Chuyên gia Thuế: Không ai tăng thuế khi sang kê khai, vẫn nộp theo tỉ lệ doanh thu bán hàng 1%, ăn uống dịch vụ 4,5%, nhưng phải khai đúng

Sẽ thu thuế phần vượt ngưỡng chứ không thu từ doanh thu đầu tiên.

Mới đây, Tạp chí Tài chính Doanh nghiệp, Hội Tư vấn Thuế Việt Nam phối hợp với Cục Thuế, Thuế Hà Nội và các đơn vị liên quan tổ chức tọa đàm "Đồng hành cùng hộ kinh doanh chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai, hướng tới doanh nghiệp".

Chia sẻ tại tọa đàm, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam theo Luật Thuế Giá trị gia tăng số 48, từ ngày 1/1/2026, doanh thu của hộ cá nhân kinh doanh được miễn thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân tăng lên 200 triệu. Tuy nhiên con số 200 triệu nhận nhiều ý kiến đề nghị điều chỉnh.

Theo bà Cúc, khả năng nâng ngưỡng lên quá cao rất khó vì phải có quá trình điều chỉnh; nhưng có khả năng doanh thu 300–350 triệu có thể miễn thuế. Điểm mới là thu thuế phần vượt ngưỡng chứ không thu từ doanh thu đầu tiên.

Ví dụ hiện nay, doanh thu 100 triệu được miễn thuế, nhưng chỉ cần lên 101 triệu là phải nộp ngay, tức lấy toàn bộ 101 triệu nhân 4,5% đối với hộ kinh doanh ăn uống.

Nếu điều chỉnh ngưỡng lên 300 hoặc 350 triệu, thì phần doanh thu trong ngưỡng này được miễn thuế hoàn toàn; chỉ phần vượt mới phải nộp. Chẳng hạn doanh thu 301 triệu thì chỉ nộp thuế trên 1 triệu (1 triệu × 4,5%).

Nếu ngưỡng là 350 triệu, doanh thu 400 triệu thì chỉ nộp trên phần 50 triệu vượt ngưỡng (50 triệu × 4,5%), thay vì tính thuế trên toàn bộ 400 triệu như hiện nay.

"Đây là thay đổi rất căn bản và được xem là tín hiệu tích cực cho các hộ kinh doanh. Nguyên tắc quản lý là như vậy", bà Cúc nói.

Không có chuyện tăng thuế

Bà Cúc cho biết, dù phương pháp khoán hay kê khai, tất cả các lĩnh vực đều nộp thuế theo một tỉ lệ trên doanh thu. Doanh thu thương mại – dịch vụ có giá vốn thì tỉ lệ thuế thấp hơn; còn chi phí chủ yếu là tiền lương, tiền công thì tỉ lệ thuế cao hơn. Như vậy sẽ có tỉ lệ: phân phối dịch vụ 0,5% thuế thu nhập cá nhân và 1% thuế giá trị gia tăng; ăn uống – dịch vụ 3% thuế giá trị gia tăng và 1% thuế thu nhập cá nhân…

Phương pháp khoán khác ở điểm: hộ cá nhân kinh doanh phải đưa ra doanh thu của mình. Sau khi đưa ra doanh thu dự kiến và gửi lên cơ quan thuế, cơ quan thuế lấy ý kiến Hội đồng tư vấn xã/phường, xác định lại theo mặt bằng xung quanh rồi thông báo mức khoán. Mức khoán này áp dụng cho cả năm dương lịch. Chỉ khi tiền thuế khoán thay đổi từ doanh thu khoán trên 50% thì cá nhân phải làm bảng kê khai 01 để điều chỉnh. Ví dụ không còn 500 triệu mà tăng lên 700–800 triệu.

Như vậy, rõ ràng hộ kinh doanh không chủ động, phải phụ thuộc. Nếu họ quên thông báo mẫu 01, cơ quan thuế vẫn coi doanh thu cũ, thu thấp, nộp thấp, dẫn đến hành vi trốn thuế. Bên cạnh đó, hộ cá nhân kinh doanh khoán không phải giữ sổ sách kế toán. Phương pháp kê khai thì có, nhưng hộ khoán thì không. Không giữ sổ sách kế toán là thuận lợi, nhưng cũng dẫn đến việc không nắm được thực chất để quản trị.

Dù khoán, nhưng bà Cúc cho biết các đơn vị vẫn có nhu cầu lấy hóa đơn chứng từ. Ví dụ khoán 700 triệu/năm rồi, nhưng có hộ khác muốn mua thêm 50 triệu có hóa đơn, thì phần 50 triệu ngoài thuế khoán đó phải nộp thuế một lần nữa. Tức ngoài phần thuế khoán cố định đã nộp.

"Như vậy rõ ràng không phản ánh đúng doanh thu thực. Hoặc trong trường hợp thuế khoán nhưng họ thay đổi tình trạng kinh doanh, ví dụ nghỉ, doanh thu thấp hoặc không có doanh thu nhưng không làm đơn xin nghỉ, thì không có doanh thu vẫn phải nộp thuế khoán như bình thường. Đó chính là những bất cập", bà Cúc nhấn mạnh.

Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế cũng phân tích 2 điểm bất cập của thuế khoán: một là không có doanh thu vẫn nộp; hai là doanh thu thực tế cao hơn nhưng không điều chỉnh thì sẽ là gian lận thuế. Thưa các anh chị, tội trốn thuế rất đơn giản.

Theo Điều 200 của Bộ luật Hình sự, chỉ cần nợ thuế từ 100 triệu trở lên là bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Những vụ như Hoàng Hường, thành lập 153 hộ cá nhân kinh doanh để tránh thuế. Đây chính là mảng xám, mặt tối của hộ cá nhân kinh doanh khoán.

"Có phóng sự phản ánh hộ kê khai có mức thuế nộp gấp 7 lần hộ khoán, nhưng chúng tôi cho rằng cả hai bên đều chưa phản ánh đúng. Doanh thu thật không phải như thế. Vừa rồi chúng tôi đi cùng các ngân hàng, cả ngân hàng nước ngoài và ngân hàng trong nước, rồi các cơ quan, kể cả cơ quan thuế, thì họ nói doanh thu khi vay ngân hàng rất cao. Tất nhiên có phần kê khống để được vay. Nhưng cũng có hộ kinh doanh doanh thu đang khai là vài tỷ, nhưng thực tế không phải có lúc lên 80–100 tỷ. Điều này rất phổ biến", bà Cúc nêu thực tế.

Vị chuyên gia nhấn mạnh việc chuyển sang phương pháp kê khai giúp giảm rủi ro, tăng tính minh bạch. Khi sang kê khai, các hộ vẫn nộp thuế theo tỉ lệ doanh thu, không hề có chuyện tăng thuế.

"Bán hàng vẫn 1%, ăn uống dịch vụ vẫn 4,5%, không ai tăng thuế cả. Nhưng có một điểm: doanh thu phải khai thực. Trước đây doanh thu 100 tỷ nhưng khai 5 tỷ, thì bây giờ phải khai đúng 100–120 tỷ để đảm bảo bình đẳng pháp luật", bà nói.