Lo sợ tiền để trong két bị “bay hơi" giá trị, quốc gia 10 triệu dân đời thường hóa bitcoin: Chuyên gia cảnh báo rủi ro từ “chủ nghĩa thực dân tiền số”

Từ các quán cà phê nhỏ đến các tập đoàn lớn, việc sử dụng tiền điện tử ngày càng phổ biến tại quốc gia không giáp biển với 11 triệu dân ở Nam Mỹ này. Tại sân bay Quốc tế El Alto, một người bán hàng niêm yết giá kẹo và kính râm bằng USDT, một loại stablecoin do Tether phát hành và được cố định theo tỷ giá 1 đổi 1 USD. Một trường đại học hàng đầu trả lương cho giảng viên quốc tế bằng bitcoin. Có thời điểm, ngay cả một công ty dầu khí quốc doanh cũng được phép sử dụng stablecoin cho các khoản thanh toán quốc tế.

Nửa đầu năm 2025, thanh toán kỹ thuật số đã tăng hơn 5 lần lên gần 300 triệu USD tại Bolivia, sau khi lệnh cấm kéo dài 1 thập kỷ được dỡ bỏ vào năm ngoái.

“Đối với các nhà nhập khẩu, việc sử dụng tiền điện tử rất phổ biến”, Oswaldo Barriga, một lãnh đạo doanh nghiệp địa phương, cho biết. “Khi họ không thể tiếp cận được ngoại tệ mạnh và cần thanh toán gấp, tiền điện tử trở thành một giải pháp thay thế khả thi”.

Với nhiều người ở Bolivia, tài sản kỹ thuật số không chỉ để đầu cơ, mà còn là cách tốt hơn để giao dịch, không bị ảnh hưởng bởi sự phá giá tiền tệ và làn sóng in tiền của các ngân hàng trung ương.

Điều này phần lớn xuất phát từ nhu cầu cấp thiết của nhiều người. Tài chính của Bolivia đang trong tình trạng hỗn loạn. Chính phủ đã thâm hụt ngân sách 11 năm liên tiếp. Nợ nước ngoài chiếm 1/4 GDP. Ngành công nghiệp khí đốt tự nhiên đang gặp khó khăn, làm suy yếu khả năng thu ngoại tệ mạnh từ một trong những mặt hàng xuất khẩu lớn nhất của đất nước.

Trong khi đó, lạm phát ở mức cao nhất trong 34 năm (25%), tác động tiêu cực tới tiền tiết kiệm và sức mua của người dân Bolivia. Tỷ giá neo cao đối với đồng nội tệ boliviano khiến việc mua các mặt hàng thiết yếu hàng ngày, phần lớn là hàng nhập khẩu, trở nên quá đắt đỏ.

Tại Bolivia, sở hữu tiền điện tử hiện nay tương đối dễ dàng nhưng đối với đô la Mỹ lại là một chuyện khác. Tại các ngân hàng tư nhân, khách hàng đôi khi bị giới hạn rút tối đa 100 USD/tuần. Trên thị trường chợ đen, 1 đô la Mỹ đổi được 14 boliviano, gấp đôi tỷ giá hối đoái chính thức. Con số này tương đương với giá hiện hành của một đơn vị USDT vốn là lựa chọn tiền điện tử phổ biến ở Bolivia.

Christopher Salas bán cà phê tại một quầy hàng nhỏ ven đường ở trung tâm thành phố La Paz. Hầu hết khách hàng của anh trả tiền bằng đồng boliviano, nhưng một số khác lại mua bằng satoshi, đơn vị tiền tệ nhỏ nhất của bitcoin. Một mã QR được hiển thị tại ki-ốt của Salas, liên kết đến ví tiền điện tử của anh từ Blink, một công ty của Salvador.

“Tôi không phải là người duy nhất sử dụng bitcoin”, Salas nói. “Có một tiệm cắt tóc và một phòng tập gym ở gần đây cũng chấp nhận satoshi và bitcoin”.

Salas cho biết việc kinh doanh bằng tiền điện tử còn là một cách bảo toàn giá trị tiền tiết kiệm của mình.

Nhà hàng bít tết Bros tại thành phố Cochabamba cho phép khách hàng thanh toán qua tài khoản binance hoặc mua bitcoin bằng máy ATM được liên kết với Blink.

“Nếu bạn đến ngân hàng, họ không có đô la”, chủ nhà hàng Unzueta nói với Reuters. “Trả tiền mua gà bằng bitcoin hoặc tiết kiệm bằng bitcoin là điều sáng tạo và hứa hẹn nhất mà một thành phố như Cochabamba có thể làm”.

