô để tận dụng lợi thế xuất khẩu.

Ở chiều ngược lại, Bộ trưởng Nông nghiệp Norikazu Suzuki khẳng định chính phủ sẽ không can thiệp trực tiếp vào giá gạo , song vẫn ưu tiên kiểm soát sản lượng. Theo ông, việc tăng sản lượng trong bối cảnh dư cung có thể khiến giá sụt giảm mạnh, gây khó khăn cho sinh kế của nông dân.

Bộ Nông nghiệp Nhật Bản hiện đang chuẩn bị trình một dự luật mới, nhấn mạnh nguyên tắc sản xuất gạo theo nhu cầu thị trường – động thái được xem là tín hiệu quay trở lại chính sách hạn chế sản lượng trong quá khứ.

Theo Nikkei