"Đất vàng" cảng Nhà Rồng: Bước ngoặt tư duy và "làn sóng đồng thuận"

Từ nhiều năm nay, Cảng Nhà Rồng vẫn là biểu tượng lịch sử của thành phố – nơi ghi dấu hành trình ra đi tìm đường cứu nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Thế nhưng, dọc bờ sông Sài Gòn, không gian công cộng ngày càng bị thu hẹp bởi những tòa nhà cao tầng, khu nhà xưởng khép kín. Giữa bối cảnh đó, quyết định trả lại bến cảng lịch sử này cho nhân dân, biến nơi đây thành không gian mở, công viên xanh, là một sự lựa chọn đi ngược dòng lợi ích thương mại cục bộ nhưng thuận theo lòng dân và xu thế văn minh.

Tương tự, khu đất số 1 Lý Thái Tổ – vị trí đắc địa bậc nhất thành phố – thay vì tiếp tục làm dự án nhà ở thương mại, sẽ được quy hoạch thành công viên tưởng niệm đồng bào tử vong trong đại dịch COVID-19. Đó là một quyết đinh mang thông điệp nhân văn sâu sắc, rằng phát triển đô thị không chỉ để ở và kinh doanh, mà còn để con người được tưởng nhớ, sẻ chia, và kết nối với nhau trong không gian của ký ức và tình người.

Không khó hiểu khi quyết định ấy đã tạo ra một "làn sóng đồng thuận" hiếm có: từ báo chí, giới chuyên gia đến người dân đều nhìn nhận đây là một bước ngoặt tư duy trong quản trị đô thị – khi lợi ích cộng đồng được đặt cao hơn mọi toan tính lợi nhuận ngắn hạn.

Từ lợi ích kinh tế đến lợi ích xã hội

Phát triển đô thị là bài toán khó giữa hai cực: tăng trưởng kinh tế và chất lượng sống. Suốt nhiều năm, chúng ta thường thiên về vế đầu – xây dựng càng nhiều, càng nhanh, càng cao thì càng được xem là phát triển. Nhưng thực tế, một thành phố văn minh không chỉ được đo bằng số lượng cao ốc, mà bằng diện tích không gian xanh, không gian công cộng mà người dân được hưởng.

Trong logic đó, quyết định của Bí thư Trần Lưu Quang là một bước chuyển: Cùng phát triển vì đầu tư, và phát triển vì con người. Từ quy hoạch cho doanh nghiệp, sang quy hoạch cho xã hội.

Từ tư duy "bán đất lấy ngân sách", sang tư duy "giữ đất để kiến tạo giá trị sống".

Ở góc nhìn quản trị, đây chính là tư duy phát triển bền vững – điều mà các thành phố lớn trên thế giới đã theo đuổi từ lâu. Seoul (Hàn Quốc) từng dỡ bỏ tuyến cao tốc trên sông Cheonggyecheon để khôi phục dòng sông xanh giữa lòng đô thị. Paris (Pháp) biến hàng loạt bãi đỗ xe và đại lộ ven sông Seine thành không gian đi bộ. Singapore biến đất ven biển Marina Bay thành công viên quốc gia. Những thành phố vươn tới đẳng cấp quốc tế đều hiểu rằng trả lại không gian cho con người chính là cách đầu tư lâu dài và bền vững nhất.

Thành phố Hồ Chí Minh hôm nay, khi chọn bảo tồn Bến Nhà Rồng và mở rộng không gian công cộng phục vụ cho toàn dân, cũng đang đi theo quỹ đạo ấy – đặt chất lượng sống và giá trị tinh thần lên hàng đầu. Đó không chỉ là sự thức tỉnh trong quy hoạch, mà còn là sự phát triển trong tư duy lãnh đạo.

Một tấm gương chính sách cần nhân rộng

Không phải ngẫu nhiên mà quyết định của Bí thư Thành ủy TPHCM được nhiều người xem là "một điểm sáng chính trị" – một hành động truyền cảm hứng vượt ra ngoài phạm vi địa phương. Vì nó không chỉ nói về hai khu đất, mà nói về một triết lý phát triển mới cho Việt Nam: Triết lý của cái đúng , chứ không chỉ cái lợi; triết lý của vì dân, chứ không vì nhóm lợi ích; triết lý của hạnh phúc xã hội, chứ không chỉ tăng trưởng.

