Thành viên mới nhất của ASEAN: Quy mô nhỏ nhất khối nhưng có "báu vật" khiến nhiều nước thèm muốn

Thông báo từ Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 47 và các cuộc họp liên quan được tổ chức tại Trung tâm Hội nghị Kuala Lumpur, Malaysia đã xác nhận thông tin: Lần đầu tiên sau 26 năm, ASEAN mở rộng hàng ngũ, khi Timor Leste chính thức được kết nạp làm thành viên thứ 11 của khối vào ngày 26/10.

Timor Leste là quốc gia mới nhất gia nhập ASEAN kể từ sau khi Campuchia được kết nạp vào năm 1999.

Quốc gia này giành độc lập năm 2002 sau nhiều thập kỷ xung đột và can thiệp từ nước ngoài và nay chính thức trở thành một phần của cộng đồng đại diện cho hơn 700 triệu dân Đông Nam Á.

Timor Leste nộp đơn xin gia nhập từ năm 2011 và được chấp thuận về nguyên tắc vào năm 2022, sau nhiều năm nỗ lực củng cố thể chế và năng lực để đáp ứng các yêu cầu chính trị, kinh tế và hành chính của ASEAN.

Timor-Leste, quốc gia trẻ nhất khu vực Đông Nam Á với dân số khoảng 1,4 triệu người, đang vận hành nền kinh tế với quy mô rất nhỏ so với bạn bè trong khu vực. Theo dữ liệu mới nhất của Lowy Institute, kinh tế Timor-Leste năm 2023 đạt khoảng 2,1 tỷ USD, tương đương chỉ khoảng 0,1% tổng GDP khu vực Đông Nam Á.  Trong khi đó, theo thống kê từ Trading Economics, GDP danh nghĩa của Timor-Leste năm 2024 ước đạt 1,88 tỷ USD, và mức tăng trưởng kinh tế là khoảng 4%.

Dữ liệu từ IMF cho biết GDP hiện tại của Timor-Leste ở mức khoảng 2,12 tỷ USD và GDP bình quân đầu người vào khoảng 1.490 USD.  Với con số này, Timor-Leste được xếp vào nhóm nền kinh tế nhỏ nhất trong khu vực ASEAN, cả về quy mô và mức sống người dân.

Trước đây, nền kinh tế Timor-Leste phụ thuộc lớn vào xuất khẩu dầu khí và nguồn viện trợ quốc tế. Theo các báo cáo quốc tế, quốc gia này còn đang đối mặt với nhiều vấn đề như cơ sở hạ tầng yếu kém, thiếu đa dạng hóa kinh tế và năng suất lao động thấp — điều được đề cập rõ trong bài phân tích của TIME rằng Timor-Leste “vẫn là một trong những quốc gia nghèo nhất thế giới, với gần một nửa dân số sống trong nghèo đa chiều”.

Điểm sáng của Timor-Leste là việc nền kinh tế vẫn có mức tăng trưởng dương, tuy khiêm tốn. Trang dữ liệu chính thức của chính phủ cho biết “nền kinh tế quốc gia tăng trưởng khoảng 4% trong năm 2024, so với khoảng 2,4% năm trước đó”.

Timor-Leste đang đứng trước cửa một giai đoạn tăng trưởng mới nếu biết tận dụng các nguồn lực sẵn có. Theo International Monetary Fund (IMF) cho biết, lợi thế lớn của quốc gia này là  quỹ tiết kiệm từ dầu khí và dân số trẻ, các yếu tố có thể trở thành bệ phóng cho phát triển kinh tế . Dân số trẻ chính là điểm đáng chú ý của nền kinh tế này khi so với các quốc gia phát triển đang chịu áp lực của dân số già.

Báo cáo của Asian Development Bank (ADB) cũng dự báo tăng trưởng khoảng 3,8%/năm cho Timor-Leste trong giai đoạn 2025-2026, nhờ nhu cầu nội địa mạnh và mở rộng đầu tư cơ sở hạ tầng.

Hướng đi chiến lược của Timor-Leste nằm ở việc đa dạng hóa nền kinh tế vượt khỏi phụ thuộc dầu khí. Theo bài viết trên ASEAN Briefing, quốc gia này đang mở cửa các ngành công nghệ số, fintech, thương mại điện tử nhờ cơ sở hạ tầng còn non trẻ.

Mặc dù vẫn gặp nhiều rào cản như năng suất thấp, thiếu đa dạng kinh tế và chi tiêu công lớn, nếu Timor-Leste có thể chuyển đổi quỹ tiết kiệm dầu khí thành đầu tư dài hạn cho con người và hạ tầng, thì tiềm năng tăng trưởng trở nên đáng kể. Như IMF cảnh báo, yếu tố then chốt là chi tiêu có hiệu quả và bền vững để xây dựng phúc lợi và tăng sản xuất.