Carla Jones, chủ một spa và thẩm mỹ viện địa phương, cung cấp các ưu đãi cho khách hàng thanh toán bằng tiền điện tử . Jones cho biết điều này vừa thu hút khách hàng trẻ tuổi vừa giúp bảo vệ tiền tiết kiệm.

“Nếu bạn mua 3 buổi trị liệu, bạn sẽ được giảm giá nếu thanh toán bằng bitcoin", cô nói. “Đó là cách để tôi giữ tiền an toàn và cũng là cách để gia tăng tài sản của mình”, người này nói.

Carlos Neira – đồng sáng lập Meru (nhà cung cấp ví tiền điện tử của Colombia) – chứng kiến sự tăng trưởng này rõ hơn ai khác. Meru đã chứng kiến lượng người dùng Bolivia tăng 6.600% kể từ khi lệnh cấm của ngân hàng trung ương được dỡ bỏ. Binance cũng được ưa chuộng nhờ mức phí thấp và các tài nguyên giáo dục dành cho người dùng mới.

Neira nhận định tốc độ tăng trưởng tiền số ở Bolivia mạnh mẽ và tự nhiên hơn so với các thị trường khác.

Trước làn sóng sử dụng tiền điện tử mạnh mẽ tại Bolivia, các nhà kinh tế cảnh báo tình hình không khả quan như những gì đang diễn ra.

“Đây không phải là dấu hiệu của sự ổn định”, cựu thống đốc ngân hàng trung ương Bolivia Espinoza nói. “Nó phản ánh sức mua của các hộ gia đình đang suy giảm”.

Peter Howson, phó giáo sư về phát triển quốc tế tại Đại học Northumbria (Anh), cho rằng người dân Bolivia sẽ dễ bị tổn thương trước sự biến động liên tục về giá trị của tiền điện tử .

“Ở Bolivia và khắp Mỹ Latinh, chúng tôi nhận thấy cái được gọi là ‘chủ nghĩa thực dân tiền điện tử ’. Các công ty tiền điện tử cố gắng hô hào người nghèo ở nông thôn đầu tư số tiền ít ỏi mà họ có vào tiền điện tử ”, ông nói với Reuters. “Và một khi giá giảm, không người bán nào muốn chấp nhận chúng”.

Đơn cử, đồng stablecoin Terra neo giá theo đô la Mỹ đã sụp đổ vào năm 2022, và 1 năm trước đó, Tether đã phải trả 41 triệu USD để dàn xếp với chính phủ Mỹ về cáo buộc khai man thông tin dự trữ. Những token này được neo giá vào đô la, vốn có giá trị lớn với tư cách là đồng tiền dự trữ toàn cầu. Nhưng ngay cả đồng đô la cũng đã giảm khoảng 8% trong năm nay, phần lớn là do chính sách thương mại bất định của Mỹ.

Nhưng ở Cochabamba, Andree Canelas (35 tuổi) là người đam mê bitcoin, hỗ trợ lắp đặt máy ATM tiền điện tử tại các cửa hàng và quán cà phê. Canelas cho biết: “Ngày càng nhiều người hiểu rằng nếu họ tiết kiệm tiền boliviano và giữ chúng trong két quá lâu, họ sẽ mất đi sức mua”.

Canelas cho biết tiền điện tử đi kèm với rủi ro nhưng cho rằng về lâu dài, đây là một kênh lưu trữ vốn tốt.

Mauricio Dulon, đồng tổ chức hội nghị thượng đỉnh về tiền điện tử gần đây được tổ chức tại La Paz, cho biết: “Các công ty nước ngoài coi Bolivia là trung tâm của hệ sinh thái tiền điện tử ở Mỹ Latinh”.

Theo Hugo Miranda, giám đốc kinh tế số tại Quỹ Internet Bolivia, một tổ chức thúc đẩy ứng dụng công nghệ, cơn sốt này đã thu hút một loạt các nhà cung cấp tiền điện tử đến đất nước này. Trong khi đó, những người có sức ảnh hưởng trên mạng xã hội trong nước đang quảng bá tiền điện tử như một con đường dẫn đến tự do tài chính.

Các doanh nghiệp địa phương cũng đang đáp ứng nhu cầu mạnh mẽ. Guido Balcazar, tổng giám đốc của công ty xử lý thẻ tín dụng tại Red Enlace (Bolivia), cho biết công ty của ông đang nỗ lực triển khai các bản nâng cấp cho phép nhà bán lẻ chấp nhận USDT thông qua thiết bị đầu cuối tại điểm bán hàng và mã QR.

“Có những rào cản thế hệ”, Balcazar nói. “Nhưng nhu cầu buộc phải sử dụng”.

Tổng hợp