Trong bối cảnh nhiều đô thị đang đối diện tình trạng "bê tông hóa", mất dần bản sắc, thì quyết định này giống như một lời nhắc nhở mạnh mẽ rằng quyền được thở bằng không khí trong lãnh, được sống giữa thiên nhiên, được tiếp cận không gian công cộng là quyền của mọi công dân. Đó cũng là gợi ý chính sách quý giá cho lãnh đạo các tỉnh, thành khác: Mỗi thành phố đều cần dành lại một phần đất "vàng" cho nhân dân; mỗi quy hoạch đô thị cần tính tới yếu tố văn hóa, ký ức và tinh thần cộng đồng; mỗi quyết định phát triển cần vượt qua tư duy nhiệm kỳ để hướng tới lợi ích lâu dài của thế hệ tương lai.

Trên bình diện quốc gia, Trung ương có thể xem đây là một mô hình thể chế hóa tư duy phát triển nhân văn, nơi quy hoạch đô thị được định hướng bởi lợi ích xã hội, không gian sống và bản sắc văn hóa – chứ không thuần túy là hiệu quả tài chính.

Triển khai đúng – yếu tố quyết định thành công

Dẫu vậy, một quyết định đúng chỉ thực sự trọn vẹn khi nó được triển khai đúng. Bởi sau khi dư luận hoan nghênh, điều người dân quan tâm hơn cả là: liệu những công viên, không gian công cộng ấy có thật sự thành hình, và có sống được lâu dài?

Muốn vậy, việc triển khai cần đảm bảo ba yếu tố then chốt:

Thứ nhất là minh bạch và công bằng trong xử lý pháp lý. Việc dừng dự án và chuyển đổi mục đích sử dụng đất cần được thực hiện theo quy định rõ ràng, công khai, tránh khiếu kiện, tranh chấp. Minh bạch là điều kiện tiên quyết để quyết định đúng không bị hiểu sai, để niềm tin xã hội được củng cố.

Thứ hai là tham vấn người dân và giới chuyên gia. Không gian công cộng không chỉ là công trình vật chất mà là nơi hội tụ văn hóa và cảm xúc cộng đồng. Vì vậy, người dân cần được tham gia ngay từ khâu thiết kế – từ chọn biểu tượng, cảnh quan, công năng cho tới cách quản lý. Một công viên thành công không chỉ đẹp mà còn phải "sống" trong lòng người.

Thứ ba là huy động nguồn lực xã hội. Ngân sách nhà nước không nên gánh hết. Cần có cơ chế để doanh nghiệp, tổ chức xã hội, nhà đầu tư, người dân cùng tham gia phát triển và bảo trì công viên, dưới hình thức đối tác công – tư minh bạch. Khi đó, không gian công cộng không chỉ là của Nhà nước, mà là của toàn xã hội cùng xây dựng và gìn giữ.

Nếu làm được ba điều này, Thành phố Hồ Chí Minh sẽ không chỉ có thêm vài công viên, mà có thêm những biểu tượng mới của tinh thần đồng kiến tạo - nơi chính quyền và người dân cùng chung tay tạo dựng giá trị chung.

Khi lãnh đạo chọn con đường của số đông

Lịch sử phát triển luôn có những khoảnh khắc thể hiện bản lĩnh của người lãnh đạo. Có những quyết định đem lại lợi nhuận tức thì, nhưng cũng có những quyết định mang lại niềm tin lâu dài. Quyết định của Bí thư Trần Lưu Quang thuộc về loại thứ hai.

Giữa thời đại mà đất vàng đồng nghĩa với lợi nhuận khổng lồ, việc chọn giữ lại để phục vụ cộng đồng là một hành động chính trị có ý nghĩa đạo đức sâu sắc. Một đất nước mạnh không chỉ vì GDP cao, mà vì người dân hạnh phúc, tự hào và gắn bó với nơi họ sống. Một thành phố đáng sống không phải nơi chỉ có tòa nhà chọc trời, mà là nơi có những công viên đầy bóng cây, những bến sông gợi ký ức, và những khoảng lặng để con người được làm người.

Hướng về kỷ nguyên phát triển nhân văn

Quyết định của Bí thư Trần Lưu Quang có thể được xem như một cột mốc thể chế về tư duy lãnh đạo vì cộng đồng. Nó cho thấy một điều rất đơn giản nhưng sâu sắc: "Càng giữ lại nhiều không gian cho dân, càng giữ lại nhiều niềm tin cho chính quyền".

Không gian công cộng không chỉ là những mét vuông đất. Đó là không gian của niềm tin và sự tử tế, nơi Nhà nước và Nhân dân gặp nhau trong một điểm chung – vì hạnh phúc của số đông.