Người đàn ông 40 tuổi đang âm thầm ‘thâu tóm ngành giao đồ ăn toàn thế giới’: Vừa ‘nuốt trọn’ Deliveroo với giá 2,9 tỷ bảng Anh, Uber Eat cũng lo sợ

Giám đốc điều hành DoorDash – Tony Xu – lần đầu gặp Will Shu, nhà sáng lập Deliveroo (đối thủ có trụ sở tại Anh), tại một quán cà phê ở San Francisco hơn mười năm trước, ngay sau khi cả hai vừa khởi nghiệp trong lĩnh vực giao đồ ăn. “Thời điểm đó, chúng tôi chỉ là hai nhà sáng lập trẻ có cùng một ý tưởng”, Xu kể lại.

Tuy nhiên, con đường thành công của họ lại rất khác nhau. DoorDash phát triển thành doanh nghiệp dẫn đầu thị trường Mỹ, với vốn hóa hơn 110 tỷ USD và giá cổ phiếu đang ở mức cao kỷ lục. Trong khi đó, Deliveroo lại chững lại, không thể giữ được đà tăng trưởng mạnh mẽ mà họ từng đạt được trong thời kỳ đại dịch Covid-19.

Dù vậy, hai người đàn ông vẫn duy trì mối quan hệ thân thiết. Và tuần này, mối quan hệ đó đạt đỉnh khi DoorDash hoàn tất thương vụ thâu tóm Deliveroo trị giá 2,9 tỷ bảng Anh – chỉ bằng chưa tới một nửa mức định giá 7,6 tỷ bảng khi Deliveroo lên sàn vào tháng 3/2021.

Xu cho biết ông theo đuổi thương vụ này nhằm củng cố kế hoạch mở rộng toàn cầu, đưa DoorDash tiến vào Anh và hàng loạt thị trường mới tại châu Âu cũng như Trung Đông. “Bạn không nhất thiết phải trở thành doanh nghiệp toàn cầu — đó là một lựa chọn”, Xu nói. “Và bây giờ, chúng tôi đã chọn con đường đó. Chúng tôi sẽ đi đến cùng”.

Ông kể với Financial Times rằng thỏa thuận với Deliveroo – được công bố vào tháng 5 năm nay – được thống nhất “chỉ trong vài tuần”, sau nhiều buổi gặp gỡ tại những quán rượu yêu thích của Shu ở London và nhà hàng Dorian đạt sao Michelin ở Notting Hill. “Mọi thứ đều hợp lý, và cả hai bên đều muốn hành động thật nhanh”, Xu chia sẻ.

Khi tốc độ tăng trưởng tại Mỹ đang chậm lại và cạnh tranh trong thị trường giao đồ ăn ngày càng khốc liệt — đặc biệt sau khi tập đoàn Naspers của Nam Phi (qua công ty Prosus) mua lại Just Eat Takeaway, nền tảng giao đồ ăn lớn nhất châu Âu, với giá 4,1 tỷ euro vào tháng 2 — Xu, 41 tuổi, đã bắt đầu một “cuộc mua sắm” quy mô hàng tỷ USD. DoorDash đã mua lại nền tảng đặt bàn nhà hàng SevenRooms và công ty quảng cáo Symbiosys.

Giờ đây, Xu phải kết hợp các mảnh ghép toàn cầu này thành một hệ thống thống nhất và trả lời câu hỏi quan trọng nhất từ giới đầu tư: “Cơ hội tăng trưởng tiếp theo sẽ đến từ đâu?” Một giám đốc đối thủ bình luận: “Điều lớn nhất với họ bây giờ là bước tiếp theo là gì”.

CẬU BÉ NHẬP CƯ ĐẾN TỶ PHÚ CÔNG NGHỆ

Tony Xu (tên khai sinh: Xu Xun) sinh năm 1984 tại Nam Kinh, Trung Quốc. Gia đình ông chuyển tới Chicago (bang Illinois) khi ông mới 4 tuổi, sau khi cha ông nhận được học bổng kỹ sư tại Đại học Illinois. Mẹ ông, vốn là bác sĩ, từ bỏ nghề nghiệp để làm ba công việc cùng lúc – trong đó có phục vụ tại nhà hàng.

“Tôi được bà ngoại nuôi dạy suốt 12 năm đầu đời. Bố mẹ gần như chẳng bao giờ kiểm tra điểm học của tôi — điều này có lẽ là khá hiếm”, Xu kể.

Khi Xu bước sang tuổi thiếu niên, gia đình chuyển đến San Jose, trung tâm của Thung lũng Silicon. Sau khi tốt nghiệp đại học, ông làm việc tại McKinsey và eBay, rồi gặp ba nhà đồng sáng lập tương lai của DoorDash – Andy Fang, Stanley Tang và Evan Moore – trong thời gian học MBA tại Đại học Stanford.

Bốn người cùng lập nên dịch vụ giao đồ ăn Palo Alto Delivery, sau này đổi tên thành DoorDash khi được nhận vào chương trình ươm tạo Y Combinator.

Giống như bao startup khác ở Silicon Valley, họ khởi nghiệp trong một căn nhà nhỏ đối diện khuôn viên Stanford. Xu cùng các cộng sự và nhân viên đầu tiên thường ngủ trên sàn trong túi ngủ để kịp hoàn thành đơn hàng đúng hạn.

DoorDash nhanh chóng thu hút vốn đầu tư từ Khosla Ventures và Sequoia Capital, rồi đến năm 2018, Quỹ Tầm Nhìn của SoftBank dẫn đầu vòng gọi vốn 535 triệu USD, đưa định giá công ty vượt mốc 1 tỷ USD. DoorDash vượt Uber Eats và Grubhub để trở thành ứng dụng giao đồ ăn lớn nhất nước Mỹ – dù chỉ bắt đầu có lãi hoạt động vào năm 2024.

Một cựu giám đốc Uber nhận xét: “Chúng tôi luôn nói rằng không để tâm đến các nền tảng khác... nhưng thực ra tôi luôn lo về DoorDash. Họ vận hành cực kỳ hiệu quả”.

Andrew Munday – nhân viên chính thức đầu tiên và cựu giám đốc vận hành của DoorDash – cho biết Xu “nắm rõ mọi chi tiết”. “Ông ấy thường dậy rất sớm, đọc các báo cáo số liệu rồi nhắn tin cho nhân viên. Điều đó buộc bạn phải hiểu rõ mọi thứ đến từng con số”.

Giống như CEO Uber, Dara Khosrowshahi, Xu cũng trực tiếp giao hàng và trả lời hỗ trợ khách hàng để hiểu thực tế hoạt động. “Làm việc ở mức chi tiết thấp nhất là điều bắt buộc trong ngành này — và đó cũng là bản năng của tôi”, Xu nói. “Xây dựng công nghệ quy mô lớn cho thế giới vật lý đòi hỏi phải đối mặt với vô vàn tình huống bất ngờ, xảy ra từng giờ từng phút”.

Ông cho rằng trải nghiệm của gia đình nhập cư giúp mình thấu hiểu nỗi vất vả của các chủ nhà hàng nhỏ. Chính điều đó khiến ông quyết định giảm một nửa phí hoa hồng cho họ trong thời kỳ đại dịch. “Quyết định đó được đưa ra chỉ trong vài phút”, Xu nói. “Khi họ mất việc, họ không chỉ mất thu nhập — mà mất cả bản sắc, và có thể chẳng bao giờ đứng dậy được nữa”.

NHỮNG THƯƠNG VỤ TỶ USD

Trong quá trình lãnh đạo, Xu cũng từng vướng tranh cãi khi DoorDash bị chỉ trích vì dùng tiền tip của khách để bù vào thu nhập tối thiểu của tài xế thay vì cộng thêm. Ông sau đó thừa nhận đây là một “sai lầm chính sách”.

Giống như Deliveroo, DoorDash cũng phải đối mặt với câu hỏi về cách đối xử với lao động hợp đồng. Deliveroo từng bị phát hiện có người lao động không giấy tờ thuê tài khoản để giao hàng trái phép – vấn đề vẫn chưa được giải quyết triệt để dù công ty hợp tác với chính phủ Anh.

Xu thừa nhận việc sáp nhập Deliveroo là thách thức lớn. “Lịch sử M&A (mua bán – sáp nhập) đầy rẫy thất bại, nên câu hỏi của tôi luôn là: Tại sao chúng ta lại khác?” ông nói. “Chỉ trên giấy tờ thì không đủ — vấn đề là liệu chúng ta có thật sự thực thi được không”.

Tuy nhiên, Xu lấy ví dụ từ thương vụ DoorDash mua lại công ty Phần Lan Wolt năm 2021 với giá 7 tỷ euro. Thương vụ này mở rộng DoorDash ra gần 20 thị trường mới, với doanh thu quốc tế tăng hơn 50% trong năm 2024 – cao gấp đôi mức tăng 20% tại Mỹ.

Giờ đây, Will Shu – CEO Deliveroo – sẽ rời công ty sau 13 năm, và vị trí này sẽ do Miki Kuusi, người sáng lập Wolt và hiện là giám đốc quốc tế của DoorDash đảm nhận. “Chúng tôi tin vào văn hóa của những cá nhân có trách nhiệm trực tiếp”, Xu nói. “Người lãnh đạo là người ra quyết định cuối cùng — điều đó đòi hỏi niềm tin, chấp nhận sai lầm, học hỏi và tiếp tục tiến lên”.

Theo Kuusi, Xu luôn muốn duy trì “cường độ làm việc kiểu startup” trong khi đẩy mạnh mở rộng toàn cầu. “Hành trình quốc tế của chúng tôi mới chỉ bắt đầu”, Kuusi nói.

Dù một số nhà đầu tư tỏ ra hoài nghi liệu thương vụ Deliveroo có mang lại giá trị thật sự hay không, Xu vẫn giữ quan điểm nhất quán: Giống như những năm đầu DoorDash bị nghi ngờ khả năng sinh lời. “Nếu bạn chỉ làm điều mà nhà đầu tư muốn bạn làm — bạn có thể chọn như vậy, điều đó không sai”, ông nói. “Nhưng đó không phải cách DoorDash vận hành”.

Theo: Financial Times, CNBC